 |
| Bộ Công Thương tích cực hoàn thiện hành lang pháp lý cho kinh doanh xuất khẩu gạo. |
Thách thức trong quản lý xuất khẩu gạo
Hoạt động xuất khẩu gạo Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu kể từ khi Nghị định số 107/2018/NĐ-CP ra đời và được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 01/2025/NĐ-CP. Các văn bản pháp lý này đã tạo hành lang thông thoáng, giúp doanh nghiệp tiếp cận thị trường, đồng thời góp phần đảm bảo an ninh lương thực và bình ổn giá nội địa. Việc phân công trách nhiệm rõ ràng giữa bộ, ngành và địa phương đã thúc đẩy xuất khẩu gạo, góp phần tiêu thụ thóc, gạo cho nông dân và đóng góp vào GDP.
Tuy nhiên, trong quá trình thực thi, các nghị định hiện hành cũng bộc lộ nhiều hạn chế. Một số quy định về điều kiện kinh doanh, thủ tục hành chính và báo cáo định kỳ vẫn còn phức tạp, chưa thực sự tạo điều kiện tối ưu cho doanh nghiệp. Việc chỉ định thương nhân đầu mối giao dịch và phân bổ hợp đồng tập trung đôi khi chưa linh hoạt, dẫn đến khó khăn trong tổ chức thực hiện hợp đồng xuất khẩu gạo. Ngoài ra, chế tài xử lý vi phạm và đánh giá mức độ tín nhiệm của doanh nghiệp còn chưa hoàn thiện, khiến công tác quản lý chưa thực sự hiệu quả, trong khi áp lực hội nhập quốc tế và nhu cầu mở rộng thị trường ngày càng lớn.
Các vấn đề trên đặt ra yêu cầu cấp thiết phải rà soát, điều chỉnh đồng bộ các quy định liên quan đến kinh doanh xuất khẩu gạo. Mục tiêu là giảm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính, đơn giản hóa thủ tục và cắt giảm điều kiện kinh doanh, đồng thời phân cấp, phân quyền rõ ràng hơn cho các cơ quan nhà nước, đảm bảo cơ chế hậu kiểm phù hợp với Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương.
Việc quản lý xuất khẩu gạo không chỉ là nhiệm vụ hành chính mà còn liên quan trực tiếp đến lợi ích của nông dân, doanh nghiệp và uy tín xuất khẩu Việt Nam. Do đó, dự thảo nghị định mới cần giải quyết triệt để những bất cập tồn tại sau gần 7 năm thực thi, bảo đảm hài hòa giữa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và giám sát hiệu quả hoạt động xuất khẩu.
Giải pháp hoàn thiện dự thảo nghị định
Trên cơ sở đánh giá thực tiễn, Bộ Công Thương đã xây dựng dự thảo nghị định thay thế Nghị định 107/2018/NĐ-CP và Nghị định 01/2025/NĐ-CP với 5 chương, 27 điều, tập trung vào các nhóm giải pháp thiết thực. Chương I quy định chung, Chương II nêu rõ điều kiện kinh doanh và Giấy chứng nhận đủ điều kiện xuất khẩu gạo, Chương III tập trung vào cơ chế điều hành xuất khẩu, Chương IV phân công trách nhiệm cơ quan nhà nước và các tổ chức, cá nhân liên quan, Chương V quy định thi hành.
Một điểm quan trọng là sửa đổi quy định về hậu kiểm điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thực hiện, giúp phù hợp với cơ chế phân cấp, phân quyền và giảm áp lực quản lý trực tiếp từ cơ quan trung ương. Số lần báo cáo của thương nhân cũng được giảm xuống còn 01 lần mỗi tháng, tối ưu hóa thủ tục hành chính và giảm chi phí tuân thủ.
Dự thảo bổ sung quy định về đánh giá mức độ tín nhiệm của doanh nghiệp, chế tài xử lý vi phạm, đồng thời phân bổ hợp đồng tập trung linh hoạt, đảm bảo cân bằng quyền lợi giữa các thương nhân xuất khẩu gạo. Bộ, ngành và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh cũng được phân công trách nhiệm rõ ràng theo Công điện số 21/CĐ-TTg, nâng cao hiệu quả điều hành, giám sát và thực thi chính sách.
Các nội dung mới khác bao gồm cắt giảm điều kiện kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia xuất khẩu gạo, đồng thời củng cố vị thế của xuất khẩu gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế. Nguyên tắc xây dựng dự thảo là rà soát, điều chỉnh toàn diện các điều khoản không còn phù hợp, giảm chi phí gia nhập thị trường cho thương nhân và hoàn thiện cơ chế điều hành xuất khẩu gạo bền vững.
Với các giải pháp này, dự thảo nghị định hướng tới mục tiêu kép: vừa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, vừa bảo đảm kiểm soát chặt chẽ chất lượng và an ninh lương thực. Việc lấy ý kiến rộng rãi trước khi trình Chính phủ sẽ giúp hoàn thiện dự thảo, khắc phục tồn tại thực tiễn và tạo hành lang pháp lý hiệu quả, góp phần nâng cao uy tín và sức cạnh tranh của xuất khẩu gạo Việt Nam.
