 |
| Sầu riêng xuất khẩu vượt kỷ lục năm 2024 với 3,2 tỷ USD, tăng 12,3%, quý 3 đạt 1,94 tỷ USD (tăng 30,3%) nhưng tháng 10 chậm lại do mùa thu hoạch rộ đã qua. Ảnh: Hoàng Anh |
Thách thức từ thị trường khó tính
Cuối năm 2025, khi các lễ hội và Tết Nguyên đán đang đến gần, nhu cầu rau quả xuất khẩu tăng mạnh, mở ra cơ hội vàng cho doanh nghiệp Việt. Kim ngạch xuất khẩu 10 tháng đầu năm đạt 7,09 tỷ USD, gần bằng mức cả năm 2024 (7,12 tỷ USD). Trung Quốc vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất (62,9%), nhưng các thị trường khó tính như EU, Mỹ, Nhật Bản, Canada, Australia, Trung Đông đang trở thành mục tiêu chiến lược để nâng cao giá trị xuất khẩu.
Đây là thách thức không nhỏ khi doanh nghiệp phải tuân thủ hàng rào kỹ thuật nghiêm ngặt về tiêu chuẩn vùng trồng, cơ sở đóng gói, truy xuất nguồn gốc, bao bì và nhãn mác. Ông Nguyễn Đình Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nhấn mạnh: châu Âu thay đổi quy định nhanh chóng; nếu doanh nghiệp không kịp nắm bắt, sản phẩm có thể bị loại khỏi thị trường dù đạt chất lượng cơ bản. Trên thực tế, đã có doanh nghiệp in sai hoặc gắn chứng nhận giả, dẫn đến hàng bị thu hồi và xử lý hình sự, cho thấy minh bạch và tuân thủ pháp luật là yếu tố sống còn.
Để thích ứng, nhiều doanh nghiệp và HTX đã chủ động thay đổi chiến lược. HTX Phước Thiện (Đồng Nai) với hơn 1.000 ha trồng mít theo chuẩn VietGAP, GlobalGAP, hướng tới 70% sản lượng xuất khẩu. HTX này không chỉ cung cấp mít chín thương phẩm mà còn chế biến sâu từ mít non, tạo các sản phẩm như thực phẩm chay và bột dinh dưỡng, giúp nông dân có đầu ra ổn định. Giá mít cuối năm dao động 50.000–55.000 đồng/kg, dự kiến phục hồi khoảng 70.000 đồng/kg khi nguồn cung giảm. Ông Nguyễn Viết Vị, Giám đốc HTX, cho biết: các yêu cầu khắt khe từ thị trường châu Âu và Trung Đông trở thành động lực để HTX hoàn thiện quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng và ký hợp đồng lâu dài.
Nông trại Eden Farm (Lâm Đồng) cũng xoay trục từ dưa lưới, ớt sang chanh dây vàng và gừng, vừa xuất khẩu sang Trung Quốc, vừa hướng tới các thị trường khó tính. Đồng thời, Eden Farm phát triển các sản phẩm chế biến từ gừng như tinh dầu, cao gừng, bột gừng, mở rộng tiêu thụ nội địa. Ông Trần Vĩnh Hồ, Giám đốc Eden Farm, nhấn mạnh: biến đổi khí hậu, chi phí mở rộng vùng trồng, hạ tầng, giống, kỹ thuật và lao động đều là thách thức lớn.
Các mặt hàng chủ lực duy trì tăng trưởng ấn tượng: sầu riêng xuất khẩu vượt kỷ lục năm 2024 với 3,2 tỷ USD, tăng 12,3%, quý 3 đạt 1,94 tỷ USD (tăng 30,3%) nhưng tháng 10 chậm lại do mùa thu hoạch rộ đã qua. Vải thiều xuất khẩu 3 quý đầu năm tăng 312,1%, đạt 73 triệu USD, trong khi rau quả chế biến quý 3 đạt 507 triệu USD, tăng 47,4%, chiếm 16,6% tổng kim ngạch. Cuối năm 2025 và đầu 2026, cơ hội lớn chỉ thuộc về doanh nghiệp tuân thủ chặt hàng rào kỹ thuật, an toàn thực phẩm và sản phẩm thân thiện môi trường.
Giải pháp nâng cao năng lực xuất khẩu
 |
| Eden Farm đi theo chiến lược song song: vừa xuất khẩu, vừa phát triển sản phẩm chế biến từ gừng và chanh dây, tạo đầu ra nội địa ổn định. |
Để nắm bắt cơ hội, doanh nghiệp Việt đang nâng cấp quy trình sản xuất, đầu tư công nghệ cao, phát triển chuỗi cung ứng đồng bộ và chế biến sâu. Ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết: việc áp dụng truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói theo chuẩn quốc tế giúp mở rộng xuất khẩu sang các thị trường khó tính. Nhờ vậy, các doanh nghiệp không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn nhập khẩu mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm rủi ro khi thị trường biến động.
Các hợp tác xã như Phước Thiện tập trung chế biến sâu từ mít non, hướng tới châu Âu và Trung Đông, nơi giá bán ổn định và hợp đồng lâu dài. HTX đã xây dựng dây chuyền chế biến chuyên nghiệp, tạo các sản phẩm đa dạng như bột dinh dưỡng, thực phẩm chay, giúp tăng giá trị và tận dụng nguồn nguyên liệu dư thừa. Ông Nguyễn Viết Vị nhấn mạnh: các yêu cầu khắt khe của thị trường khó tính chính là động lực để HTX hoàn thiện quy trình sản xuất, đạt chuẩn toàn diện và nâng uy tín thương hiệu.
Eden Farm đi theo chiến lược song song: vừa xuất khẩu, vừa phát triển sản phẩm chế biến từ gừng và chanh dây, tạo đầu ra nội địa ổn định. Đồng thời, Eden Farm triển khai các giải pháp công nghệ cao như tưới tự động, kiểm soát sinh trưởng, quản lý dịch hại và bảo quản sau thu hoạch để nâng cao chất lượng và kéo dài thời gian bảo quản, đảm bảo đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu và nhu cầu trong nước. Ông Trần Vĩnh Hồ cho biết: việc mở rộng thị trường đòi hỏi nâng cấp vùng trồng, áp dụng chứng chỉ quốc tế, kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt, đồng thời chuẩn bị cho biến động cuối năm và đầu 2026.
Về chính sách, Đề án phát triển cây ăn quả chủ lực đến 2025 và 2030 đặt mục tiêu diện tích 1,2 triệu ha, sản lượng 14 triệu tấn, xuất khẩu 5 tỷ USD năm 2025 và 6,5 tỷ USD năm 2030. Với kim ngạch hiện nay, ngành rau quả đã vượt xa mục tiêu, hướng tới mốc 10 tỷ USD trong 1–2 năm tới. Ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, nhấn mạnh: chuẩn hóa vùng nguyên liệu từ năm 2022, áp dụng VietGAP, GlobalGAP và truy xuất nguồn gốc là yếu tố quan trọng giúp tăng thị phần xuất khẩu. Nghị định 280 của Trung Quốc (1/6/2026) ưu tiên thông quan cho doanh nghiệp có năng lực, giảm thủ tục hành chính và thúc đẩy nâng cao kiểm soát chất lượng.
Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nhận định: kim ngạch xuất khẩu từ tháng 8/2025 liên tục trên 900 triệu USD/tháng. Nếu duy trì, xuất khẩu năm 2025 có thể đạt 8,5 tỷ USD, mở đường hướng tới 10 tỷ USD. Ngoài ra, việc phát triển các sản phẩm chế biến như tinh dầu, cao gừng, bột dinh dưỡng và thực phẩm chay không chỉ tăng giá trị mà còn giúp đa dạng hóa sản phẩm, giảm rủi ro phụ thuộc thị trường Trung Quốc, đồng thời mở rộng kênh tiêu thụ trong nước và quốc tế. Chiến lược đa thị trường, nâng cao tiêu chuẩn sản xuất, chế biến sâu và ứng dụng công nghệ cao là chìa khóa để ngành rau quả Việt Nam phát triển bền vững, khẳng định thương hiệu quốc gia trên bản đồ nông sản thế giới.
