Áp thuế 10% với vàng: Lợi bất cập hại?

Nhìn nhận ở góc độ tích cực, một số chuyên gia cho rằng chính sách thuế có thể mang lại những lợi ích nhất định.

Đằng sau đề xuất và kỳ vọng về một thị trường minh bạch hơn

Đề xuất của VAFI xuất phát từ mong muốn đưa hoạt động kinh doanh vàng vào khuôn khổ quản lý chặt chẽ như các loại hàng hóa thông thường khác, đảm bảo sự bình đẳng về nghĩa vụ thuế. Theo VAFI, việc áp dụng thuế VAT 10% theo phương pháp khấu trừ sẽ là một công cụ hữu hiệu để "hạ nhiệt" các hoạt động đầu cơ lướt sóng, thổi giá kiếm lời vốn đã gây nhiều biến động cho thị trường trong thời gian qua. Hiệp hội này tin tưởng rằng, khi chi phí giao dịch tăng lên, sức hấp dẫn của việc mua đi bán lại vàng trong ngắn hạn sẽ giảm xuống. Thay vào đó, dòng tiền nhàn rỗi trong dân chúng sẽ được định hướng chuyển dịch vào các kênh đầu tư chính thức hơn như hệ thống ngân hàng, từ đó góp phần bảo vệ giá trị đồng nội tệ và tăng cường dự trữ ngoại tệ quốc gia.

Nhìn nhận ở góc độ tích cực, một số chuyên gia cho rằng chính sách thuế có thể mang lại những lợi ích nhất định. Bà Hà Võ Bích Vân, cố vấn tài chính tại Hub Đồng Hành (FIDT), phân tích rằng việc áp thuế có thể góp phần quan trọng vào việc tăng tính minh bạch cho thị trường vàng. Khi mọi giao dịch đều phải có hóa đơn và chịu thuế, cơ quan quản lý sẽ dễ dàng hơn trong việc giám sát, kiểm soát và ngăn chặn các hành vi gian lận. Đồng thời, đây cũng là một nguồn thu hợp lý cho ngân sách nhà nước.

Tiến sĩ Ngô Minh Vũ, giảng viên Đại học Kinh tế TP.HCM, cũng đưa ra một góc nhìn cụ thể hơn. Theo ông, nếu mục tiêu chính của nhà quản lý là ngăn chặn tình trạng người dân sử dụng vàng như một phương tiện thanh toán song song, cạnh tranh với tiền đồng, thì việc áp thuế VAT là hoàn toàn hợp lý. Khi đó, chi phí sử dụng vàng trong các giao dịch hàng ngày sẽ tăng lên đáng kể, làm giảm động cơ dùng vàng như một công cụ trao đổi và củng cố vị thế độc tôn của đồng Việt Nam. Tuy nhiên, ông Vũ cũng nhấn mạnh rằng đây là một công cụ không phù hợp nếu mục tiêu là chống đầu cơ, bởi bản chất của đầu cơ là xem vàng như một tài sản tài chính, không phải hàng hóa tiêu dùng.

Nguy cơ phản tác dụng và những giải pháp căn cơ bị bỏ ngỏ

Bên cạnh những kỳ vọng, đề xuất đánh thuế VAT 10% vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ chính những người trong cuộc và các chuyên gia tài chính giàu kinh nghiệm. Đại diện một doanh nghiệp kinh doanh vàng bạc đá quý lớn (đề nghị giấu tên) đã bày tỏ sự bất ngờ và cho rằng đây là một "kiến nghị bất khả thi". Vị này giải thích, vàng là mặt hàng có giá trị cực lớn, nhưng biên lợi nhuận của các đơn vị kinh doanh lại không cao. Trong khi đó, nhu cầu mua vàng để tích trữ, phục vụ cưới hỏi của người dân là rất lớn và có thật. Việc áp thêm một khoản thuế 10% sẽ khiến giá vàng tăng vọt, tạo ra một con số khổng lồ trên mỗi giao dịch, tác động tiêu cực đến cả người mua và ngành chế tác, kinh doanh trang sức vốn đã gặp khó khăn do giá vàng tăng mạnh thời gian qua.

Chuyên gia tài chính Trần Trọng Đức, CEO của Virtus Prosperity, cũng chung nhận định rằng đánh thuế không phải là giải pháp phù hợp để bình ổn thị trường. Ông chỉ ra một thực tế quan trọng: động cơ mua vàng của phần lớn người dân Việt Nam không đơn thuần là đầu cơ kiếm lời, mà chủ yếu xuất phát từ nhu cầu tìm kiếm một kênh "trú ẩn an toàn" cho tài sản trong bối cảnh kinh tế vĩ mô còn nhiều biến động. "Đa phần người dân mua vàng ở thời điểm giá đã lên rất cao và họ sẵn sàng chấp nhận trả mức chênh vài triệu đồng mỗi lượng vì niềm tin rằng vàng là kênh bảo toàn giá trị tốt nhất", ông Đức nói.

Do đó, biện pháp này không những không giải quyết được gốc rễ vấn đề mà còn có thể phản tác dụng. Khi giá vàng trong nước vốn đã chênh lệch rất cao so với thế giới, việc đánh thêm thuế chỉ càng làm nới rộng khoảng cách này, vô tình kích thích các hoạt động buôn lậu và giao dịch ngầm. Thực tế cho thấy, khi thị trường biến động, nhiều người đã tìm đến các kênh mua bán phi chính thức, "chợ đen" qua các hội nhóm trên mạng xã hội. Việc áp thuế có nguy cơ đẩy một phần lớn giao dịch vào bóng tối, khiến thị trường càng trở nên khó kiểm soát hơn.

Thay vì áp thuế, các chuyên gia cho rằng cần tập trung vào những giải pháp căn cơ hơn. Ông Trần Trọng Đức nhấn mạnh hai yếu tố then chốt: đồng bộ hóa giá vàng trong nước với thế giới và tăng cường giám sát chặt chẽ hoạt động của các doanh nghiệp kinh doanh vàng để ngăn chặn tình trạng làm giá, tạo khan hiếm giả. Tương tự, TS Ngô Minh Vũ gợi ý rằng nếu muốn hạn chế đầu cơ, biện pháp phù hợp hơn là đánh thuế trên phần chênh lệch giá (thuế trên thặng dư vốn), tương tự như chứng khoán.

Cuối cùng, một giải pháp dài hạn được nhiều chuyên gia đồng thuận là phải xây dựng niềm tin vào hệ thống tài chính và phát triển các kênh đầu tư thay thế hấp dẫn, an toàn và minh bạch hơn. Khi người dân có nhiều lựa chọn sinh lời hợp pháp như chứng khoán, chứng chỉ quỹ, hay các quỹ đầu tư vàng chuyên nghiệp, sự phụ thuộc vào vàng vật chất như một kênh tích trữ duy nhất sẽ giảm bớt, qua đó giúp thị trường phát triển một cách bền vững và ổn định hơn.

Đánh thuế vàng: Vàng nào nằm ngoài diện chịu thuế?

Đề xuất áp thuế 0,1% trên mỗi giao dịch vàng miếng