 |
| Để duy trì lợi thế xuất khẩu lâu dài, ngành cà phê Việt Nam cần chuẩn hóa chất lượng ngay từ khâu sản xuất. |
Xuất khẩu cà phê tăng mạnh, thách thức đi kèm
Niên vụ 2024-2025, ngành cà phê Việt Nam ghi dấu ấn lịch sử với kim ngạch xuất khẩu đạt 8,4 tỷ USD, khối lượng trên 1,5 triệu tấn, tăng 1,8% về lượng và 55,5% về trị giá so với niên vụ trước. Chín tháng đầu năm 2025, xuất khẩu đạt 1,23 triệu tấn, trị giá 6,98 tỷ USD, tăng 11,1% về lượng và 61,4% về trị giá, vượt xa tổng kim ngạch cả năm 2024 là 5,48 tỷ USD. Đến giữa tháng 10/2025, xuất khẩu đạt 1,27 triệu tấn, trị giá 7,21 tỷ USD, tăng 12,5% về lượng và hơn 62% về giá trị so với cùng kỳ năm trước.
Giá xuất khẩu bình quân niên vụ đạt 5.610 USD/tấn, trong khi chín tháng đầu năm là 5.658 USD/tấn, tăng mạnh so với cùng kỳ, gần mức kỷ lục 5.850 USD/tấn. Xuất khẩu cà phê chế biến sâu trở thành động lực tăng trưởng mới, đạt 1,18 tỷ USD, tăng 63,5% so với cùng kỳ. Cà phê Robusta vẫn chiếm vai trò chủ lực với 949,6 nghìn tấn, trị giá 4,91 tỷ USD, tăng 5,8% về lượng và 57,3% về trị giá; cà phê Arabica đạt 60,5 nghìn tấn, trị giá 401,3 triệu USD, tăng 13,2% về lượng và 120,3% về trị giá.
Các thị trường xuất khẩu chủ lực cũng phản ánh bức tranh đa dạng. Châu Âu chiếm 47,2% khối lượng và 46,7% kim ngạch, trong đó Đức dẫn đầu với 196.000 tấn, Ý 125.000 tấn, Tây Ban Nha 110.000 tấn và Nhật Bản 90.000 tấn. Mỹ đạt 70,6 nghìn tấn, trị giá 412,4 triệu USD, giảm lượng nhưng tăng giá trị. Thái Lan giảm mạnh cả về lượng và giá trị, thị phần từ 67,11% xuống 25,9%. Xu hướng tiêu dùng tại Mỹ tập trung vào cà phê chế biến sâu, cà phê đặc sản và pha chế tại nhà, trong khi tại Thái Lan, nhu cầu các sản phẩm chế biến đang tăng nhanh.
Tuy nhiên, mức giá cao không đồng nghĩa với sự ổn định lâu dài. Ông Nguyễn Nam Hải – Chủ tịch VICOFA – cảnh báo, niên vụ tới giá cà phê khó duy trì mức tốt như hiện nay do sản lượng tăng, biến đổi khí hậu, chiến tranh thương mại, đầu cơ tài chính và biến động tỉ giá. Các doanh nghiệp cần thận trọng trong hoạt động đầu cơ và trữ hàng, bởi giá cà phê Việt Nam phụ thuộc trực tiếp vào sàn giao dịch quốc tế và nguồn cung toàn cầu. Bên cạnh đó, áp lực cạnh tranh tại các thị trường gần như Thái Lan là thách thức khi doanh nghiệp Việt chưa chuyển hướng kịp sang chế biến sâu, trong khi nhu cầu các sản phẩm này tăng mạnh.
Đồng thời, việc duy trì chất lượng đồng đều từ khâu sản xuất đến xuất khẩu là bài toán quan trọng, bởi các thị trường lớn như EU và Mỹ luôn yêu cầu tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc nghiêm ngặt. Để duy trì lợi thế xuất khẩu lâu dài, ngành cà phê Việt Nam cần chuẩn hóa chất lượng ngay từ khâu sản xuất, nâng cao năng lực chế biến và xây dựng thương hiệu quốc gia, đồng thời nắm bắt xu hướng tiêu dùng toàn cầu và chính sách nhập khẩu tại từng thị trường. Chỉ có cách này, Việt Nam mới biến những con số kỷ lục thành lợi thế bền vững.
Chuẩn hóa sản xuất và đẩy mạnh chế biến sâu
 |
| Quy trình kiểm soát chất lượng cà phê xuất khẩu tại Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk. |
Để giữ vững lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế, ngành cà phê Việt Nam cần chuẩn hóa vùng nguyên liệu, nâng cao chế biến sâu và minh bạch truy xuất nguồn gốc. Ông Ngô Quốc Vũ – Phó Trưởng phòng Phát triển nông nghiệp bền vững Simexco Daklak – cho biết, 100% vùng nguyên liệu của công ty đáp ứng tiêu chuẩn EUDR, đảm bảo xuất khẩu vào EU. Công ty triển khai bản đồ nông nghiệp số và hệ thống truy xuất nguồn gốc minh bạch cho từng đơn hàng, giúp khách hàng theo dõi trực tiếp thông tin từ vườn cây, đồng thời hỗ trợ nông dân giảm phát thải và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Simexco Daklak còn cung cấp phân bón hữu cơ vi sinh cho 400 hộ nông dân, trị giá 650 triệu đồng, thể hiện cam kết đồng hành từ sản xuất đến xuất khẩu. Nhờ những nỗ lực này, Liên minh châu Âu xếp Việt Nam vào nhóm “rủi ro thấp” trong thực thi EUDR, chỉ kiểm tra 1% lô hàng nhập khẩu. Các doanh nghiệp khác cũng mở rộng cơ sở dữ liệu truy xuất nguồn gốc lên 462.000 ha (80% diện tích Tây Nguyên), nâng cao uy tín, độ tin cậy và minh bạch cho cà-phê Việt Nam.
Niên vụ 2025-2026, sản lượng cà phê Việt Nam dự báo đạt 1,76 triệu tấn, tăng 6% so với năm 2024, là vụ thu hoạch lớn nhất kể từ niên vụ 2021-2022. Sản lượng tăng tại Việt Nam và Brazil sẽ giảm áp lực thiếu hụt nguồn cung, nhưng cũng có thể khiến giá cà phê thế giới giảm ngắn hạn. Do đó, tập trung vào sản phẩm chất lượng cao và chế biến sâu là giải pháp căn cơ để giữ giá trị xuất khẩu ổn định. Ông Đỗ Hà Nam – Chủ tịch HĐQT kiêm TGĐ Intimex Group – nhấn mạnh, việc giữ hàng và điều tiết bán ra hợp lý cũng góp phần giữ giá cao. Tuy nhiên, khi Brazil bước vào mùa vụ 2026, giá cà phê có thể giảm, nên doanh nghiệp cần cân nhắc kế hoạch thu mua và dự trữ.
Ngoài ra, tái canh, mở rộng diện tích và áp dụng công nghệ trong sản xuất đóng vai trò then chốt. Niên vụ 2024-2025, diện tích cà phê cả nước đạt 731.900 ha, trong đó 678.500 ha đã cho thu hoạch, diện tích tái canh 20.000 ha (96,4% kế hoạch). Những giải pháp này, kết hợp chuẩn hóa, chế biến sâu và xây dựng thương hiệu, sẽ giúp ngành cà phê Việt Nam giữ vững vị thế quốc tế, đồng thời khai thác tối đa cơ hội vàng từ chu kỳ giá cao. Việc áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc, bản đồ nông nghiệp số và hỗ trợ nông dân giảm phát thải không chỉ tăng tính minh bạch mà còn xây dựng hình ảnh cà-phê Việt Nam chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu khắt khe từ EU, Mỹ và Nhật Bản. Đây chính là chiến lược dài hạn giúp biến lợi thế tạm thời từ giá cao thành vị thế bền vững cho ngành cà phê Việt Nam.
