Khoảng 30000 năm trước, con người đã phát minh ra các dụng cụ căn bản để vẽ tranh nhằm phản ánh thực trạng và ước muốn của con người. Từ đó, các chất liệu dùng để vẽ tranh cũng vô cùng phong phú gồm: Tranh lụa, tranh sơn dầu, tranh ghép hình, tranh khảm màu, tranh khắc đồng, tranh thủy mặc, tranh cát… Với nhiều phong cách khác nhau.
Anh Đinh Công Tuyến (địa chỉ tại thôn 5, Hiệp Hòa, Quảng Yên, Quảng Ninh là giáo viên dạy mỹ thuật của trường THCS Sông Khoai) chia sẻ: Mặc dù mỗi loại chất liệu và phong cách vẽ sẽ có ưu điểm và nhũng hạn chế. Tuy nhiên, cái quan trọng nhất của một tác phẩm nghệ thuật là phải có tính để đời và lưu giữ được lâu dài qua thời gian. Vì thế qua quá trình nghiên cứu anh Tuyến đã chú trọng đến những đặc tính của từng loại vật liệu để những tác phẩm hoàn thành có độ bền vững lâu dài lên đến hàng 100 năm.
Anh Đinh Công Tuyến |
Sự bén “duyên” với Tranh bột điệp phải kể từ năm 2015, với vai trò là giáo viên hướng dẫn cho học sinh với đề tài “Tạo tấm ép trang trí từ bột điệp đã đạt giải nhất của tỉnh Quảng Ninh, giải ba cấp quốc gia, giải khuyến khích cuộc thi sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng toàn quốc”.
Từ những tiền đề đó, anh Tuyến đã nghiên cứu và chế tạo thành công sản phẩm Tranh bột điệp vào năm 2017. Cũng thông qua “Cuộc thi Sáng tạo dịch vụ của tỉnh Quảng Ninh với Sản phẩm Tranh bột điệp nhằm quảng bá hình ảnh của Quảng Ninh tới khách thập phương, cũng như câu chuyện lấy sản vật địa phương tạo ra sản phẩm của địa phương” đã được các cấp, ban ngành tỉnh Quảng Ninh đánh giá cao về độ độc đáo từ chất liệu cho tới nghệ thuật vẽ Tranh bột điệp.
Tranh lớp lánh ánh điệp |
Tuy nhiên, để làm ra sản phẩm Tranh bột điệp cần phải tách lớp xà cừ trong vỏ điệp tuân thủ theo các quy trình riêng: Đầu tiên phải ngâm và rửa sạch vỏ điệp, sau đó được nung ở nhiệt độ 800 – 1000oC trong khoảng 1 phút. Cảm quan bằng mắt sẽ thấy vỏ điệp chuyển từ màu trong sang màu trắng bạc, Mang vỏ điệp đã được nung đi nghiền để tạo thành bột điệp, tiến hành sàng phân loại bột điểu để có loại bột mịn (bé bằng đầu tăm), và loại bột thô. Sử dụng tấm bìa mica trải đều một lớp nhựa Eboxy mỏng rồi rải đều lớp bột điệp mịn lên trên để tạo tấm màng điệp, khi màng điệp khô sẽ vẽ hình lên.
Lớp bột mịn trên màng điệp sẽ tạo nên độ nhám giúp màu vẽ bám dính. Tiếp tục trải một lớp keo và phủ lớp bột điệp thô lên bề mặt vừa vẽ hình và cán dính lên tấm nền gỗ hoặc bìa cứng. Mang tấm tranh đi ép để keo khô hoàn toàn sẽ bóc tấm mica ra tranh sẽ tạo thành. Các lớp màu vẽ và bột điệp được bao bọc hoàn toàn xen kẽ trong các lớp nhựa Eboxy bền chắc thành một khối tranh đặc. Khi tác phẩm hoàn thành sẽ lật ngược lại để chiêm ngưỡng bức tranh, người chơi tranh sẽ tận hưởng được vẻ đẹp lấp lánh ánh bạc từ lớp xà cừ khi ánh sáng chiếu vào.
Ngoài ra, điểm độc đáo trong quy trình vẽ Tranh bột điệp nằm ở nét vẽ. Nếu vẽ tranh thông thường sẽ vẽ nét sau cùng thì quy trình trong vẽ Tranh bột điệp sẽ vẽ nét trước rồi mới đệm màu lên.
Trước sự đam mê, sáng tạo, Sản phẩm Tranh bột điệp đạt OCOP 3 sao tại Hội thi đánh giá phân hạng sản phẩm OCOP cấp tỉnh năm 2017 của tỉnh Quảng Ninh, cấp lại năm 2022. Cùng với các sản phẩm Tranh bột điệp được vẽ theo hai thể loại là tranh lưu niệm và tranh nghệ thuật đã chinh phục được thị hiếu của người chơi tranh.
Anh Đinh Công Tuyến cho biết: “Hiện nay mình đang đăng ký Bằng sáng chế về Quy trình chế tác tranh bột điệp, trong thời gian tới sẽ mở phòng trưng bày, triển lãm các sản phẩm tranh bột điệp để mang chất liệu độc đáo này đến gần hơn với công chúng và những người yêu hội họa, qua đó cũng là để lắng nghe những ý kiến đánh giá của công chúng và các chuyên gia mỹ thuật của Việt Nam về chất liệu Tranh bột điệp”.
Một số sản phẩm tranh bột điệp: