OCOP – Chuyển hóa giá trị văn hóa thành giá trị kinh tế

OCOP – Chuyển hóa giá trị văn hóa thành giá trị kinh tế.

Định hình thương hiệu từ giá trị bản sắc

Chương trình OCOP khởi đầu từ nhu cầu thúc đẩy sản xuất hàng hóa quy mô nhỏ tại khu vực nông thôn, nhưng sau hơn 5 năm triển khai, đã hình thành một hệ sinh thái phát triển sản phẩm gắn với giá trị văn hóa bản địa. Tính đến ngày 24/6/2025, Việt Nam có tổng cộng 126 sản phẩm OCOP được xếp hạng 5 sao – những sản phẩm không chỉ đạt tiêu chuẩn chất lượng cao nhất mà còn chứa đựng tinh thần vùng miền nguyên bản.

Tại buổi công bố 47 sản phẩm OCOP 5 sao mới, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam nhấn mạnh: “OCOP không chỉ để tiêu thụ nông sản, mà là cách để những hộ dân nhỏ lẻ, hợp tác xã, nghệ nhân thủ công… có cơ hội làm thương hiệu, bước chân vào thị trường lớn, cả trong nước lẫn quốc tế.”

Cách tiếp cận của Bộ không dừng lại ở việc “chuẩn hóa” sản phẩm mà đi sâu vào việc phát hiện, nâng niu và phát triển những giá trị bản sắc. Những sản phẩm như nước mắm Phú Quốc, chè Shan Tuyết, mắm cá linh, lụa Tân Châu… không chỉ đơn thuần là hàng hóa mà còn mang trong mình lịch sử, phong tục và cả tâm hồn của cộng đồng địa phương. Thứ trưởng Trần Thanh Nam khẳng định: “Không cần quá nhiều sản phẩm mang 5 ngôi sao. Chỉ cần những ngôi sao thực sự được làm từ tâm, từ đất, từ làng, từ hồn quê.”

Đây là một cách định nghĩa thương hiệu mang tính nhân văn sâu sắc – xây dựng thương hiệu không phải từ chiến lược marketing hiện đại, mà từ chính sự chân thành, tinh tế và cốt cách truyền thống của sản phẩm.

Không chạy theo số lượng, chú trọng chiều sâu

Một trong những điểm đột phá của chương trình OCOP thời gian gần đây là sự thay đổi trong cách nhìn nhận chất lượng – không phải càng nhiều sao càng tốt, mà phải là những “ngôi sao thật sự”. Giai đoạn từ tháng 11/2024 đến tháng 4/2025, Hội đồng OCOP quốc gia chỉ tiếp nhận 82 hồ sơ phân hạng sản phẩm, trong đó chọn lọc kỹ càng 47 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao, chiếm chưa đến 0,3% trong tổng số hơn 16.000 sản phẩm OCOP trên cả nước.

Điều này thể hiện một tinh thần chọn lọc khắt khe, phản ánh quan điểm kiên định của lãnh đạo Bộ: “Không khuyến khích đại trà, không chạy theo phong trào, mà đầu tư vào những sản phẩm đặc trưng nhất, kể được câu chuyện quê hương rõ nhất.”

Từ nước mắm, miến dong, trà, đến dược liệu, thủ công mỹ nghệ, mỗi sản phẩm OCOP 5 sao đều trải qua quy trình thẩm định nhiều lớp, với các tiêu chí không chỉ về chất lượng vật lý mà còn về khả năng thể hiện bản sắc, truy xuất nguồn gốc, bao bì, nhãn mác và khả năng cạnh tranh thị trường.

Bánh gai Chiêm Hóa, Tuyên Quang là sản phẩm OCOP (Chương trình Mỗi xã một sản phẩm). Ảnh tapchicongthuong.vn

Đặc biệt, có đến 5 tỉnh như Bạc Liêu, Quảng Bình, Yên Bái, Tuyên Quang, Bình Định lần đầu tiên góp mặt trong danh sách sản phẩm 5 sao – cho thấy sức lan tỏa mạnh mẽ và tiềm năng bền vững của chương trình, mở ra cơ hội mới cho các vùng nguyên liệu đặc thù.

Cùng với đó là nhận thức rõ ràng hơn về vai trò của bao bì sản phẩm – một trong những yếu tố quyết định khả năng định vị thương hiệu. Thứ trưởng Trần Thanh Nam khẳng định: “Bao bì không chỉ là lớp áo bên ngoài, mà là ánh mắt đầu tiên, là lời chào của sản phẩm gửi tới thị trường.” Theo ông, chỉ một chiếc tem, một gam màu, một nét chữ… nếu được thiết kế tinh tế, cũng có thể gợi lên cả quê hương trong lòng người xa xứ.

Từ dòng chảy đặc sản đến hành trình thương hiệu quốc gia

Chặng đường phát triển của OCOP từ 2018 đến nay đã minh chứng cho năng lực hội nhập sâu rộng của sản phẩm nông thôn Việt Nam. Nhiều sản phẩm OCOP 5 sao đã vươn ra thị trường quốc tế, xuất hiện tại các hội chợ tại Nhật Bản, Hàn Quốc, EU, Trung Quốc…

Thứ trưởng Trần Thanh Nam đánh giá: “OCOP đang dần hình thành như một dòng chảy đặc sản có định danh, có chứng nhận, có truy xuất.” Đây là bước phát triển mang tính nền tảng, giúp sản phẩm địa phương hòa nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu, tiếp cận các tiêu chuẩn ESG, an toàn thực phẩm và bền vững môi trường.

Không chỉ dừng lại ở mục tiêu tăng thu nhập cho cư dân nông thôn, OCOP thực sự trở thành một phần trong chiến lược phát triển kinh tế nông thôn theo chiều sâu. Giá trị văn hóa, tài nguyên bản địa không còn bị bỏ ngỏ hay mai một, mà được “kích hoạt” thành tài sản kinh tế thực thụ.

Từ góc nhìn chính sách, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã định hướng rõ: sau khi bộ máy Hội đồng OCOP quốc gia được kiện toàn, công tác chấm điểm và giám sát sẽ tiếp tục nâng cao tính khách quan, minh bạch. Những sản phẩm được trao 5 sao không chỉ đạt chuẩn kỹ thuật, mà phải mang được “linh hồn” của làng quê Việt đến người tiêu dùng trong nước và quốc tế.

Từ những hộ sản xuất nhỏ lẻ đến các hợp tác xã, làng nghề, chương trình OCOP đã thắp lên niềm tin vào khả năng tự thân vươn lên từ giá trị cội nguồn. Với chiến lược “chọn lọc tinh hoa, nâng tầm bản sắc”, OCOP không chỉ giúp nông thôn giàu lên mà còn định hình một con đường phát triển thương hiệu gắn với văn hóa bền vững.

Đưa làng nghề truyền thống phát triển qua du lịch và OCOP

Định vị thương hiệu du lịch qua sản phẩm OCOP

Hà Nội giữ vai trò trung tâm quảng bá OCOP