| Định vị thương hiệu du lịch qua sản phẩm OCOP Hà Nội giữ vai trò trung tâm quảng bá OCOP Từ hội chợ đến sàn số, đôi cánh giúp OCOP bay xa |
Giữ bản sắc thương hiệu OCOP vững vàng
 |
| Sản phẩm OCOP giữ nguyên hồn cốt địa phương dù địa giới hành chính thay đổi. |
Năm 2025, Việt Nam bước vào một giai đoạn cải cách hành chính quy mô lớn khi số lượng tỉnh, thành phố giảm từ 63 xuống còn 34. Việc sáp nhập đơn vị hành chính không chỉ là bài toán về tổ chức bộ máy, tiết kiệm nguồn lực, mà còn kéo theo những hệ lụy, lo ngại từ chính các chủ thể đang giữ vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nông thôn – đó là các hợp tác xã (HTX) sản xuất sản phẩm OCOP.
Nhiều người làm OCOP bày tỏ sự lo lắng khi tên gọi địa phương – vốn gắn bó lâu đời với sản phẩm – có nguy cơ biến mất khỏi bản đồ hành chính. Điều này có thể ảnh hưởng đến tính nhận diện, bản sắc và năng lực cạnh tranh của sản phẩm OCOP. Bởi, đằng sau mỗi sản phẩm không chỉ là chất lượng, mà còn là câu chuyện của đất và người.
Ông Lưu Văn Tín, Giám đốc HTX quýt hồng Lai Vung chia sẻ, nhắc tới quýt hồng, người tiêu dùng nhớ ngay đến Lai Vung (Đồng Tháp), nhắc tới mãng cầu là nghĩ đến núi Bà Đen (Tây Ninh). Đây không chỉ là thói quen, mà là kết quả của quá trình xây dựng thương hiệu gắn với địa danh. Khi tên địa phương không còn, sản phẩm đứng trước nguy cơ "mất gốc" trong nhận thức của thị trường.
Tuy nhiên, thực tế pháp lý lại cho thấy điều ngược lại. Theo Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015, các giấy tờ pháp lý hợp pháp như giấy công nhận OCOP, giấy chứng nhận an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc hay nhãn hiệu vẫn giữ nguyên hiệu lực dù địa giới hành chính có thay đổi. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có chỉ đạo rõ ràng: địa phương có trách nhiệm duy trì giá trị pháp lý của giấy chứng nhận OCOP và hướng dẫn HTX cập nhật thông tin hành chính một cách đơn giản, thuận tiện, không gây phát sinh thủ tục rườm rà.
Cụ thể, nếu một sản phẩm OCOP 4 sao thuộc huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn trước đây – nay sáp nhập về tỉnh mới – thì giấy chứng nhận OCOP 4 sao vẫn còn giá trị. HTX chỉ cần cập nhật địa chỉ hành chính mới trong hồ sơ, không cần làm lại toàn bộ thủ tục như từ đầu. Điều này không chỉ giúp giảm gánh nặng pháp lý, mà còn tạo tâm lý ổn định cho các HTX tiếp tục sản xuất, kinh doanh.
Quan trọng hơn, thương hiệu OCOP gắn với vùng nguyên liệu, tập quán canh tác và yếu tố địa lý – chứ không phụ thuộc hoàn toàn vào tên hành chính cấp tỉnh. Theo Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ, các chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể được bảo hộ dựa trên đặc tính riêng biệt của khu vực sản xuất. Vì vậy, nếu vùng sản xuất không thay đổi, hiệu lực bảo hộ vẫn nguyên vẹn.
Chẳng hạn như chè Shan Tuyết Suối Giàng, dù Yên Bái có sáp nhập với tỉnh khác, thì Suối Giàng vẫn là một vùng chè đặc trưng, được công nhận chỉ dẫn địa lý. Hay như “quýt hồng Lai Vung” đã được đăng ký nhãn hiệu tập thể, việc đổi tên tỉnh không làm mất quyền sử dụng tên gọi truyền thống này.
Không chỉ vậy, theo Luật Quảng cáo và Thông tư 05/2019/TT-BKHCN về ghi nhãn hàng hóa, các HTX vẫn có thể sử dụng địa danh truyền thống như “Suối Giàng”, “Lai Vung”, “Mường Khương” trên bao bì sản phẩm miễn sao đúng với nơi sản xuất. Đây còn là cách để gìn giữ bản sắc văn hóa địa phương trong từng sản phẩm OCOP – điều mà chính sách nhà nước đang khuyến khích.
Mở rộng vùng liên kết nâng tầm giá trị
 |
| Sáp nhập địa giới mở ra cơ hội quảng bá thương hiệu OCOP rộng hơn. |
Trong lo lắng luôn tồn tại cơ hội. Việc sáp nhập hành chính cũng có thể là đòn bẩy để các HTX nâng tầm thương hiệu, đặc biệt thông qua mở rộng vùng nguyên liệu, nâng cấp nhãn hiệu tập thể thành chỉ dẫn địa lý hoặc nhãn hiệu chứng nhận – những yếu tố mang lại giá trị bền vững và khả năng phát triển thị trường lớn hơn.
Trước đây, nhiều HTX bị bó hẹp trong ranh giới hành chính xã, huyện, nên sản phẩm chỉ được chứng nhận OCOP ở cấp địa phương. Sau sáp nhập, khi đơn vị hành chính mở rộng theo cụm liên xã hoặc liên huyện, cơ hội hình thành chuỗi giá trị liên kết vùng cũng theo đó mà mở ra. Từ đó, sản phẩm có thể được phát triển thành thương hiệu vùng, dễ dàng hơn khi tiếp cận chính sách hỗ trợ từ cấp tỉnh hoặc Trung ương.
Một ví dụ thực tiễn đến từ Bắc Kạn: sau khi huyện Ba Bể sáp nhập, nhiều sản phẩm OCOP như trà hoa vàng, trà bí xanh đã được hỗ trợ nâng cấp từ quy mô HTX nhỏ lẻ thành sản phẩm liên huyện, với cơ hội tiêu thụ và xuất khẩu cao hơn trước.
Không chỉ mở rộng thị trường, việc sáp nhập còn giúp HTX giảm chi phí truyền thông do được hỗ trợ quảng bá theo chương trình xúc tiến thương mại chung của tỉnh mới – vốn có tiềm lực lớn hơn. Thay vì phải gồng gánh tự làm truyền thông, các HTX có thể tận dụng kênh truyền thông địa phương và trung ương để lan tỏa thương hiệu.
Ngoài ra, các cơ quan như Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương, Bộ Công Thương và Bộ Khoa học Công nghệ cũng đã có hướng dẫn cụ thể về việc cập nhật địa chỉ hành chính trên bao bì. Không bắt buộc tiêu hủy tem nhãn cũ, HTX có thể thay đổi dần dần trong thời gian chuyển tiếp. Đặc biệt, với các sản phẩm có sử dụng mã QR truy xuất nguồn gốc điện tử, thông tin hành chính mới hoàn toàn có thể cập nhật linh hoạt mà không ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh.
Thực tế đã chứng minh, những sản phẩm OCOP thực sự chất lượng, có câu chuyện riêng và gắn với vùng đất đặc biệt sẽ luôn giữ được giá trị. Sự thay đổi tên hành chính không làm phai mờ “hồn cốt” sản phẩm, nếu người làm OCOP biết giữ gìn vùng nguyên liệu, cách làm truyền thống và định vị thương hiệu bằng giá trị thực tế.
Các chuyên gia khẳng định, sáp nhập hành chính không làm mất hiệu lực pháp lý các sản phẩm OCOP, không gây gián đoạn kinh doanh. Điều quan trọng là sự chủ động của HTX trong việc cập nhật hồ sơ, duy trì thương hiệu và khai thác tốt cơ hội liên kết vùng, xúc tiến thương mại, mở rộng quy mô sản xuất.
Với quyết tâm giữ gìn bản sắc và cách làm phù hợp với điều kiện mới, các HTX OCOP hoàn toàn có thể biến thách thức sáp nhập hành chính thành lợi thế cạnh tranh dài hạn. Sản phẩm OCOP nếu thật sự mang chất lượng, mang câu chuyện văn hóa, sẽ không chỉ “sống sót” sau cải cách, mà còn lan tỏa mạnh mẽ hơn trên thị trường trong nước và quốc tế.
