Đậm đà bản sắc địa phương
Theo Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội, Thủ đô hiện có khoảng 1.350 làng nghề, chiếm 40% tổng số làng nghề cả nước - đây là “cái nôi” giàu tiềm năng để phát triển sản phẩm OCOP, nhất là trong bối cảnh hội nhập sâu rộng. Trong đó, lĩnh vực ẩm thực cũng là thế mạnh nổi bật của Hà Nội, khi người dân nơi đây sở hữu nhiều bí quyết chế biến tinh tế, tạo nên các đặc sản không chỉ có giá trị kinh tế cao mà còn mang đậm bản sắc văn hóa địa phương.
Có thể nói, mỗi sản phẩm OCOP chính là “sứ giả” văn hóa của địa phương, góp phần lan tỏa truyền thống, tinh hoa và bản sắc vùng miền. Các sản phẩm này không chú trọng sản xuất hàng loạt theo kiểu công nghiệp mà tập trung vào nét độc đáo, riêng biệt xuất phát từ điều kiện thổ nhưỡng, yếu tố văn hóa và kỹ thuật thủ công tinh xảo.
Điển hình như làng nghề sản xuất tăm hương Quảng Phú Cầu (huyện Ứng Hòa) hay nghề ướp trà sen Tây Hồ (quận Tây Hồ), tuy không sản xuất theo quy mô lớn, nhưng lại nổi bật nhờ “câu chuyện sản phẩm” gắn liền với tập tục, phong cách sống của người Hà Nội. Tương tự, sản phẩm lụa Vạn Phúc (quận Hà Đông) với kỹ thuật dệt cổ truyền hàng trăm năm, mềm nhẹ và óng mượt, từ lâu đã trở thành niềm tự hào của người dân Thủ đô. Làng nghề mây tre đan Phú Vinh (xã Phú Nghĩa, huyện Chương Mỹ) cũng cho ra đời những sản phẩm thủ công tinh tế, kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp truyền thống và tính ứng dụng hiện đại.
Trong lĩnh vực ẩm thực, nhiều sản phẩm OCOP của Hà Nội đã khẳng định được thương hiệu nhờ giữ trọn hương vị truyền thống như: chả cá Lã Vọng, giò chả Ước Lễ, tương Cự Đà, hay cốm Mễ Trì - những món ăn gắn liền với ký ức Hà Nội và trở thành biểu tượng văn hóa ẩm thực của vùng đất ngàn năm văn hiến.
 |
| Làng nghề tăm hương Quảng Phú Cầu (huyện Ứng Hòa, Hà Nội) vốn được biết đến là làng nghề có truyền thống hơn 100 năm |
Theo Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội, từ năm 2019 đến nay, thành phố Hà Nội là địa phương dẫn đầu cả nước về triển khai “Chương trình mỗi xã một sản phẩm” (OCOP). Hà Nội đã đánh giá, phân hạng được 3.317 sản phẩm OCOP (chiếm 21,3% của cả nước); trong đó, có 6 sản phẩm 5 sao, 22 sản phẩm tiềm năng 5 sao, 1.571 sản phẩm 4 sao và 1.718 sản phẩm 3 sao. Đáng chú ý, khoảng 25% số sản phẩm này đến từ các làng nghề, làng nghề truyền thống. Nhờ quy trình đánh giá nghiêm ngặt về chất lượng, bao bì, câu chuyện sản phẩm... các sản phẩm OCOP đã tăng giá trị thương mại, mở rộng thị trường và cải thiện thu nhập cho người sản xuất.
Mỗi sản phẩm OCOP đều mang trong mình câu chuyện riêng về lịch sử, truyền thống, văn hóa, là thông điệp chạm đến cảm xúc người tiêu dùng. Chính những giá trị vô hình đó giúp tạo dựng thương hiệu và trở thành niềm tự hào của các vùng quê, góp phần lan tỏa bản sắc địa phương đến cộng đồng.
Cần phát huy tiềm năng, lan tỏa thương hiệu
Theo đại diện Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội, để quảng bá và hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm OCOP, mỗi năm, thành phố tổ chức hàng loạt hoạt động xúc tiến thương mại như hội chợ chuyên đề, hội thảo kết nối cung cầu, Tuần hàng OCOP – nông sản – làng nghề tại các điểm du lịch, trung tâm thương mại lớn. Đến nay, Hà Nội đã xây dựng được 16 trung tâm sáng tạo, thiết kế và giới thiệu sản phẩm OCOP, phát triển 110 điểm bán hàng OCOP tại các quận, huyện, thị xã, giúp người tiêu dùng Thủ đô dễ dàng nhận diện và tiếp cận sản phẩm địa phương.
 |
| Đông đảo người dân đón nhận các sản phẩm OCOP tại các tuần hàng |
Trong năm 2025, thành phố tiếp tục đẩy mạnh chuỗi chương trình “Tuần hàng nông sản, sản phẩm OCOP và làng nghề Hà Nội”, kết nối trực tiếp sản phẩm với người tiêu dùng và du khách. Đây không chỉ là cơ hội giới thiệu hàng hóa, mà còn là dịp để các chủ thể OCOP học hỏi kinh nghiệm, mở rộng thị trường và cải thiện năng lực sản xuất.
Tuy nhiên, theo đánh giá của Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội, sản phẩm OCOP từ làng nghề vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Dù số lượng sản phẩm được công nhận tăng nhanh, nhưng chất lượng và tính khác biệt chưa đồng đều; nhiều sản phẩm còn thiếu yếu tố thương hiệu và chưa được đầu tư chuyên nghiệp về thiết kế, bao bì hay câu chuyện sản phẩm. Một nguyên nhân quan trọng là thiếu nguồn nhân lực chuyên sâu về quản trị, marketing, thiết kế sản phẩm đặc biệt trong các hộ sản xuất, doanh nghiệp nhỏ lẻ ở làng nghề, vốn vẫn vận hành theo phương thức truyền thống, manh mún và thiếu liên kết thị trường.
Ngoài ra, ở một số địa phương, việc triển khai Chương trình OCOP vẫn gặp trở ngại do các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất chưa thực sự mặn mà tham gia; cơ chế hỗ trợ còn hạn chế; kênh tiêu thụ sản phẩm chưa thực sự được mở rộng và khai thác hiệu quả.
Trước thực trạng đó, nhiều chuyên gia cho rằng Hà Nội cần có chiến lược bài bản hơn trong khai thác thế mạnh làng nghề. Cụ thể, cần đẩy mạnh rà soát, bảo tồn và phát huy giá trị các nghề truyền thống vốn là “nguyên liệu văn hóa” đặc sắc cho chương trình OCOP.
Song song, cần tăng cường đào tạo nhân lực cho các chủ thể OCOP về kỹ năng xây dựng thương hiệu, thiết kế bao bì, kể chuyện sản phẩm và ứng dụng công nghệ số vào thương mại điện tử. Việc hình thành các mô hình liên kết vùng, chuỗi cung ứng giữa làng nghề, hợp tác xã và doanh nghiệp lớn cũng là hướng đi khả thi để nâng cao giá trị cạnh tranh cho sản phẩm.
Phát triển OCOP không chỉ dừng lại ở việc đạt sao chứng nhận, mà cần hướng tới việc kiến tạo một hệ sinh thái OCOP từ thiết kế, không gian trưng bày, truyền thông đến phân phối, tiêu thụ sản phẩm. Chính quyền thành phố cần đóng vai trò kiến tạo, thúc đẩy xúc tiến thương mại, hỗ trợ tìm kiếm thị trường cả trong và ngoài nước đồng thời khuyến khích người dân chủ động tham gia chương trình.
Mỗi sản phẩm OCOP làng nghề, nếu được đầu tư bài bản, không chỉ mang giá trị kinh tế, mà còn là cầu nối văn hóa góp phần đưa tinh hoa đất Thăng Long lan tỏa rộng khắp, từ phố phường Hà Nội đến thị trường quốc tế.
