Không xây dựng barie từ đồng ruộng, nông sản sẽ khó đi đường dài

Tính đến giữa tháng 2, Việt Nam chỉ xuất khẩu được khoảng 3.500 tấn sầu riêng, giảm tới 80% so với cùng kỳ năm trước.

Xuất khẩu sầu riêng giảm tới 80%

Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), tính đến giữa tháng 2, Việt Nam chỉ xuất khẩu được khoảng 3.500 tấn sầu riêng, giảm tới 80% so với cùng kỳ năm trước.

Việc xuất khẩu sầu riêng sụt giảm mạnh là do Trung Quốc siết chặt kiểm tra chất vàng O trên sầu riêng. Khi làm thủ tục xuất nhập khẩu, phía Trung Quốc sẽ lấy mẫu, kiểm tra 100% lô hàng, nếu không có dư lượng chất vàng O thì mới được thông quan.

Ông Phùng Đức Tiến - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đánh giá, quy định kiểm tra chất vàng O được nước nhập khẩu áp dụng như một biện pháp khẩn cấp để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, đặc biệt sau khi phía Trung Quốc phát hiện chất này trên các lô hàng sầu riêng của Thái Lan.

Mặc dù, đến thời điểm hiện tại, Việt Nam đã có 9 phòng thí nghiệm kiểm tra chất vàng O, tuy nhiên, phía Trung Quốc vẫn kiểm soát nghiêm ngặt các lô hàng sầu riêng từ Việt Nam. Ngoài yêu cầu các lô hàng sầu riêng phải có thêm giấy kiểm định dư lượng Cadimi và chất vàng O (áp dụng từ ngày 10/01), phía Trung Quốc cũng kiểm tra 100% các lô hàng, nếu đạt chuẩn mới được thông quan. Điều này làm gia tăng thời gian, chi phí của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, sầu riêng Việt Nam xuất khẩu vào Liên minh châu Âu (EU) cũng sẽ phải chịu tăng tần suất kiểm tra tại biên giới từ 10% lên 20% do nhiều lần không tuân thủ các quy định về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật.

Mới đây, cơ quan chức năng của Đài Loan (Trung Quốc) thông báo, sầu riêng tươi nhập khẩu từ Việt Nam vào địa phương này sẽ bị gia hạn thời gian kiểm tra từng lô đến ngày 30/4.

Theo Thông báo của TFDA, để đảm bảo an toàn vệ sinh đối với sản phẩm nhập khẩu, theo quy định tại Khoản 1, Điều 10, Mục 4 của "Quy định về kiểm tra nhập khẩu thực phẩm và các sản phẩm liên quan", Đài Loan (Trung Quốc) sẽ tiếp tục áp dụng biện pháp kiểm tra từng lô đối với sản phẩm mã hàng "0810.60.00.00.7 - sầu riêng tươi" nhập khẩu từ Việt Nam đến 30/4/2025.

Trước đó, tại Thông báo số 1132004255B ngày 07/8/2024, TFDA đã ban hành yêu cầu kiểm tra từng lô sầu riêng tươi nhập khẩu từ Việt Nam kể từ ngày 12/8/2024 đến ngày 11/02/2025 do trong vòng 6 tháng gần nhất phát hiện 04 lô hàng nhập khẩu không đạt tiêu chuẩn.

Không chỉ sầu riêng gặp khó, tại Hội nghị “Triển khai cấp bách các biện pháp tăng cường tuân thủ quy định an toàn thực phẩm của thị trường EU”, TS Ngô Xuân Nam - Phó giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam thông tin, chỉ 2 tháng đầu năm, Việt Nam nhận 16 cảnh báo về nông, thủy sản tồn dư hóa chất, kháng sinh - cao nhất châu Á. Theo ông Nam, Việt Nam là quốc gia bị cảnh báo nhiều nhất châu Á từ EU, tiếp theo là Thái Lan với 6 cảnh báo, Indonesia và Hàn Quốc mỗi nước 2 cảnh báo.

Các vi phạm chủ yếu liên quan đến dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, độc tố nấm mốc và chất phụ gia, kháng sinh. Trong đó, 5 cảnh báo liên quan đến thuốc bảo vệ thực vật, 1 về độc tố nấm mốc, 2 về chất phụ gia, còn lại là các vi phạm về ô nhiễm môi trường và sản phẩm mới.

Đáng báo động, thủy sản Việt Nam thường xuyên bị cảnh báo về tồn dư kháng sinh, trong khi rau quả bị dính dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Nhiều loại trái cây không đảm bảo thời gian cách ly, dẫn đến khi xuất khẩu vẫn còn tồn dư hóa chất. Trong số 16 cảnh báo đầu năm, Việt Nam đã phải tiêu hủy 3 lô hàng, thu hồi 9 lô và xử lý 4 lô theo các biện pháp khác.

Năm ngoái, Việt Nam cũng nhận 114 cảnh báo từ EU, tăng 70% so với năm 2023. "Rõ ràng, dữ liệu này không thể tương quan thuận được. Phân tích sâu hơn về dữ liệu, chúng tôi thấy rằng, không có mối tương quan thuận giữa việc gia tăng giá trị xuất khẩu đồng nghĩa với việc gia tăng cảnh báo" - ông Ngô Xuân Nam nói.

Cùng với đó, Văn phòng SPS Việt Nam cũng nhận được thông báo của nhiều thị trường về thay đổi các biện pháp SPS như thị trường Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Úc - New Zealand…

Trong khi đó, sản xuất trong nước còn gặp khó khăn ở khâu kiểm soát như vùng trồng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón không đúng quy định; vẫn còn tồn tại sản phẩm vượt mức dư lượng thuốc bảo vệ thực vật cho phép; chưa tuân thủ các quy định của nhà nhập khẩu vì mức giới hạn tối đa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật đối với mỗi hoạt chất của mỗi sản phẩm là khác nhau; hay ở vùng nuôi thủy sản do lạm dụng kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản, môi trường nuôi bị ô nhiễm…; cơ sở đóng gói, sơ chế, chế biến chưa tuân thủ các biện pháp SPS về phụ gia thực phẩm, an toàn thực phẩm đối với bao bì, ghi nhãn hàng hóa…

Cần xây dựng barie từ đồng ruộng

Siết chặt kiểm tra từ gốc, minh bạch thông tin cũng là cách để ngành hàng nông sản đi đường dài.

Theo ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, vấn đề sầu riêng nhiễm vàng O hay Cadimi từ nguồn nào hiện chưa có những thông tin cụ thể từ cơ quan chức năng. Do đó, rất cần vai trò của nhà nước trong việc xây dựng hành lang pháp lý trong việc kiểm soát chất lượng từ gốc, ví dụ tất cả các nhà vườn sầu riêng trước khi bán phải có giấy xác nhận không có vàng O, không có Cadimi.

Bởi tình trạng hiện nay, khi doanh nghiệp vào thu mua tại vườn, các nhà vườn sẽ yêu cầu doanh nghiệp cắt hàng xong, trả tiền, ra ngoài vườn thì mới được lấy mẫu kiểm tra. Việc này an toàn cho nhà vườn nhưng lại gây khó cho doanh nghiệp.

“Vàng O bây giờ không chỉ có trong vấn đề thuốc nhúng nữa mà rất có thể bị nhiễm từ thuốc bảo vệ thực vật. Do đó, cần phải có những quy định cụ thể đối với cả những hoạt chất trừ nấm,… có màu sắc cũng phải loại trừ”, ông Đặng Phúc Nguyên kiến nghị.

Siết chặt kiểm tra từ gốc, xây dựng các hàng rào, các barie từ đồng ruộng, minh bạch thông tin cũng là cách để ngành hàng nông sản đi đường dài. Việc thay đổi thói quen canh tác cùng quy định bắt buộc kiểm tra từ gốc sản phẩm không chỉ bảo vệ sức khỏe cho người tiêu dùng, thị trường xuất khẩu mà còn bảo vệ chính người sản xuất.

Theo ông Trần Ngọc Quân, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Bỉ và EU, kiểm soát dư lượng đang là thách thức lớn để một số mặt hàng nông sản của Việt Nam vào thị trường EU. Trong năm 2024, bước sang năm thứ tư thực hiện Thỏa thuận Xanh, EU đã ban hành nhiều chính sách tác động trực tiếp đến hàng hóa nhập khẩu. Đáng chú ý là Chiến lược "Từ trang trại đến bàn ăn", chống phá rừng EUDR, Kế hoạch hành động Kinh tế tuần hoàn mới, các chính sách về đa dạng sinh học…. Mặc dù Ủy ban châu Âu nhiệm kỳ mới đã có một số điều chỉnh linh hoạt hơn, kéo dài thời gian chuyển đổi nhưng về lâu về dài, EU vẫn sẽ thúc đẩy áp dụng các quy định này.

Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU khuyến cáo các DN không nên thấy EU linh hoạt hơn trong các quy định bền vững mà cho rằng các quy định này sẽ không được thực hiện để từ đó không có kế hoạch chuyển đổi thích hợp. Việc EU điều chỉnh linh hoạt là để DN các nước có kế hoạch chuyển đổi từng bước, đáp ứng tốt các quy định của EU.

Trước những yêu cầu ngày càng khắt khe từ EU, các chuyên gia đã đề xuất nhiều giải pháp nhằm kiểm soát chất lượng sản phẩm xuất khẩu. Bà Nguyễn Thị Huyền từ Văn phòng SPS nhấn mạnh rằng EU đã có quy định chặt chẽ hơn đối với thực phẩm hỗn hợp chứa thành phần động vật. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải đảm bảo nguồn gốc nguyên liệu rõ ràng và cơ sở sản xuất được phê duyệt theo tiêu chuẩn quốc tế.

Bên cạnh đó, Tiến sĩ Đào Văn Cường, Chuyên viên Văn phòng SPS Việt Nam cũng cảnh báo rằng doanh nghiệp cần đặc biệt chú trọng đến việc đăng ký cấp phép nghiêm ngặt đối với các loại thực phẩm mới và phụ gia để tránh vi phạm.

Trong khi đó, Tiến sĩ Tôn Nữ Thục Uyên từ Văn phòng TBT Việt Nam nhấn mạnh vai trò của việc ghi nhãn sản phẩm minh bạch, tránh những tuyên bố sai lệch về dinh dưỡng hay sức khỏe, điều có thể gây ảnh hưởng lớn đến uy tín hàng hóa xuất khẩu.

Trong thời gian tới, theo Tiến sĩ Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển Thị trường, Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, cần tăng cường giám sát chất lượng từ khâu sản xuất, thay vì chỉ tập trung kiểm tra sản phẩm cuối cùng. Nếu có thể kiểm soát toàn diện các yếu tố như phân bón, thuốc trừ sâu, và quy trình canh tác, thì sản phẩm đầu ra sẽ đảm bảo an toàn mà không cần phải tốn kém chi phí kiểm nghiệm.

Nhằm đảm bảo duy trì xuất khẩu bền vững, các cơ quan chức năng đã thực hiện nhiều biện pháp như hướng dẫn doanh nghiệp và hợp tác xã tuân thủ các tiêu chuẩn mới, tăng cường giám sát và cấp chứng nhận đủ điều kiện sản xuất, hỗ trợ truy xuất nguồn gốc và đăng ký mã vùng trồng. Đồng thời, việc cập nhật các quy định mới từ thị trường nhập khẩu cũng được phổ biến kịp thời đến các doanh nghiệp để đảm bảo tuân thủ.

Thời cơ và thách thức từ Lệnh 248 (sửa đổi) của Trung Quốc

Ngành nông nghiệp cần làm gì để tránh rơi vào bẫy chạy theo sản lượng?

Chuẩn hóa quy trình sản xuất để trái cây Việt vươn xa