 |
| Việc kiểm soát chặt chẽ dư lượng thuốc bảo vệ thực vật là điều kiện tiên quyết để nông sản Việt Nam đáp ứng tiêu chuẩn EU. |
Thách thức sau ưu đãi thuế quan
Theo Văn phòng SPS Việt Nam (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), trong 9 tháng đầu năm 2025, số lượng cảnh báo từ EU đối với nông sản xuất khẩu của Việt Nam giảm khoảng 50% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là kết quả từ nỗ lực của doanh nghiệp và cơ quan quản lý trong việc kiểm soát dư lượng hóa chất, nâng cao chất lượng và tuân thủ quy định an toàn thực phẩm. Hiện chỉ còn bốn mặt hàng nông sản Việt bị kiểm tra tại biên giới EU gồm sầu riêng (20%), thanh long (30%), đậu bắp và ớt chuông (50% kèm chứng thư).
So với nhiều quốc gia khác, đây là thành quả đáng ghi nhận, phản ánh sự cải thiện rõ rệt trong công tác quản lý chất lượng xuất khẩu. Ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, cho rằng việc giảm một nửa số cảnh báo từ EU là tín hiệu đáng mừng nhưng không nên chủ quan. Chỉ cần một lô hàng vi phạm quy định an toàn thực phẩm cũng có thể ảnh hưởng đến uy tín của cả ngành hàng nông sản Việt Nam.
Sau hơn 5 năm thực thi Hiệp định EVFTA, nông sản Việt đã từng bước chinh phục thị trường châu Âu với các mặt hàng chủ lực như cà phê, hạt tiêu, thủy sản, rau quả… duy trì mức tăng trưởng ổn định. Song song đó, Hiệp định UKVFTA với Vương quốc Anh giúp xuất khẩu nông sản duy trì mức tăng bình quân khoảng 10%/năm. Tuy nhiên, lợi thế về thuế quan chỉ là điểm khởi đầu. Các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới đặt ra yêu cầu rất cao về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, bao bì, nhãn mác và tính bền vững.
EU thường xuyên cập nhật danh mục hoạt chất và mức dư lượng tối đa (MRL), buộc doanh nghiệp phải theo dõi liên tục để tránh vi phạm. Theo Văn phòng SPS Việt Nam, chỉ cần 3 kg ớt khô vượt ngưỡng dư lượng cho phép cũng có thể bị cảnh báo, gây ảnh hưởng tới hình ảnh hàng Việt trên thị trường. Trong khi đó, Vương quốc Anh sau Brexit đã thay đổi đáng kể các quy định về xuất xứ và nhãn hàng. Từ ngày 1/1/2024, hàng hóa phải ghi rõ “Origin: non-UK” nếu không nêu quốc gia cụ thể, đồng thời bắt buộc thể hiện địa chỉ của nhà nhập khẩu tại Anh.
Điều này buộc doanh nghiệp Việt phải tách biệt rõ nhãn cho thị trường EU và nhãn cho thị trường Anh để tránh nhầm lẫn. Ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng, nhận định việc tham gia các FTA thế hệ mới mở ra cơ hội lớn cho nông sản Việt tiếp cận các thị trường yêu cầu cao về chất lượng, kiểm dịch và truy xuất nguồn gốc. Tuy nhiên, đi cùng với cơ hội là thách thức về năng lực quản lý, đổi mới công nghệ sản xuất – chế biến và đảm bảo chất lượng đồng đều trên toàn chuỗi giá trị.
Xây nền tin cậy cho thương hiệu nông sản Việt
 |
| Mỗi trái cây xuất khẩu là kết tinh từ nỗ lực của người nông dân, doanh nghiệp và chuỗi sản xuất khép kín. |
Giới chuyên môn cho rằng, để duy trì kết quả tích cực và tránh nguy cơ tái cảnh báo từ EU, ngành nông nghiệp Việt cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp ở cả cấp doanh nghiệp, địa phương và cơ quan quản lý. Ở cấp doanh nghiệp, việc chủ động cập nhật tiêu chuẩn mới của EU và Vương quốc Anh là điều bắt buộc. Doanh nghiệp xuất khẩu cần đầu tư vào hệ thống kiểm nghiệm, truy xuất nguồn gốc, kiểm soát dư lượng hóa chất và hoàn thiện quy trình sản xuất an toàn.
Khi các tiêu chuẩn ngày càng khắt khe, chỉ những sản phẩm được chứng nhận và kiểm soát tốt mới giữ được chỗ đứng bền vững. Với chính quyền địa phương, nhiệm vụ trọng tâm là tiếp tục xây dựng và mở rộng vùng nguyên liệu đạt chuẩn, cấp mã số vùng trồng, giám sát việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ trong khâu kiểm soát chất lượng. Đây là yếu tố then chốt giúp đảm bảo tính minh bạch trong chuỗi cung ứng, đáp ứng yêu cầu của các thị trường cao cấp.
Các cơ quan quản lý nhà nước cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật cho doanh nghiệp và hợp tác xã. Việc nâng cao năng lực tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro bị cảnh báo mà còn góp phần củng cố uy tín của hàng Việt trên trường quốc tế. Sự phối hợp chặt chẽ giữa ba trụ cột — doanh nghiệp, địa phương và cơ quan quản lý — là chìa khóa giúp nông sản Việt duy trì đà cải thiện chất lượng, đáp ứng tiêu chuẩn cao của thị trường EU và UK.
Việc giảm một nửa số cảnh báo từ EU không chỉ là dấu mốc kỹ thuật mà còn là minh chứng cho sự trưởng thành trong quản trị chất lượng của nông sản Việt. Trong bối cảnh tiêu chuẩn châu Âu không ngừng thay đổi, đây là lời nhắc nhở về trách nhiệm duy trì và củng cố niềm tin của thị trường. Chỉ khi chất lượng được kiểm soát chặt chẽ và minh bạch, nông sản Việt mới có thể chuyển từ ưu thế thuế quan sang ưu thế niềm tin — nền tảng bền vững nhất cho hành trình hội nhập sâu rộng với thế giới.
