Tìm giải pháp định hình lại chuỗi cung ứng điều toàn cầu

Việc định hình lại chuỗi cung ứng điều toàn cầu là cần thiết.

Hội nghị điều quốc tế Việt Nam lần thứ 13 khai mạc sáng ngày 27/2/2024 tại TP. Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình, do Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) và Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương) phối hợp tổ chức. Đây là lần đầu tiên mà những khó khăn nội tại của ngành điều Việt Nam được chính chủ nhà "phơi bày" cho hàng trăm doanh nghiệp cũng như đối tác nước ngoài đến từ 40 nước khác hiểu rõ.

Nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng

Phát biểu tại hội nghị, ông Phạm Văn Công, Chủ tịch VINACAS cho biết: "Năm 2022, 2023, chuỗi cung ứng toàn cầu, trong đó có ngành điều đang dần hồi phục sau đại dịch thì lại bị tác động lớn từ cuộc xung đột Nga - Ukraine, Israel - Hamas và lạm phát cao trên toàn cầu. Là mặt hàng được tiêu thụ chủ yếu ở các nước phát triển, giá điều nhân xuất khẩu của Việt Nam vốn đã giảm nhiều trong những năm trước, lại tiếp tục giảm xuống thấp trong năm 2023.

Trong khi đó, giá điều thô nguyên liệu (được sản xuất nhiều nhất tại châu Phi) tuy cũng giảm, nhưng mức giảm chậm hơn nhiều so với điều nhân, từ đó dẫn đến việc phân chia lợi nhuận không hợp lý, mà thiệt thòi đang nằm ở phía các doanh nghiệp Việt Nam.

Giá thành cao hơn giá bán đã khiến cho hầu hết các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu điều nhân Việt Nam bị thua lỗ hoặc không có lợi nhuận. Không ít nhà máy chế biến điều nhân đã phải tạm dừng hoạt động hoặc giảm sản lượng, nguy cơ đóng cửa hàng loạt đang cận kề. Trong khi đó, Việt Nam là trung tâm của chuỗi cung ứng ngành điều toàn cầu vì nhập khẩu tới gần 65% sản lượng điều thô của thế giới và chiếm gần 80% lượng điều nhân xuất khẩu.

Do vậy, nếu xảy ra tình trạng đóng cửa hàng loạt các nhà máy chế biến, chuỗi cung ứng hạt điều toàn cầu sẽ bị đứt gãy dẫn tới điều nhân trên thị trường bị thiếu hụt và điều thô sẽ dư thừa. Như vậy, không chỉ Việt Nam mà các nước khác trong toàn chuỗi cung ứng hạt điều toàn cầu cũng sẽ bị ảnh hưởng", ông Phạm Văn Công phân tích.

Giá điều nhân liên tục giảm cũng ảnh hưởng không nhỏ đến các nhà nhập khẩu. Giá giảm khiến họ ít dám ký mua xa như trước đây mà chủ yếu ký giao hàng gần với thời gian ngắn. Bên cạnh đó là vấn đề chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm của cả điều thô lẫn điều nhân có biểu hiện đáng lo ngại.

Theo Vinacas, trong chuỗi cung ứng ngành điều toàn cầu hiện nay, sự tăng trưởng nóng về diện tích và sản lượng điều thô ở một số nước châu Phi và Campuchia chưa có dấu hiệu dừng lại. Trong khi công nghiệp chế biến điều ở các nước này còn khiêm tốn.

Một số nước có sản lượng lớn nhưng lại đang áp dụng chính sách bảo hộ sâu với điều thô như: Quy định mức giá bán tối thiểu; quy định thu thuế xuất khẩu và nhiều loại phí... dẫn đến giá điều thô cao. Các nhà chiên rang, kinh doanh siêu thị gặp sự cạnh tranh của các loại hạt khác và tiêu dùng giảm không tăng được giá bán và do vậy, không tăng giá mua nhân điều.

Vinacas lo ngại, nếu xảy ra tình trạng đóng cửa hàng loạt các nhà máy chế biến, chuỗi cung ứng hạt điều toàn cầu sẽ bị đứt gãy. Điều nhân trên thị trường bị thiếu hụt và điều thô sẽ dư thừa.

Điều này sẽ gây ra thiệt hại chung cho toàn chuỗi cung ứng ngành điều toàn cầu và dẫn tới nhiều hệ lụy. Trong đó, nguy cơ lớn nhất là nông dân ở nhiều quốc gia sẽ bỏ bê cây điều do không tiêu thụ được điều thô. "Nếu nông dân thờ ơ với cây điều thì chuỗi cung ứng hạt điều toàn cầu sẽ bị ảnh hưởng rất lớn về lâu dài", ông Công nói.

Cần định hình lại chuỗi cung ứng điều toàn cầu

Ông Phạm Văn Công - Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam phát biểu tại hội nghị.

Nêu vấn đề giá điều nhân chế biến giảm đã kéo theo giá điều thô giảm trong khi đó giá bán đến người tiêu dùng vẫn ở mức cao, ông Adama Coulibaly, Tổng Giám đốc Hội đồng Bông và Điều Bờ Biển Ngà (CCA), cho rằng doanh nghiệp chế biến không có lợi nhuận sẽ phải đóng cửa và nhà sản xuất điều thô không có lãi cũng sẽ ngưng sản xuất. Do vậy, nhà sản xuất và doanh nghiệp chế biến cần phải có tiếng nói chung, cần phải điều chỉnh lại sự vận hành của chuỗi cung ứng điều hiện nay, sao cho lợi ích được phân phối hợp lý cho các bên tham gia, đưa ngành điều phát triển bền vững trong thời gian tới.

Ông Adama Coulibaly cũng cho biết, với trên 1,25 triệu tấn điều thô mỗi năm, Bờ Biển Ngà có kế hoạch phát triển ngành chế biến, dự kiến khoảng 500.000 đến 600.000 tấn. Ông cũng hy vọng sẽ có nhiều doanh nghiệp Việt Nam tham gia đầu tư vào ngành chế biến điều của Bờ Biển Ngà.

Chủ tịch Liên hiệp hội Điều châu Phi (ACA), ông Babatola Faseru nhìn nhận Việt Nam vừa là nhà nhập khẩu vừa là nhà sản xuất điều lớn nhất thế giới. Trong khi đó, ACA là nhà sản xuất lớn, chiếm trên 50% sản lượng điều thô toàn cầu. Do đó, ông cho rằng, ngành điều châu Phi và ngành điều Việt Nam cần hợp tác cùng phát triển. ACA đang nỗ lực để cân bằng lợi ích cho các bên trong chuỗi, phát triển lĩnh vực chế biến để gia tăng giá trị.

Bà Chen Ying, Tổng thư ký Hiệp hội hạt Trung Quốc (CNA) cho rằng, nhu cầu của thị trường Trung Quốc về các loại hạt còn rất lớn, rất tiềm năng cho hạt điều. Đây là cơ hội cho ngành chế biến hạt điều nhân xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc. Tuy nhiên, cần thúc đẩy tiêu thụ chính ngạch, tránh giao dịch bất hợp pháp.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam Phạm Văn Công, việc chủ động định hình lại chuỗi cung ứng điều toàn cầu, với sự tham gia của doanh nghiệp Việt Nam và các nước sản xuất điều trên thế giới là cần thiết để tìm tiếng nói chung, liên kết với nhau giải quyết những bất ổn, duy trì sự phát triển ổn định, bền vững của ngành.

Ngành điều nhập siêu 600 triệu USD trong năm 2021

Ngành điều hạ mục tiêu xuất khẩu năm 2022

Ngành điều chấm dứt giai đoạn xuất khẩu 10 năm tăng trưởng