Giải quyết những thách thức, bảo đảm tăng trưởng xuất khẩu bền vững

Thuận lợi và thách thức đan xen

Ông Trần Như Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), cho biết trong 8 tháng năm 2025, xuất khẩu dệt may đạt 30,7 tỷ USD. Từ nay đến cuối năm, nếu duy trì mỗi tháng xuất khẩu tối thiểu 4 tỷ USD, ngành sẽ cán đích mục tiêu 48 tỷ USD.

Nhiều nhóm hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam dự đoán đạt mục tiêu đề ra trong năm 2025

Tuy nhiên, theo phân tích của ông Tùng, xuất khẩu dệt may đã có dấu hiệu chững lại. Nếu 6 tháng đầu năm còn tăng 10% so với cùng kỳ, thì tính đến hết tháng 8 mức tăng chỉ còn 7%. Nguyên nhân là do nhiều khách hàng đã đẩy mạnh đặt hàng và yêu cầu giao sớm trước ngày 1/4 để hưởng mức thuế cũ, trước khi Mỹ áp dụng chính sách thuế mới.

Theo Phó Chủ tịch VITAS, thách thức lớn nhất của ngành dệt may hiện nay là áp lực chuyển đổi xanh và chuyển đổi số. Ông chỉ ra thực tế rằng, chỉ khoảng 20-25% doanh nghiệp có đủ tiềm lực tài chính để đầu tư vào công nghệ xanh, trong khi phần lớn còn lại vẫn đối mặt với nhiều khó khăn. Nếu không đáp ứng được những tiêu chuẩn này, doanh nghiệp sẽ khó có thể tiếp cận đơn hàng từ thị trường châu Âu, vốn có những yêu cầu rất khắt khe về tính bền vững.

Bên cạnh đó, chuyển đổi số cũng cần được đẩy mạnh nhằm đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc nguyên liệu. Thị trường Mỹ hiện đòi hỏi chứng minh xuất xứ rất rõ ràng và có thể áp mức thuế lên tới 40% với các lô hàng bị nghi là hàng trung chuyển. Nếu không đầu tư công nghệ để minh bạch hóa quy trình này, doanh nghiệp Việt sẽ đánh mất lợi thế cạnh tranh.

Để tháo gỡ "điểm nghẽn" về nguồn cung, ông Tùng đề xuất cần có chính sách khuyến khích sản xuất nguyên phụ liệu trong nước. Theo ông, khi giá nguyên liệu nội địa có thể cạnh tranh với giá từ Trung Quốc, doanh nghiệp sẽ tự nhiên ưu tiên lựa chọn hàng trong nước. Điều này không chỉ giúp họ hưởng lợi về thuế quan mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp hỗ trợ.

Cũng như ngành dệt may, xuất khẩu thủy sản thời gian qua tiếp tục duy trì đà tăng trưởng tích cực. Bà Tô Thị Tường Lan, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (Vasep) cho biết, xuất khẩu thủy sản trong 8 tháng năm 2025 đạt 7,3 tỷ USD, tăng 17% so với cùng kỳ năm ngoái. Con số này thể hiện nỗ lực rất lớn của doanh nghiệp cũng như sự đồng hành từ phía Chính phủ. Với đà hiện nay, Vasep dự kiến năm 2025 ngành thủy sản sẽ về đích 10 tỷ USD, tăng khoảng 10% so với năm trước.

Cũng theo Phó Tổng Thư ký VASEP, ngành thủy sản đang đối mặt với nhiều thách thức lớn. Tại thị trường Mỹ, ngoài rào cản về thuế quan, một quy định mới có thể khiến các sản phẩm hải sản khai thác chủ lực như ghẹ, cá ngừ, cá thu không thể xuất khẩu từ đầu năm 2026.

Trong khi đó, thị trường châu Âu tiếp tục là một gánh nặng với "thẻ vàng" IUU đã kéo dài suốt 8 năm qua.

"Ngược lại, tín hiệu tích cực đến từ những thị trường ngách như Nam Mỹ, Trung Đông hay châu Á. Đây là những thị trường giàu tiềm năng nhưng vẫn chưa được đầu tư đúng mức", bà Lan chia sẻ.

Một điểm sáng nữa của ngành chính là sự gia tăng mạnh mẽ của sản phẩm giá trị gia tăng (GTGT). Việt Nam hiện đứng thứ ba toàn cầu về sản xuất hàng thủy sản GTGT và định hướng rõ ràng là trở thành công xưởng chế biến các sản phẩm này cho thế giới. Đây là hướng đi giúp tăng lợi nhuận, đồng thời tránh phải cạnh tranh trực diện về giá với những đối thủ lớn.

Chia sẻ tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần 3/2025 với chủ đề "Động lực nào cho tăng trưởng GDP 8,3-8,5%", ông Nguyễn Hữu Nam, Phó Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chi nhánh khu vực TPHCM cho rằng, cải cách hành chính thời gian qua đã giúp "cởi trói" phần nào cho doanh nghiệp. Đánh giá cao những nỗ lực riêng lẻ của từng bộ, ngành trong cải cách, nhưng theo ông Nam, vấn đề liên thông dữ liệu giữa các bộ, ngành và địa phương vẫn còn khoảng trống, cần sự chỉ đạo quyết liệt hơn từ các cơ quan chức năng. Đây sẽ là chìa khóa giúp giảm gánh nặng thủ tục và chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.

Giải pháp hỗ trợ thứ hai cho doanh nghiệp, theo ông Nam, cần tập trung giảm chi phí logistics, vốn đang chiếm tỉ lệ rất cao, khoảng trên 15%. Muốn vậy, phải đẩy mạnh đầu tư công vào hạ tầng giao thông, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường.

"Những vấn đề khác như đổi mới công nghệ, đổi mới sáng tạo, tài chính hay chuyển đổi xanh là việc doanh nghiệp hoàn toàn có thể chủ động, tùy theo điều kiện và chiến lược riêng. Còn hai yếu tố vừa nêu là cải cách hành chính và giảm chi phí logistics mới thực sự là những hỗ trợ thiết thực nhất mà doanh nghiệp mong chờ từ phía Nhà nước", Phó Giám đốc VCCI chi nhánh khu vực TPHCM nhấn mạnh.

Xuất khẩu thủy sản trong 8 tháng năm 2025 đạt 7,3 tỷ USD, tăng 17% so với cùng kỳ năm ngoái - Ảnh minh họa

Các bộ, ngành đơn giản hóa thủ tục, hỗ trợ DN đa dạng hóa thị trường

Bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết, hoạt động xuất nhập khẩu – một trong những trụ cột của tăng trưởng kinh tế - trong 9 tháng năm 2025 ghi nhận kết quả tích cực, với kim ngạch xuất khẩu tăng trên 15%. Động lực này phần nào đến từ việc doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường Mỹ trong những tháng trước.

Dù cuối tháng 8 và tháng 9 có sự chững lại ở một số mặt hàng nhưng mức tăng trưởng 15% đã vượt xa chỉ tiêu 12%. "Chúng tôi tin tưởng rằng nếu không có cú sốc lớn nào từ thị trường, mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu sẽ đạt được, đóng góp quan trọng cho tăng trưởng chung của nền kinh tế", bà Trang chia sẻ.

Phó Cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu cho biết, thời gian qua, Bộ Ngoại giao và Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ, thúc đẩy các thỏa thuận và kết nối doanh nghiệp với nhiều thị trường tiềm năng, kịp thời tháo gỡ khó khăn cho thương mại. Các hiệp định thương mại tự do mới đang được triển khai theo định hướng đa dạng hóa, hướng đến những khu vực nhiều tiềm năng như Trung Đông, khối vùng Vịnh.

Tuy nhiên, bài toán quy tắc xuất xứ vẫn là điểm nghẽn lớn. Chẳng hạn, trong Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), quy tắc "từ sợi trở đi" đối với dệt may đang tạo khó khăn do Việt Nam chưa chủ động được nguồn nguyên liệu. Bộ Công Thương kỳ vọng rằng trong các cuộc đàm phán ASEAN - Canada sắp tới, quy tắc xuất xứ sẽ được nới lỏng hơn hoặc có cơ chế cộng gộp, giúp doanh nghiệp tận dụng nguồn nguyên liệu đa dạng để đáp ứng yêu cầu.

Riêng với thị trường Mỹ, Bộ Công Thương vẫn đang chủ trì các đàm phán cấp kỹ thuật, đặc biệt liên quan đến vấn đề trung chuyển. Đây là vấn đề cần sớm được làm rõ để doanh nghiệp chủ động xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh, tránh rơi vào thế bị động.

Cùng với đó, cải cách thể chế và tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp tiếp tục là ưu tiên hàng đầu. Các nghị quyết quan trọng như Nghị quyết 66 và 68 năm 2025 đang được triển khai thực chất.

Bà Nguyễn Cẩm Trang cho rằng, cơ quan quản lý nhà nước phải rà soát toàn diện, từ quy định gây khó khăn cho thực thi, quy định chồng chéo, cho đến khoảng trống pháp lý. Nếu cần sửa đổi, bổ sung ở cấp nghị định hay luật, các bộ, ngành phải có lộ trình thực hiện.

Bộ Công Thương, cũng như nhiều bộ khác, đang dự thảo sửa đổi nhiều văn bản để xử lý triệt để các bất cập này. Đây được coi là bước đi thiết thực, tạo động lực quan trọng cho doanh nghiệp.

Xuất khẩu sang các thị trường FTA hồi phục tích cực

Logistics xanh – “giấy thông hành” mở ra cơ hội xuất khẩu

Bệ phóng thiết thực cho ngành công nghiệp ô tô trong nước