Thân là "con sâu cái "kén"" tưởng chừng không ai ưa nhưng loài này lại là vị thuốc quý

Bài thuốc dân gian 17/01/2023 07:40 Theo dõi TH&SP trên

Ngũ bội tử là những túi hay nốt nhỏ trên cành non và lá của cây muối hoặc cây diêm phu mộc. Các nốt này do một loài sâu mang tên ngũ bội tử gây ra. Nói cách khác, ngũ bội tử là tổ của con sâu ngũ bội tử. Đây là một dược liệu có đa dạng công dụng trong y học cổ truyền.

Mạch môn: Loại cây dễ trồng, là nguyên liệu cho nhiều bài thuốc quý Loại lá rụng đầy đường không ai nhặt, nay được làm thành đủ món đặc sản ngon mê li Loại bánh đặc sản gì lấy nguyên con cá về làm nhân, trông lạ nhưng ăn lại vô cùng “cuốn”

Ngũ Bội Tử là tổ đã phơi hay sấy khô của ấu trùng sâu Ngũ bội tử (Melaphis chenensis) ký sinh trên cây muối (Rhú chinensis), thuộc họ Đào lộn hột (Anacardiaceae). Ngũ bội tử còn có tên khác là bầu bí, măc piêt, bơ pật,… . Tên khoa học là Galla sinensis.

Ngũ bội tử có dạng túi hinh trứng gọi là Đỗi bội hoặc hình củ ấy gọi là Giasc bội, phân nhánh nhiều hay ít nguyên hoặc vỡ đôi vỡ ba.

Đỗi bội : có hình trứng hoặc hình thoi, dạng nang. Mặt ngoài mafunaau xám, hơi có lông tơ mềm, chất cứng giòn, dễ vỡ vụn. Mặt trong phẳng, trơn, khoang rỗng có chữa xác chết của ấu trùng màu nâu đen, và chất bột bài tiết ra màu xám. Mùi đặc biệt, vị se.

Giác bôi: có hình củ ấu, phân nhánh, không đều, dạng sừng , mặt ngoài có lông tơ mềm rõ rệt, vách tổ tương đối mỏng.

Tháng 5, 6 là thời điểm sâu bắt đầu phát triển, phá hủy cây và tạo ra các nốt sần. Các ngũ bội tử này sẽ được thu hoạch vào tháng 9 hằng năm.

Ngũ bội tử sau khi thu hoạch sẽ được luộc trong nước sôi 3-5 phút đến khi mặt ngoài có màu tro nhằm giết chết con sâu bên trong. Sau đó vớt chúng ra rồi mới đem phơi hoặc sấy khô. Ngũ bội tử khô sẽ được cất trong túi nilon kín hoặc chai, lọ có nắp đậy và để ở nơi khô ráo, thoáng mát.

Ngũ bội tử là một vị thuốc rất đặc biệt. Nó chứa một chất gọi là tanin. Tỷ lệ tanin có trong ngũ bội tử ở Việt Nam thường là 50%, loại tốt có thể lên tới 60-70%, thậm chí là 80%. Tanin còn được biết đến với tên gọi acid galotanic, khi thủy phân sẽ cho acid galic. Ngoài tanin, dược liệu ngũ bội tử còn có acid galic tự do, chất béo, nhựa và tinh bột.

Theo Y học cổ truyền, dược liệu ngũ bội tử có vị đắng chua, mặn, tính bình. Nó tác dụng vào 3 kinh là thận, can và phế. Với thành phần hóa học đa dạng, ngũ bội tử có nhiều công dụng trị bệnh khác nhau.

Ngũ bội tử được dùng như một bài thuốc hiệu quả chữa các bệnh liên quan đến đường tiêu hóa như: Tiêu chảy lâu ngày, lỵ, đi tiểu ra máu... Đây cũng là một vị thuốc để trị nhọt độc, các vết loét trong miệng. Trị ho lâu ngày, ngực nóng.

Công dụng của ngũ bội tử trong điều trị bệnh được đảm nhiệm chủ yếu bởi tanin có trong thành phần. Với thành phần là tanin, ngũ bội tử có khả năng cầm máu rất tốt. Các vết loét trên da, niêm mạc, tổ chức khi tiếp xúc với tanin sẽ tủa và đanh lại, tạo thành một lớp cứng làm máu đông lại và ngừng chảy. Nhờ đó mà có thể cầm máu. Tanin còn tác dụng lên dây thần kinh làm đầu dây thần kinh cứng lại, do đó có tác dụng gây tê.

Một công dụng của ngũ bội tử không thể thiếu đó là khả năng giải độc. Tanin có thể tác dụng tủa với các chất ancaloit, làm giảm sự hấp thụ để giải độc cơ thể. Dựa vào khả năng này của tanin mà nó được dùng để tạo nên các loại thuốc giải độc.

Dược liệu ngũ bội tử có thành phần là axit galic. Chất này có khả năng chống lại nhiều loại tế bào ung thư. Do đó, đây cũng là một thành phần trong các thuốc điều trị ung thư.

Ngoài ra, ngũ bội tử còn được biết đến với khả năng giảm đau hiệu quả. Trong trường hợp có tổn thương phổi do thuốc lá gây ra, ngũ bội tử cũng là một vị thuốc điều trị đem lại kết quả cao.

Các bài thuốc sử dụng dược liệu ngũ bội tử

Trị xuất huyết đường tiêu hóa trên: Ngũ bội tử 6g rửa sạch đem sắc với nước, sắc đến khi còn lại 100ml, chia lần 3 lần uống, dùng trong ngày.

Trị bệnh trĩ: 500g ngũ bội tử (tán vụn), thêm vào khoảng 1 lít cồn 52.5%, cho vào bình thủy tinh đậy kín, ngâm trong vòng 30 – 60 ngày. Sau đó lọc lấy nước, nấu sôi để vô trùng. Khi dùng, nên vệ sinh vùng hậu môn và chích trực tiếp vào búi trĩ.

Trị di tinh: Ngũ bội tử đi nghiền thành bột mịn, thêm vào lượng nước muối sinh lý vừa đủ trộn đều làm thành hồ, sao đó phết vào cao dán 3×4 và đem dán vào huyệt Tứ mãn (huyệt vị nằm ở dưới rốn 2 thốn và đo ngang trái – phải 0.5 thốn). Cứ 3 ngày thay miếng dán 1 lần.

Trị sẹo do bỏng: Giấm đen 250ml + ngũ bội tử 8 – 100g + mật ong 18g + ngô công 1 con tán bột. Đem trộn đều thành cao, sao đó phết vào miếng vải đen và dán lên vùng sẹo bỏng. Cứ 3 – 5 ngày thay 1 lần cho đến khi sẹo liền lại.

Chữa chứng trẻ nhỏ bị trớ: Chích cam thảo 20g + ngũ bội tử (nửa sống nửa nướng chín) 3g. Đem các vị trên tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 2g thuốc bột uống với nước cháo hoặc nước cơm.

Trị tưa miệng: Băng phiến 3g + bột ngũ bội tử 20g. Tán thành bột mịn, sau đó thổi vào lưỡi. Thực hiện ngày 2 lần cho đến khi khỏi.

Chữa đau bụng đi ỉa lỏng: Ngũ bội tử tán thành bột mịn thêm hồ vào, làm thành viên hoàn nhỏ bằng hạt đậu xanh, ngày uống 15 – 20 viên, sắc thêm nước bạc hà để úng cùng.

Chữa xuất tinh sớm: Hạt tiêu và ngũ bội tử mỗi vị 20g + khổ sâm và địa phu tử mỗi vị 30g. Cho tất cả vào sắc lấy nước uống hằng ngày.

Trẻ con bị trớ: Ngũ bội tử 3g, chia làm 2 nửa một nửa để sống, một nửa nướng chín, thêm vào 20g trích cam thảo. Tất cả đem đi tán nhỏ. Mỗi lần dùng 2g bột này, dùng nước cơm hay nước cháo mà chiêu thuốc

Lưu ý: Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng các thông tin trên để chữa bệnh. Nếu trong quá trình sử dụng có dấu hiệu bất thường về sức khỏe, cần dừng lại và tham khảo ý kiến bác sĩ.

Loài sâm quý hiếm xưa bị lầm là cây mọc dại, nay có giá 800.000 đồng/kg

Kỳ lạ loại cây tên nghe như món ăn nhưng lại hiệu nghiệm để tẩy giun, chữa đau răng

Loại quả xưa chín rụng đầy không ai nhặt, giờ được chị em nội trợ ưa chuộng đến lạ

Những sự thật thú vị về Tết Nguyên đán không phải ai cũng biết

Loại quả xưa ở quê đầy không ai hái, giờ thành đặc sản được dân thành phố ưa chuộng

Phạm Thảo

Tags:

Cùng chuyên mục

Ích mẫu nam - Bài thuốc tự nhiên giúp trị ho, hạ sốt và giảm hen hiệu quả

Cây hoa anh thảo - Bí quyết vàng dành cho phái nữ

Hoàng tinh hoa đỏ - Loại thảo dược với nhiều công dụng bất ngờ

Đăng tâm thảo: Quà tặng thiên nhiên giúp an thần, ngủ ngon, bồi bổ sức khỏe

Phòng phong: Vị thuốc vàng chống “phong tà” ngàn đời vẫn quý

Hoàng liên ô rô – "Thần dược" tự nhiên trong y học cổ truyền Việt Nam

Khúc khắc – Vị thuốc quý giúp giải độc, trị gout và làm mạnh gân cốt

Bí mật của sa sâm: Vị thuốc quý trong y học cổ truyền trị ho khan, bổ vị

Trạch tả - Dược liệu quý trong y học cổ truyền

Bạch thược – Nét thanh khiết của núi rừng và sức mạnh chữa lành từ thiên nhiên

Bí mật ẩn mình trong hoàng kỳ - Loại rễ vàng giúp cho cơ thể khỏe mạnh từ bên trong

Diêm sinh - Vị thuốc quý từ khoáng vật tự nhiên

Tin khác

Bá tử nhân – Vị thuốc an thần, dưỡng tâm và hỗ trợ tiêu hóa tự nhiên

Ẩn sau những hàng cây trắc bá thường thấy ở công viên hay ven đường là một kho tàng dược liệu quý giá – bá tử nhân, còn gọi là hạt trắc bá. Nhỏ bé nhưng chứa nhiều tinh dầu và dưỡng chất, vị thuốc này từ lâu đã được y học cổ truyền đánh giá cao nhờ khả năng an thần, dưỡng tâm, cải thiện giấc ngủ và nhuận tràng.

Độc hoạt – Vị thuốc quý giúp giảm đau xương khớp từ thiên nhiên

Đau nhức xương khớp là một trong những căn bệnh phổ biến hiện nay, đặc biệt ở người trung niên và cao tuổi. Thay vì lạm dụng thuốc giảm đau Tây y, nhiều người đang tìm đến những bài thuốc thảo dược an toàn, hiệu quả lâu dài hơn. Trong số đó, độc hoạt – vị thuốc quen thuộc trong y học cổ truyền Việt Nam – được xem như “thần dược” tự nhiên giúp giảm đau, kháng viêm và tăng cường sức khỏe xương khớp.

Mặt quỷ - Giải mã "thần dược" mọc hoang, khắc tinh của mụn nhọt và phong thấp

Tên gọi rùng rợn, hình dáng kỳ dị, nhưng ẩn sâu bên trong cây mặt quỷ lại là kho tàng dược tính quý giá. Trong Y học cổ truyền, vị thuốc này được coi là "khắc tinh" của nhiều bệnh ngoài da và xương khớp, nhưng lại ít được biết đến rộng rãi.

Nấm chaga - Những lợi ích tuyệt vời đối với sức khỏe

Được mệnh danh là “siêu nấm của Phương Bắc”, nấm chaga đang trở thành tâm điểm trong lĩnh vực dinh dưỡng tự nhiên nhờ khả năng tăng cường miễn dịch, chống oxy hóa và hỗ trợ sức khỏe toàn thân.

Xuyên tâm liên – “Kháng sinh xanh” trong kho tàng dược liệu Việt Nam

Xuyên tâm liên - loài thảo mộc có nguồn gốc từ Ấn Độ, từ lâu đã trở thành vị thuốc quen thuộc trong y học dân gian tại các nước châu Á. Ở Việt Nam, trong những năm chiến tranh khi thuốc tây khan hiếm, xuyên tâm liên được xem như “thần dược” của mọi nhà, dùng để chữa cảm sốt, viêm họng, nhiễm trùng, tiêu chảy hay vết thương nhiễm khuẩn. Ngày nay, cùng với sự phát triển của khoa học hiện đại, những bí ẩn về loài cây đắng này dần được lý giải, hé mở giá trị to lớn của nó trong y học tự nhiên.

Xuyên luyện tử: Dược liệu giải trừ uất kết, trừ giun sán và cảnh báo độc tính

Xuyên luyện tử (Fructus meliae toosendan), quả chín sấy khô của cây xuyên luyện, là một trong những vị thuốc quý được ghi chép sớm nhất trong kho tàng Đông y (từ bộ Thần Nông bản thảo kinh). Dược liệu này nổi tiếng với khả năng thư can, lý khí, giải nhiệt và trừ giun sán. Tuy nhiên, xuyên luyện tử cũng là vị thuốc có độc tính tự nhiên, với hoạt chất chính là toosendanin. Hiểu rõ công dụng và tuân thủ nghiêm ngặt liều lượng là điều kiện tiên quyết để phát huy hiệu quả trị liệu mà không gây nguy hại cho sức khỏe.

Toàn yết – Vị thuốc "độc mà quý" trong Đông y

Ngoài là “món ăn côn trùng” có giá trị dinh dưỡng phong phú, toàn yết còn là vị thuốc y học cổ truyền có lịch sử lâu đời và được sử dụng nhiều trong dân gian. Theo y học cổ truyền, vị thuốc này giúp điều trị động kinh co giật, bán thân bất toại. Tuy nhiên, đây là vị thuốc có độc nên chỉ nên sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ y học cổ truyền.

Hạt sachi – Thực phẩm đến từ thiên nhiên, mang lại sức khỏe toàn diện

Trong xu hướng “ăn sạch – sống xanh” ngày càng được ưa chuộng, hạt sachi đang trở thành lựa chọn mới của nhiều người Việt yêu thích dinh dưỡng tự nhiên. Nhỏ bé nhưng chứa nguồn dưỡng chất dồi dào, sachi được mệnh danh là “vua của các loại hạt”, giúp chăm sóc sức khỏe toàn diện từ tim mạch đến làn da.

Thạch tùng răng cưa - Dược liệu quý hiếm hỗ trợ điều trị bệnh Alzheimer

Thạch tùng răng cưa (tên khoa học: Huperzia serrata, hay còn gọi là thông đất hoặc cây chân sói) là một loài dược liệu cực kỳ quý hiếm của Việt Nam, nổi tiếng với hoạt chất có khả năng hỗ trợ điều trị bệnh về thần kinh như Alzheimer. Vậy, dược liệu này có tác dụng gì? Và sử dụng thạch tùng răng cưa thế nào? Mời quý độc giả tìm hiểu trong bài viết sau đây.

Tô ngạnh - Vị thuốc an thai đến từ tía tô

Ít ai biết rằng, tô ngạnh - phần cành của cây tía tô quen thuộc cũng là một vị thuốc quý, mang lại nhiều lợi ích cho cơ thể, đặc biệt trong việc an thai, giảm đầy hơi và hỗ trợ tiêu hóa.

Hạt ngũ hoa - “Thần dược’ làm đẹp từ thiên nhiên đánh bay mụn, dưỡng da trắng mịn

Hạt ngũ hoa hay còn được biết đến với cái tên là hạt đình lịch mang trong mình rất nhiều công dụng nhưng có lẽ nổi bật nhất với khả năng làm đẹp. Được mệnh danh là “thần dược” thiên nhiên, loại hạt nhỏ bé này đã trở thành bí quyết dưỡng da trị mụn an toàn được các phái đẹp lựa chọn.

Thảo quyết minh – Dược liệu quý giúp an thần, hạ huyết áp và cải thiện giấc ngủ

Thảo quyết minh là một trong những vị thuốc quen thuộc trong y học cổ truyền được biết đến với nhiều công dụng như hạ huyết áp, an thần, kháng khuẩn và kháng nấm. Tuy nhiên, để sử dụng dược liệu này đạt hiệu quả cao và an toàn người dùng cần hiểu rõ các đặc điểm, cách chế biến cũng như liều lượng phù hợp.

Hồi đầu thảo - Dược liệu quý ẩn mình giữa miền núi phía Bắc

Hồi đầu thảo là loài cây thân thảo được lưu truyền trong nhiều bài thuốc dân gian của đồng bào vùng cao Việt Nam. Từ lâu, người dân đã sử dụng loài cây này để hỗ trợ tiêu hóa, trị đau bụng, cảm sốt và điều hòa khí huyết. Ngày nay, nhiều nghiên cứu hiện đại đã dần hé lộ giá trị dược tính đáng quý của loài cây nhỏ bé này, mở ra tiềm năng ứng dụng trong y học tự nhiên.

Sài hồ nam – Cây thuốc Việt tiềm năng trong hỗ trợ kháng viêm tự nhiên

Sài hồ nam (Pluchea pteropoda) – một loài cây dân dã mọc dại ở các vùng ven biển miền Bắc Việt Nam, từ lâu đã được sử dụng trong y học dân gian để hỗ trợ hạ sốt, giảm sưng đau và hỗ trợ tiêu hóa. Tuy nhiên, chỉ đến gần đây, nghiên cứu khoa học hiện đại mới khẳng định giá trị dược liệu của loài cây này. Chiết xuất từ sài hồ nam đã được chứng minh có độ an toàn cao và thể hiện tác dụng kháng viêm rõ rệt, mở ra hướng phát triển mới cho nguồn dược liệu bản địa Việt Nam.

Thồm lồm - Sức sống bền bỉ và giá trị chữa lành từ thiên nhiên

Giữa những triền đồi, bờ ruộng hay con suối nơi miền quê Việt Nam, cây thồm lồm vẫn âm thầm mọc xanh, tưởng chừng chỉ là loài cỏ dại vô danh. Thế nhưng, ít ai biết rằng, ẩn sau vẻ ngoài giản dị ấy là một vị thuốc quý được lưu truyền qua nhiều thế hệ, có khả năng giải độc, tiêu viêm, chữa các bệnh ngoài da, tiêu hóa và hô hấp một cách hiệu quả.

Cây sòi - Nguồn dược liệu giúp thông phế, lợi tiểu

Cây sòi là vị thuốc quý trong y học cổ truyền với tác dụng sát trùng, tiêu thũng, thông tiện. Cây được dùng để hỗ trợ điều trị viêm gan, phù thũng và táo bón, đồng thời có tiềm năng ứng dụng trong nghiên cứu dược liệu hiện đại.

Cây mú từn – Thảo dược quý hỗ trợ giảm đau nhức xương khớp

Ẩn mình giữa núi rừng Tây Bắc, cây mú từn từ lâu đã được đồng bào dân tộc xem là “thần dược” của thiên nhiên. Với nhiều công dụng quý như hỗ trợ giảm đau nhức xương khớp, tăng cường sinh lực và bồi bổ cơ thể, loại thảo dược này ngày càng được giới chuyên môn và người tiêu dùng quan tâm, tìm hiểu.

Khoản đông hoa - Vị thuốc quý cho phổi khỏe

Giữa nhịp sống hiện đại nhiều khói bụi, khoản đông hoa – loài hoa dược liệu nhỏ bé của y học cổ truyền – vẫn giữ vị thế “lá chắn tự nhiên” cho lá phổi. Với hương thơm dịu nhẹ và dược tính quý, vị thuốc này mang đến hơi thở an lành, gợi nhớ tinh túy của thiên nhiên trong từng nhịp sống.

Nàng nàng: Vị thuốc Đông y giúp hành huyết, trục ứ

Cây nàng nàng hay còn gọi là cây trứng ếch là loại cây khá phổ biến ở nước ta, có tác dụng hành huyết, trục ứ, phá khí thông trệ, trừ đờm tích, cầm máu vết thương, trừ mụn nhọt.

Mẫu lệ - Vị thuốc đến từ biển

Ai cũng biết, hàu là một loại hải sản giàu dinh dưỡng và thường được mệnh danh là "thần dược" cho sức khỏe nhờ hàm lượng dinh dưỡng cao, đặc biệt đối với nam giới. Không chỉ có tác dụng làm món ăn, hàu còn là một vị thuốc quý, đó là phần vỏ được sử dụng làm thuốc với tên gọi là mẫu lệ.

Thỏ ty tử - Hạt nhỏ nhưng mang lại giá trị lớn

Thỏ ty tử, hay còn gọi là hạt của cây Dây tơ hồng (Cuscuta sinensis), từ lâu đã là một trong những vị thuốc quý hàng đầu trong Y học cổ truyền, được biết đến với công dụng "Bổ can thận, ích tinh tủy". Ngày nay, các nghiên cứu khoa học hiện đại đang dần hé lộ cơ chế hoạt động, khẳng định vai trò quan trọng của dược liệu này trong việc tăng cường sinh lý, mạnh gân cốt và phòng ngừa nhiều bệnh lý khác.

Cây cà dăm – Vị thuốc dân gian quý trong vườn nhà

Từ lâu, cây cà dăm đã trở thành cái tên quen thuộc trong các bài thuốc dân gian của người Việt. Loài cây mọc hoang nơi bờ rào, góc vườn được dân gian tin dùng như vị thuốc quý giúp giải độc gan, giảm đau, kháng viêm và hỗ trợ tăng cường sức đề kháng. Hành trình từ loài cây dại trở thành vị thuốc được khoa học công nhận chính là minh chứng cho giá trị bền bỉ của tri thức dân gian Việt Nam.

Bạch tật lê: Dược liệu an toàn cho sinh lý và sức khỏe

Bạch tật lê là loại cây mọc bò lan, phổ biến ở các vùng đất khô cằn. Trong y học cổ truyền Trung Hoa, Ấn Độ và Việt Nam, dược liệu này được xem là một vị thuốc bổ dương, khu phong, lợi tiểu và hỗ trợ điều trị yếu sinh lý.

Xem thêm