Cây mâm xôi - Vị thuốc quý từ thiên nhiên

Quả mâm xôi giúp giảm cân, ngừa béo phì và chữa xương khớp.

Đặc điểm của cây mâm xôi

Cây mâm xôi, còn được gọi với những tên khác như phúc bồn tử, đùm đũm, đũm hương, mác hủ (Tày), co hu (Thái), ghìm búa (Dao)… thuộc họ hoa hồng, là loài cây thân leo, tán rộng.

Hầu hết các bộ phận của cây đều có gai nhỏ. Lá cây mâm xôi có hình trái tim, là lá đơn và có cuống dài, với đường kính trung bình từ 5 - 15 cm. Cây mâm xôi ra hoa vào khoảng tháng 2 - 3 và quả bắt đầu chín từ tháng 5 - 7. Hoa của cây có lông, màu trắng, mọc thành chùm tại nách lá.

Quả mâm xôi có hình cầu, được hình thành từ sự kết hợp của các hạch quả tạo thành dạng giống như đĩa xôi. Khi chưa chín, quả cứng, có vị chua và màu xanh; khi chín, quả chuyển sang màu đỏ tươi hoặc đen sẫm, với hương thơm và vị ngọt. Loại cây này phổ biến ở Bắc Âu, Nga và Scandinavia. Nó là cây lâu năm, mọc thấp ở những khu vực lãnh nguyên lộ thiên hoặc đầm lầy.

Mâm xôi có thể được sử dụng tươi, sau khi rửa sạch để ăn như một loại trái cây hoặc chế biến thành kem, yaourt, nhân mứt bánh, nước trái cây, rượu… Khi dùng dưới dạng khô, mâm xôi được gọi là phúc bồn tử và được sử dụng làm thuốc.

Trong Đông Y, cây mâm xôi được ứng dụng rộng rãi để điều trị một số bệnh về gan, tim mạch, chuyển hóa, và đường huyết. Ngoài ra, còn có bài thuốc từ cây mâm xôi để chữa hiếm muộn và các vấn đề về xương khớp. Hầu như tất cả các bộ phận của cây đều có thể sử dụng, như quả để ăn và cành lá để làm thuốc.

Thành phần hóa học

Các nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng cây mâm xôi chứa nhiều chất dinh dưỡng phong phú, bao gồm acid citric, acid ellagic, acid malic, acid salicylic, tanin, pectin, fructozơ cùng nhiều acid hữu cơ khác. Ngoài ra, cây mâm xôi cũng cung cấp các dưỡng chất quan trọng như flavonoid, vitamin C, K, E; chất xơ; acid folic; omega-3 và các khoáng chất như mangan (Mn), đồng (Cu), magiê (Mg), kẽm (Zn)… tất cả đều có tác dụng tốt đối với sức khỏe.

Đặc biệt, trong quả mâm xôi chứa axit ellagic, một hợp chất có khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp bảo vệ màng tế bào và các cấu trúc cơ thể bằng cách trung hòa các gốc tự do. Quả mâm xôi còn chứa axit malic, axit citric, anthocyanins, α-tocopherol (vitamin E), β-carotene (provitamin A carotenoid) và sanguiin H-6, ellagitannins lambertianin C – những thành phần hóa học có lợi cho sức khỏe.

Theo y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền, phúc bồn tử (mâm xôi) có vị ngọt chua, tính bình, có tác dụng bổ can thận, sáp niệu, trợ dương, cố tinh, minh mục. Nó thường được dùng để chữa các chứng bệnh như liệt dương, di tinh, hiếm muộn, lao lực, và thị lực kém.

Theo sách Bản Thảo Kinh Sơ, phúc bồn tử giúp ích khí, ích tinh, thận tàng tinh, thận nạp khí, tinh khí đầy đủ khiến cơ thể khỏe mạnh, thanh thoát, tóc dài lâu, da trắng sáng, làm mạnh âm cường dương, ngũ tạng hòa hợp. Đặc biệt, phúc bồn tử có hiệu quả đối với nam giới thận hư, tinh khô, liệt dương và nữ giới hiếm muộn.

Một lưu ý quan trọng là, mặc dù mâm xôi là một vị thuốc bổ, nhưng theo các sách cổ, liều dùng mỗi ngày chỉ từ 10 - 30g.

Công dụng của quả mâm xôi

Quả mâm xôi giúp giảm cân, ngừa béo phì và chữa xương khớp. Chất Raspberry trong quả mâm xôi thúc đẩy quá trình đốt cháy chất béo, chuyển hóa lipid, ngừa béo phì và hỗ trợ giảm cân. Đồng thời, nó còn giảm đau nhức và có tác dụng chữa các vấn đề về xương khớp.

Quả mâm xôi giúp hạn chế nhồi máu cơ tim và xơ vữa động mạch. Thành phần acid ellagic trong quả mâm xôi giúp loại bỏ cholesterol xấu, giảm huyết áp cao và ngăn ngừa nhồi máu cơ tim, chống xơ vữa động mạch.

Quả mâm xôi cải thiện khả năng sinh sản. Với hàm lượng vitamin C và magie cao, quả mâm xôi giúp cải thiện chức năng sinh sản ở cả nam và nữ, tốt cho sức khỏe sinh sản ở mọi lứa tuổi.

Quả mâm xôi giúp kiểm soát lượng đường trong máu. Quả mâm xôi tăng cường sản xuất adiponectin, giúp kiểm soát đường huyết, đặc biệt hữu ích cho những người bị bệnh tiểu đường.

Quả mâm xôi có tác dụng chữa tổn thương gan.

Quả mâm xôi có tác dụng chữa tổn thương gan. Nó hỗ trợ phục hồi các tế bào gan bị tổn thương, giúp cải thiện sức khỏe gan.

Quả mâm xôi chống lão hóa và ngăn ngừa ung thư. Các chất trong quả mâm xôi giúp giảm tác động của các gốc tự do, chống lão hóa và duy trì vẻ đẹp thanh xuân. Vitamin C trong quả mâm xôi giúp ngừng sự sinh sản của tế bào ung thư, trong khi flavonoid có tác dụng chống viêm và kháng khuẩn hiệu quả.

Quả mâm xôi tốt cho thị lực. Việc sử dụng quả mâm xôi thường xuyên giúp bảo vệ và nâng cao sức khỏe mắt, giữ thị lực luôn khỏe mạnh.

Quả mâm xôi tăng cường hệ miễn dịch. Quả mâm xôi chứa chất xơ cao gấp đôi so với các loại thực phẩm khác, với 200g quả mâm xôi cung cấp gần 8g chất xơ, giúp tăng cường hệ miễn dịch.

Quả mâm xôi tốt cho não bộ. Sử dụng quả mâm xôi thường xuyên giúp cải thiện trí nhớ, nâng cao phản xạ và kích thích sự sáng tạo mỗi ngày.

Quả mâm xôi bổ thận, tráng dương và tăng cường sinh lý. Đặc biệt có lợi cho những người bị thận hư, liệt dương, tinh trùng yếu, giúp cải thiện đời sống chăn gối.

Bài thuốc từ quả mâm xôi

Hỗ trợ tiêu hoá: Pha trà từ lá mâm xôi khô, dùng 10g lá mâm xôi khô, hãm với 200ml nước sôi trong 15 phút, uống 2-3 lần mỗi ngày.

Tắc vòi trứng, điều hòa nội tiết tố: Chuẩn bị 7 - 10 lá mâm xôi, 3 - 4 lá bạc hà, 3 - 4 lá đinh lăng. Rửa sạch và cho vào ấm hãm với 1 lít nước trong 30 phút. Nữ giới nên dùng đều đặn mỗi ngày để đạt hiệu quả tốt nhất.

Giảm viêm nhiễm: Dùng lá hoặc quả mâm xôi khô nấu nước uống hoặc dùng dạng bột để pha với nước ấm uống.

Người bị huyết áp cao nên tránh sử dụng quả mâm xôi.

Trị gan cấp và mạn, viêm tuyến vú, viêm loét miệng: Dùng 30g cành lá cây mâm xôi, 10 – 15g kim anh, ba kích, sắc uống.

Viêm gan mạn tính, viêm tuyến vú, viêm miệng: Dùng 20 – 30g lá và cành mâm xôi, 15g mộc thông, 15g ô rô, sắc với 400ml nước cho đến khi còn 100ml, chia làm 2 lần uống trong ngày.

Trị viêm gan mạn tính, sưng gan, viêm tuyến vú: Dùng 30 - 40g cành lá cây mâm xôi, 15 - 20g ô rô, mộc thông, sắc uống.

Hỗ trợ giảm cân: Với hàm lượng chất xơ cao và ít calo, quả mâm xôi giúp cảm giác no lâu và hỗ trợ quá trình giảm cân.

Hồi phục sức khỏe phụ nữ sau sinh, trị khó tiêu, đầy bụng: Dùng 10-20g cành, lá mâm xôi, có thể phối hợp với lá khổ sâm. Phơi khô, thái nhỏ, sao thơm, hãm với nước sôi hoặc sắc uống trong ngày.

Thận hư, liệt dương, di tinh, tiểu són, tiểu buốt: Dùng 20 – 30g cây mâm xôi phơi khô, sắc lấy nước uống, có thể phối hợp với ba kích, kim anh mỗi vị 10 – 15g.

Chữa chứng đi tiểu nhiều lần, tiểu đêm ở người cao tuổi: Dùng quả mâm xôi, tang phiêu tiêu, ích trí nhân, sơn thù du, mỗi vị 12g. Sắc lấy nước uống trong ngày.

Chữa tiểu cấp: Dùng 30g mâm xôi khô, sao vàng, sắc lấy nước bỏ bã, uống mỗi buổi tối trước khi đi ngủ. Trẻ em dùng một nửa lượng của người lớn.

Trị liệt dương, di hoạt tinh, muộn con do thận hư: Dùng quả mâm xôi, thỏ ty tử, kỳ tử, ngũ vị tử, xa tiền tử, mỗi vị bằng nhau, sấy khô, tán bột, làm hoàn to bằng hạt ngô đồng. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 6g với nước ấm.

Hoặc: Dùng ba kích, quả mâm xôi, thỏ ty tử mỗi thứ 15g ngâm trong 250ml rượu gạo, sau 7 ngày có thể dùng, uống mỗi ngày 20 - 30ml.

Chữa chứng đi tiểu nhiều lần, tiểu đêm ở người cao tuổi: Dùng quả mâm xôi, tang phiêu tiêu, ích trí nhân, sơn thù du, mỗi vị 12g, sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Bổ thận, chữa các chứng di tinh, mộng tinh: Dùng quả mâm xôi, sa uyển tử, sơn thù du, khiếm thực, long cốt, liên tu, mỗi vị 12g, sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Lưu ý khi sử dụng quả mâm xôi

Quả mâm xôi có thể làm tăng huyết áp, vì vậy người bị huyết áp cao nên tránh sử dụng nhiều hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

Quả mâm xôi có thể tăng co thắt tử cung, do đó phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Đối với người có cơ địa dị ứng, nên kiểm tra trước khi sử dụng quả mâm xôi để tránh mẫn cảm hoặc phản ứng dị ứng.

Cần tham khảo ý kiến bác sĩ khi sử dụng mâm xôi để chữa bệnh, đặc biệt khi kết hợp với các phương pháp điều trị khác.

Loại cây gia vị trong gian bếp với công dụng tuyệt vời cho sức khỏe

Vị thuốc nhục đậu khấu

Công dụng của cây cơm cháy