Công dụng của cây cơm cháy

Đặc điểm của cây cơm cháy

Cây cơm cháy, còn được biết đến với các tên gọi như cây cỏ liền xương, cây sóc dịch, cây thuốc mọi, hay cây hậu ma, thuộc nhóm thực vật có hoa. Tên khoa học Sambucus javanica Reinw, thuộc họ cơm cháy (Caprifoliaceae)

Ở Việt Nam, cây cơm cháy đen (Sambucus nigra) là loại phổ biến nhất trong số các loài cây cơm cháy khác nhau.

Cây cơm cháy là loại cây nhỏ, cao từ 1,5 đến 7 m, với cành nhẵn màu lục nhạt. Lá mọc đối, mềm mại, thường đi kèm với lá kèm.

Lá kép lông chim lẻ, gồm 1 – 4 đôi lá chét, không cuống hoặc có cuống nhỏ. Lá chét hình mác, gốc lá hơi lệch, mép có răng cưa nhỏ, chiều dài khoảng 4 – 7 cm, rộng khoảng 2,5 cm, bề mặt nhẵn, cuống lá hơi có bẹ.

Hoa nhỏ, màu trắng, mọc thành xim kép với đường kính từ 10 – 30 cm. Cụm hoa gồm 2 – 6 nhánh chính, mỗi nhánh chia đôi nhiều lần và mang những hoa không cuống. Hoa có cấu trúc mẫu 5, tràng hoa hình bánh xe, bao phấn hướng ra ngoài.

Dạng quả mọng, hình cầu, đường kính 2 – 3 mm, bên trong chứa 2 – 3 hạt dẹt.

Cây ra hoa từ tháng 5 đến tháng 8, và kết quả từ tháng 9 đến tháng 11.

Cây cơm cháy thường phát triển ở các khu vực có khí hậu ôn đới đến cận nhiệt đới, xuất hiện phổ biến hơn ở Bắc bán cầu so với Nam bán cầu. Cây thường tập trung tại các vùng rừng núi, dọc bờ khe, ven sông hoặc suối. Ở Việt Nam, cây mọc hoang dại và được trồng ở khắp nơi

Ngoài việc được trồng làm cảnh, lá, hoa và quả của cây cơm cháy còn được sử dụng làm thuốc trong y học để chữa bệnh.

Người ta dùng lá, vỏ hoa và quả. Có thể thu hái quanh năm lá và vỏ nhưng hoa và quả phải thu hái vào mùa hè và mùa thu..

Thành phần hoá học

Chưa thấy tài liệu nghiên cứu về cây cơm cháy. Nhưng người ta đã nghiên cứu thấy trong hoa cây Sambucus nigra L. (Sureau noir, sureau commun) có 0,32% tinh dầu mùi hắc của hoa, chất nhầy, nhựa và tanin. Trong quả Sambucus nigra có đường, acid malic, chất màu đỏ tím, trong vỏ Sambucus nigra có một alkaloid gọi là sambuxin, choline, một saponin, 1 ít chất gần giống xicutin, một heteroside gọi là sambunigrin và một lượng rất cao kali nitrat.

Sambunigrin là một heterosid cyanogenic do Guignard phát hiện vào năm 1905 và được Bourquelot và Danjou chiết cũng vào năm 1905. Đây là chất đồng phân với prulaurazin, tương ứng với acid phenylglycolic đồng phân quay phải. Chất này có trong vỏ, lá, hoa và quả xanh.

Theo 1 tài liệu khác, toàn cây cơm cháy chứa acid ursolic, α – amyrin palmitate, camposterol, stigmasterol, tannin…

Theo y học cổ truyền

Theo Đông y, cây cơm cháy có vị chua, tính ấm, mang lại các tác dụng như khử phong trừ thấp, hoạt huyết tán ứ. Cây thường được dùng để điều trị các bệnh lý như phong thấp đau nhức, phù do viêm thận, cước khí phù thũng, kiết lỵ, hoàng đản, viêm khí quản mạn tính, phong chẩn, đơn độc, mụn nhọt lở loét sưng đau, gãy xương và chấn thương.

Ở một số địa phương, cành và lá cây cơm cháy được sử dụng để tắm cho phụ nữ sau sinh. Quả cây thường được dùng làm thuốc thông tiểu, ngâm rượu uống để nhuận tràng, thải độc cơ thể, chữa lỵ và thấp khớp.

Hoa cây cơm cháy có tác dụng lợi tiểu, kích thích tiết mồ hôi và được sử dụng dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc xông. Phần vỏ cây cũng được dùng để làm thuốc nhuận tràng và thông tiểu.

Quả dùng ngâm rượu, uống làm thuốc nhuận tẩy độc cơ thể, chữa lỵ và thấp khớp.

Vỏ dùng làm thuốc nhuận và thông tiểu.

Các bài thuốc từ cây cơm cháy

Trị vết thương ngoài da, ghẻ lở

Sử dụng 20g lá cơm cháy tươi, sắc với nước cho thật đặc.

Dùng nước sắc này rửa các vết thương hoặc vết loét trên da liên tục trong 5 ngày để thúc đẩy quá trình phục hồi.

Điều trị mẩn ngứa do dị ứng thời tiết

Lấy 30g lá cây cơm cháy, nấu với 800ml nước đến khi cô đặc.

Để nước nguội bớt, sau đó thoa trực tiếp lên vùng da bị tổn thương.

Hỗ trợ điều trị thấp khớp, phong thấp

Dùng 20–30g rễ cây cơm cháy, rửa sạch, sắc với 700ml nước.

Uống trực tiếp hàng ngày để giảm triệu chứng.

Giảm đau nhức

Mùa đông sử dụng rễ cây, mùa hè dùng lá và cành cây cơm cháy.

Giã nát nguyên liệu, sao nóng, sau đó chườm vào vị trí đau nhức.

Chữa gãy xương

Giã nát lá và rễ cây cơm cháy, đắp trực tiếp lên vị trí xương gãy.

Dùng băng để cố định lại, giúp giảm đau hiệu quả.

Giảm bầm tím, đau nhức do chấn thương

Dùng 20g rễ cây cơm cháy, giã nát, sao nóng với rượu.

Đắp hỗn hợp này lên vùng bầm tím, cố định bằng băng.

Thay băng sau 3 giờ, thực hiện 2 lần mỗi ngày để giảm đau nhanh chóng.

Điều trị viêm thận phù thũng

Sử dụng 30–60g toàn cây cơm cháy, sắc lấy nước. Uống khi thuốc còn ấm để đạt hiệu quả tốt nhất.

Điều trị bong gân và khớp sưng đau

Cắt nhỏ lá cây cơm cháy, giã nát cùng hành. Đắp hỗn hợp này lên vùng đau nhức, sau đó băng cố định lại. Thay thuốc mỗi ngày một lần để đạt hiệu quả.

Điều trị tiểu tiện nhỏ giọt

Sử dụng 90–120g rễ cây cơm cháy, hầm cùng dạ dày lợn đến khi mềm. Thêm gia vị vừa ăn, chia thành nhiều lần dùng trong ngày.

Điều trị chứng vàng da do gan

Sử dụng rễ cây cơm cháy hầm cùng thịt ba chỉ, dùng làm món ăn hàng ngày.

Tác dụng nhuận tràng, trị táo bón

Sắc 15g hoa hoặc quả, hoặc 15–20g vỏ cây cơm cháy, lấy nước uống nhiều lần trong ngày. Chỉ sử dụng trong thời gian ngắn và ngừng khi việc đại tiện trở lại bình thường.

Lưu ý khi sử dụng cây cơm cháy

Liều dùng của cây cơm cháy có thể thay đổi tùy thuộc vào từng thể bệnh, tuổi tác, tình trạng sức khỏe và tiền sử bệnh lý. Vì vậy, người bệnh nên thăm khám tại các cơ sở y học cổ truyền uy tín để được tư vấn và hướng dẫn sử dụng đúng cách.

Nếu sử dụng quá liều, thuốc từ cây cơm cháy có thể gây ra các triệu chứng như tiểu tiện liên tục, đại tiện lỏng và buồn nôn.

Cây cơm cháy có thể ảnh hưởng đến chức năng gan và làm thay đổi quá trình phân hủy một số loại thuốc. Dược liệu này cũng có tác dụng như thuốc lợi tiểu. Vì vậy, nếu bạn đang theo phác đồ điều trị bệnh lý khác, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng. Việc tự ý kết hợp có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nguy hiểm cho cơ thể.

Hải tảo - Cây thuốc mọc hoang dưới biển

Những loại rau được dùng làm thuốc

Cây dương xỉ - loại thuốc hiếm nhưng không nhiều người biết đến