 |
| Cá chốt đầu nhỏ, miệng tù với 4 đôi râu |
Cá chốt - Cá ngạnh (tên tiếng anh: Naked catfishes) là một loại cá da trơn thuộc họ cá lăng. Chúng thường sinh sống ở các vùng nước ngọt, nước lợ tại khu vực Đông Nam Á như: Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam. Ở nước ta, cá chốt được tìm thấy nhiều nhất ở Đồng bằng Sông Cửu Long, đặc biệt là ở Bạc Liêu.
Loài cá này có đặc điểm đầu nhỏ, miệng tù với 4 đôi râu. Phần thân dẹp và ánh lên màu vàng nghệ. Trên thân có nhiều ngạnh rất nhọn, khi chích vào tay gây đau nhức từ 1 - 3 ngày, nên cá chốt một thời được xem là nỗi ám ảnh đối với bà con làm nghề đánh bắt cá ở miền Tây.
Vào những ngày sa mưa, cá chốt đua nhau theo kênh rạch lên đồng. Đây được xem là thời điểm đánh bắt cá thuận lợi và chất lượng nhất bởi vào lúc này, cá rất mập, thịt chắc ngọt và béo ngậy vô cùng. Với cá chốt, người dân có thể chế biến thành nhiều món ăn dân dã, phong phú như: Kho sả, nấu me, om chuối hay làm mắm đều rất ngon.
 |
| Người dân An Giang làm khô cá chốt đồng |
Hiện nay là thời điểm nước lũ rút ra sông, các loại cá đồng được người dân đánh bắt rất nhiều, trong đó có cá chốt đồng, đặc biệt là cá chốt giấy, cá chốt chuột, ngoài làm mắm, ủ mắm thì người dân còn làm khô để dành trong nhà ăn.
Bà Lê Thị Hoa, phường Long Phú, thị xã Tân Châu (An Giang) chia sẻ: “Khô cá chốt kho sau khi mình phơi khô rồi, khi kho mình cắt đuôi, bắt đầu để vào chảo kho, rồi lấy tóp mở thắng vào sau đó để hành vào chế biến ngon lắm.
Ngoài ra, khô cá chốt này mình rang vẫn ngon, mà khô cá chốt khi phơi phải muối cho vừa ăn, mặn quá ăn cũng không ngon, con khô mình muối bột ngọt cho vừa ăn là ngon”.
Các loại cá chốt sông phổ biến
Cá chốt bông
 |
Cá chốt bông (tên khoa học: Pseudomystus siamensis) hay còn gọi là cá chốt chuột, có đặc điểm thân trước tròn, thân sau dẹp, đầu nhỏ với 4 đôi râu, mắt hình bầu dục được da che phủ và miệng hơi tù. Cá chốt bông có màu vàng nghệ, xuất hiện nhiều vệt màu nâu đen vắt ngang qua thân và đầu. Chúng thường sinh sống ở các con sông thuộc miền Tây với thức ăn là nhưng con ấu trùng nhỏ.
Cá chốt bông sinh sống một cách tự nhiên nên thịt của chúng không hề tanh như những loại cá nuôi khác mà rất thơm, ngọt và chắc. Thường được dùng để nấu canh chua, kho sả hay nấu canh với bông so đũa,...
Cá chốt trứng
 |
Cá chốt trứng có vẻ ngoài khá giống với cá chốt truyền thống, lưng trên của chúng có một dải màu sẫm chạy dọc từ đầu đến đuôi. Cá chốt trứng thường được đánh bắt vào thời điểm nắng nóng, lúc này cơ thể của chúng chứa đến 90% trứng nên rất béo và ngon.
Loài cá này có lớp da trơn bóng bẩy, trong bụng chứa toàn trứng màu vàng ươm nên khi ăn có vị béo ngậy hoà lẫn với vị ngon ngọt tự nhiên. Với cá chốt trứng, người ta thường chế biến thành món kho tiêu, nấu canh,...
Cá chốt trắng
 |
Cá chốt trắng (tên khoa học: Mystus gulio) là một loài cá có kích thước khá lớn so với các loại cá chốt khác. Cơ thể của chúng có thể dài đến 45cm, tuy nhiên độ dài trung bình chỉ rơi vào khoảng 15cm. Toàn thân ánh lên màu trắng bạc.
Tuy được xếp vào loài cá nước lợ, nhưng cá chốt trắng xâm nhập và gần như sinh sống nhiều hơn ở các vùng nước ngọt sông, suối. Chúng có tập tính sống theo đàn và thường phân bố ở các khu vực Châu Á sang đến Đông Nam Á.
Cá chốt giấy
 |
Cá chốt giấy (tên khoa học: Mystus wolffii) có kích thước dài khoảng 20 - 30cm và thân dẹp sang một bên, toàn thân có màu vàng ánh nhẹ, riêng phần lưng và đầu có màu trắng xám. Đầu của chúng nhỏ, mắt to không bị da che phủ, miệng hình bầu dục.
Các vây của cá chốt giấy có màu vàng đậm, đặc biệt đỉnh của vây đuôi, vây mỡ và vây hậu môn có màu đen xám. Loài cá này thường phân bố rộng rãi ở khu vực Đông Nam Á, tại Việt Nam, chúng xuất hiện nhiều nhất ở Đồng bằng Sông Cửu Long.
Cá chốt sọc
 |
Cá chốt sọc (tên khoa học: Mystus vittatus) hay còn được gọi với cái tên cá chốt trâu, có kích thước dài đến khoảng 20cm. Đây là một loại cá được nhiều người yêu thích và đem về làm cảnh bởi có vẻ ngoài rất đẹp.
Toàn thân của loài cá này ánh lên màu xám bạc, trên thân xuất hiện những sọc màu xanh lam, trắng hay nâu kéo dài từ phần mang đến đuôi. Cá chốt sọc có thể sống ở cả môi trường nước ngọt và nước lợ, chúng thường phân bố rộng rãi từ Châu Á, lục địa Ấn Độ sang đến các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.
Các món ngon đơn giản với cá chốt
Cá chốt kho tiêu và kho lá quế
 |
Một trong những cách chế biến cá chốt ngon nhất phải kể đến món cá chốt kho, đặc biệt là kho tiêu và kho lá quế. Cách làm nào cũng mang đến hương vị thơm ngon, đậm đà, khó cưỡng.
Thịt cá chốt vừa ngọt lại vừa béo, thấm đẫm trong phần nước sốt kho mặn cay đồng điệu, rắc thêm một ít hạt tiêu thơm nức mũi. Còn nếu kho lá quế, cá chốt sẽ có vị mằm mặt, ngon ngọt mà lại thấm trọn mùi thơm đặc trưng của lá quế. Món này mà ăn với cơm trắng, chấm cùng rau luộc thì sẽ rất hao cơm.
Canh chua cá chốt bông
 |
Vốn dĩ đã có vị ngọt tự nhiên, nên khi kết hợp để nấu canh chua, cà chốt bông càng trở nên đậm đà hơn. Chỉ với một ít phút đơn giản, bạn đã có thể biến tấu ngay cho mình 2 món canh chua cá chốt bông so đũa và lá me thơm ngon, vô cùng kích thích vị giác.
Thịt cá mềm mềm, ngọt thơm hoà quyện với cà chua, đậu bắp, bông so đũa giòn dai vừa đủ trong phần nước dùng chua cay tự nhiên, rắc thêm một ít rau ngò, rau thơm rất dậy mùi. Bạn nên chấm cùng với nước mắm mặn có ớt cắt lát để món ăn được tròn vị hơn.
