Khoảng trống trong giảm phát thải nông nghiệp
 |
| Đến năm 2030, diện tích áp dụng các biện pháp canh tác trồng trọt giảm phát thải đạt tối thiểu 2,5 triệu ha. |
Trong bối cảnh Việt Nam đã chính thức cam kết mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, sản xuất trồng trọt vẫn đang là lĩnh vực tồn tại nhiều khoảng trống trong công tác cắt giảm phát thải. Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung, ngành trồng trọt đến nay mới dừng ở những mô hình riêng lẻ, chưa có hệ thống đồng bộ và dẫn dắt hiệu quả từ trung ương tới địa phương.
Tại buổi làm việc ngày 26/6 với Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cùng các đơn vị liên quan, Thứ trưởng khẳng định việc xây dựng “Đề án sản xuất trồng trọt phát thải thấp giai đoạn 2025–2030” là bước đi quan trọng, không chỉ định hướng chiến lược mà còn giúp cụ thể hóa các hành động ở cấp thực thi.
Đề án đề xuất mục tiêu giảm ít nhất 30% lượng khí mê-tan và 10% tổng phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực trồng trọt vào năm 2030 so với mốc cơ sở 2020. Để làm được điều đó, cần có ít nhất 2,5 triệu ha đất canh tác áp dụng kỹ thuật giảm phát thải, ưu tiên các vùng sản xuất hàng hóa tập trung.
Đề án cũng hướng đến việc xây dựng cơ sở dữ liệu phát thải khí nhà kính theo cây trồng, vùng sinh thái và biện pháp kỹ thuật. Đây sẽ là nền móng cho việc hình thành thị trường carbon trong nông nghiệp – một lĩnh vực còn non trẻ tại Việt Nam nhưng đầy tiềm năng.
Tuy nhiên, việc triển khai thực tế sẽ đối mặt nhiều thách thức, đặc biệt là sự thiếu đồng bộ trong quy trình kỹ thuật canh tác, công cụ đo đếm và sự chưa sẵn sàng về nhận thức từ cơ sở. Thứ trưởng Hoàng Trung thừa nhận, để chuyển đổi hiệu quả, cần xây dựng quy trình MRV (đo lường, báo cáo, thẩm định) có cơ sở khoa học rõ ràng và được quốc tế công nhận.
Cùng quan điểm này, GS.TS Nguyễn Hồng Sơn – Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam – cảnh báo rằng việc áp dụng đồng loạt các kỹ thuật giảm phát thải là thiếu hiệu quả nếu không tính đến sự đa dạng sinh thái và tập quán canh tác từng vùng.
Ông Sơn cho rằng cần có đánh giá đầy đủ về mức độ phát thải và khả năng hấp thụ khí nhà kính của từng nhóm cây trồng, từ đó chọn giải pháp phù hợp theo địa phương. Ngoài ra, các đại biểu tại cuộc họp cũng cho rằng, ngành nông nghiệp cần tận dụng phụ phẩm trong sản xuất để làm than sinh học, đồng thời xây dựng hệ thống giám sát, đánh giá hiệu quả từng mùa vụ nhằm kịp thời điều chỉnh chính sách và kỹ thuật.
Hướng tới hệ thống thống nhất toàn ngành
 |
| Không chỉ có ý nghĩa về môi trường, chuyển đổi sang trồng trọt phát thải thấp còn mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt cho người nông dân. |
Một trong những điểm mấu chốt của đề án được Thứ trưởng Hoàng Trung nhấn mạnh là sự cần thiết phải có một hệ thống chỉ đạo xuyên suốt từ trung ương tới địa phương. Đề án không chỉ đặt ra mục tiêu mà còn phải là công cụ điều phối, tạo nền tảng cho các mô hình giảm phát thải được triển khai thực chất và đồng bộ.
Thực tế hiện nay, Việt Nam có hơn 7 triệu ha lúa và hơn 1 triệu ha cây ăn quả. Trong đó, riêng vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã được phê duyệt Chương trình một triệu ha lúa chất lượng cao phát thải thấp. Nhưng ở quy mô quốc gia, việc mở rộng mô hình canh tác phát thải thấp cần đi cùng với chuẩn hóa kỹ thuật và đào tạo nhân lực tại cơ sở.
Theo đó, việc xây dựng các bộ quy trình kỹ thuật giảm phát thải cho từng nhóm cây trồng, từng vùng sinh thái sẽ là bước đầu tiên cần hoàn thành. Đồng thời, các địa phương cần được tập huấn bài bản về cách sử dụng công cụ đo đếm, báo cáo lượng phát thải để sẵn sàng tham gia thị trường carbon trong tương lai gần.
Thứ trưởng Hoàng Trung nhấn mạnh, để thực sự đi vào thực tiễn, Đề án cần tập trung vào nhóm cây trồng chủ lực như lúa – cây trồng có diện tích lớn, tiềm năng phát thải cao và khả năng tiếp cận thị trường quốc tế. Việc triển khai thí điểm phải bài bản, làm cơ sở cho quá trình nhân rộng trên cả nước.
Không chỉ có ý nghĩa về môi trường, chuyển đổi sang trồng trọt phát thải thấp còn mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt cho người nông dân. Việc giảm sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và nguồn nước không chỉ giảm chi phí đầu vào mà còn nâng cao chất lượng nông sản, tăng giá trị thương hiệu.
Thứ trưởng nhấn mạnh, đây không chỉ là trách nhiệm của người dân trong việc thực hiện các cam kết quốc gia về khí hậu (NDC quốc gia), mà còn là cơ hội để nâng tầm nông nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế. Khi nông dân và cơ quan quản lý cùng đồng hành trong mục tiêu giảm phát thải, Việt Nam sẽ mở ra cánh cửa mới thu hút nguồn lực quốc tế và bước gần hơn tới một nền nông nghiệp xanh, bền vững và có trách nhiệm với tương lai.
