| Vì sao gà lôi trắng được ghi vào Sách Đỏ Việt Nam? |
 |
| Gà lôi trắng trong môi trường tự nhiên, biểu hiện sự quý hiếm và cần được bảo vệ theo nhóm IIB. |
Gà lôi trắng và những thay đổi pháp luật
Gà lôi trắng (Lophura nycthemera) là loài chim thuộc bộ Gà, phân bố ở Tây Bắc, Đông Bắc và Trung Bộ Việt Nam. Ngoài Việt Nam, loài này còn có ở Trung Quốc, Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia. Chúng thường sống ở rừng lá rộng thường xanh, rừng bán thường xanh, rừng thứ sinh, rừng hỗn giao rụng lá, thức ăn chủ yếu là ngũ cốc, côn trùng, bò sát, ếch, nhái, quả, hạt quả và giun đất. Gà lôi trắng sinh sản từ tháng 2 đến tháng 6, mỗi lứa đẻ 4–10 trứng. Quần thể ước tính dưới 10.000 cá thể, số lượng cá thể trưởng thành của mỗi tiểu quần thể <1.000 (theo tiêu chuẩn C2a(i)), phân hạng nguy cấp (VU – Vulnerable) theo sách đỏ Việt Nam.
Trước 1/7/2025, gà lôi trắng thuộc nhóm IB theo Nghị định 84/2021, nghiêm cấm khai thác và sử dụng mẫu vật từ tự nhiên vì mục đích thương mại. Tuy nhiên, Thông tư 27/2025/TT-BNNMT hiệu lực từ 1/7/2025 đã đưa gà lôi trắng vào nhóm IIB, hạn chế khai thác và sử dụng cho mục đích thương mại. Sự thay đổi này diễn ra trong bối cảnh nhiều văn bản pháp luật về quản lý động vật quý hiếm có sự khác biệt, từ Nghị định 06/2019, Nghị định 84/2021 đến Nghị định 136/2025.
Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, ông Nguyễn Hữu Thiện, Phó Cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ NN&MT), cho biết: “Theo đó, khi Thông tư 27/2025 có hiệu lực thì thực hiện theo Thông tư 27. Nghị định 06/2019, Nghị định 84/2021, Nghị định 160/2013, Nghị định 64/2019 sẽ được bãi bỏ bằng một Nghị định khác, và Nghị định này hiện Bộ đang sửa.”
Về thời điểm áp dụng pháp luật, TS Cao Vũ Minh, Trường ĐH Kinh tế - Luật, ĐHQG TP.HCM, cho biết: “Trước ngày 1-7, việc xác định loài động vật nguy cấp, quý hiếm sẽ thực hiện theo quy định tại Nghị định 06/2019 (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 84/2021) về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp.”
Ngoài gà lôi trắng, nhóm IB hiện gồm 109 loài, trong đó bộ Gà, họ Trĩ có 7 loài như: công, gà so cổ hung, gà lôi lam mào trắng, gà tiền mặt vàng, gà tiền mặt đỏ, trĩ sao, gà lôi tía. Nhóm IIB có 187 loài, bộ Gà, họ Trĩ gồm gà so họng trắng, gà so ngực gụ, gà so họng hung, gà so họng đen, gà lôi hông tía và gà lôi trắng.
Giải pháp pháp lý cho người nuôi
 |
| Người nuôi cần chứng minh nguồn gốc hợp pháp của gà lôi trắng để tuân thủ pháp luật và góp phần bảo tồn loài quý hiếm. |
Từ 1/7/2025, gà lôi trắng chính thức thuộc nhóm IIB. Hành vi nuôi, kinh doanh lần đầu có thể bị xử phạt vi phạm hành chính lên tới 300 triệu đồng, hoặc truy cứu hình sự theo Điều 234 Bộ luật Hình sự tùy theo giá trị tang vật, mức tối đa 12 năm tù.
Báo Thanh Niên đưa tin, bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc Trung tâm Giáo dục thiên nhiên (ENV), chia sẻ: “Tất cả các loài động vật hoang dã đều được bảo vệ ở những cấp độ khác nhau và việc nuôi nhốt phải đảm bảo điều kiện theo quy định của pháp luật. Không phải ai cũng may mắn khi chính sách bảo vệ của gà lôi trắng có sự thay đổi tại thời điểm xét xử như trường hợp của đối tượng Thành. ENV hy vọng qua vụ việc này, mỗi người dân sẽ đều có ý thức chấp hành đầy đủ quy định pháp luật về bảo vệ động vật hoang dã để tránh những rủi ro pháp lý đáng tiếc.”
Bà Hà cũng nhấn mạnh, Nhà nước không nghiêm cấm nuôi thương mại hay kinh doanh gà lôi trắng có nguồn gốc gây nuôi, nhưng người nuôi, kinh doanh phải có giấy tờ chứng minh nguồn gốc hợp pháp của cá thể động vật hoang dã.
Luật sư Nguyễn Thanh Hải, Giám đốc Công ty Luật An Hoàng Gia, Đoàn Luật sư TP.Hà Nội, cho biết: “Trong vụ án này, bị cáo nuôi nhốt 13 cá thể gà lôi (trong đó 3 cá thể mua bất hợp pháp, 10 cá thể do sinh sản), không đăng ký với cơ quan chức năng và bị tòa sơ thẩm tuyên 6 năm tù. Nếu bị cáo kháng cáo, Hội đồng xét xử phúc thẩm có thể xem xét áp dụng chính sách mới kết hợp các tình tiết giảm nhẹ như: thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải; phạm tội lần đầu; hoàn cảnh gia đình khó khăn; hợp tác với cơ quan chức năng trong việc xác định nguồn gốc và tình trạng các cá thể. Khi đó, hình phạt hoàn toàn có thể được giảm nhẹ đáng kể.”
Việc áp dụng Thông tư 27/2025 giúp người nuôi hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ, cơ quan quản lý xác định đúng biện pháp xử lý. Nông dân cần tuân thủ giấy tờ chứng minh nguồn gốc hợp pháp, theo dõi sát sao thay đổi pháp luật, phối hợp với cơ quan chức năng để giảm rủi ro pháp lý, đồng thời góp phần bảo tồn gà lôi trắng, duy trì quần thể ổn định, phát triển bền vững sản phẩm thiên nhiên quý giá này.
 Loài gà sắp biến mất trên trái đất vừa xuất hiện tại rừng đặc dụng Pù Hu quý hiếm cỡ nào? |
 Vì sao gà lôi trắng được ghi vào Sách Đỏ Việt Nam? |
