Trồng trọt giảm phát thải, hướng đến Net Zero 2050

Đến năm 2030, ngành trồng trọt giảm ít nhất 15% tổng phát thải khí nhà kính. (Ảnh minh họa)

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc thực hiện Đề án sản xuất giảm phát thải trong lĩnh vực trồng trọt là bước đi cụ thể trong lộ trình đạt phát thải ròng bằng "0" (Net Zero) vào năm 2050 của Việt Nam.

Bối cảnh biến đổi khí hậu đang tác động mạnh đến nông nghiệp: chỉ riêng xâm nhập mặn và hạn hán đã ảnh hưởng hơn 1,3 triệu ha đất trồng mỗi năm. Các dự báo cực đoan cho thấy, nếu nước biển dâng thêm 1 mét, Đồng bằng sông Cửu Long có thể mất tới 40% diện tích sản xuất.

Điều đó đòi hỏi ngành trồng trọt phải chuyển từ tư duy tăng sản lượng sang tư duy sinh thái – nơi mỗi hecta đất không chỉ sản xuất mà còn phải tái tạo và bảo vệ môi trường. Nông nghiệp Việt Nam không còn chỉ là trụ đỡ của nền kinh tế, mà còn là cam kết mạnh mẽ của quốc gia trong việc phát triển hài hòa với thiên nhiên.

Ban hành kế hoạch hành động đồng bộ, hiệu quả

Để hiện thực hóa mục tiêu trên, ngày 12/11, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Kế hoạch hành động triển khai Đề án sản xuất giảm phát thải trong lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến năm 2050. Kế hoạch này cụ thể hóa các mục tiêu, nhiệm vụ tại Quyết định số 4024/QĐ-BNNMT (ký ngày 29/9/2025).

Kế hoạch hành động hướng đến đảm bảo triển khai đồng bộ, kịp thời và hiệu quả các nhiệm vụ của Đề án. Các giải pháp sẽ được cụ thể hóa thành hoạt động ưu tiên, xác định rõ tiến độ và trách nhiệm của từng cơ quan, đồng thời bảo đảm sự phối hợp thống nhất giữa Trung ương, địa phương và đối tác quốc tế.

Một nguyên tắc quan trọng là việc triển khai Kế hoạch phải được lồng ghép với các chương trình, dự án hiện có, nhằm tận dụng tối đa nguồn lực, giảm chồng chéo và tăng hiệu quả đầu tư. Các địa phương, tùy vào điều kiện sinh thái và đặc thù sản xuất, sẽ xây dựng kế hoạch hành động riêng để đạt mục tiêu chung.

Phân công rõ trách nhiệm, đa dạng hóa nguồn lực

Để đảm bảo tiến độ, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật được giao là cơ quan đầu mối, chịu trách nhiệm điều phối, rà soát chính sách, xây dựng các chương trình ưu tiên và đánh giá định kỳ kết quả.

Cùng với đó, các đơn vị khác của Bộ như Vụ Hợp tác quốc tế, Vụ Kế hoạch - Tài chính, Cục Biến đổi khí hậu, Khoa học - Công nghệ và Môi trường… sẽ phối hợp thực hiện các nhiệm vụ về huy động nguồn lực, xây dựng cơ chế MRV (đo đạc - báo cáo - thẩm định), tích hợp công nghệ và giám sát giảm phát thải.

Để thực hiện hiệu quả Đề án, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ huy động đa dạng nguồn lực: ngân sách Nhà nước, vốn ODA, hợp tác công tư (PPP), xã hội hóa và hỗ trợ quốc tế. Nguồn hỗ trợ quốc tế từ các tổ chức như Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cùng các tổ chức khác sẽ được tận dụng tối đa.

UBND các tỉnh, thành phố chịu trách nhiệm chỉ đạo triển khai tại địa phương, chủ động bố trí ngân sách, lồng ghép các chương trình và báo cáo kết quả hằng năm về Bộ trước ngày 15/12.

Thực tiễn sản xuất trên khắp Việt Nam đang chứng minh sự dịch chuyển theo hướng giảm phát thải. Tại Tỉnh An Giang, mô hình "1 phải, 5 giảm" giúp giảm 30% lượng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và khí metan. Tại Tỉnh Ninh Bình, nông dân chuyển sang dùng phân hữu cơ, giảm phát thải N₂O. Ở Tây Nguyên, mô hình xen canh mắc ca – điều vừa tăng thu nhập, vừa phục hồi đất.

Các dự án như VnSAT, MD-ICRSL đã tạo nền tảng vững chắc với hơn 1,8 triệu nông dân được tập huấn kỹ thuật. Gần 200.000 ha đất trồng lúa và cây công nghiệp đã chuyển sang mô hình giảm phát thải, giúp tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên và cải thiện sinh kế.

Từ 'cách mạng hạt giống' đến 'hạt carbon'

Sau 80 năm phát triển, ngành trồng trọt Việt Nam đã đi từ "cách mạng hạt giống" đến "cách mạng sinh thái".

Sau 80 năm phát triển, ngành trồng trọt Việt Nam đã đi từ "cách mạng hạt giống" đến "cách mạng sinh thái". Nếu hạt lúa năm 1989 mở ra hành trình xuất khẩu, thì hôm nay, "hạt carbon" – biểu tượng của năng lượng tái sinh trong nông nghiệp – đang mở ra chương mới cho phát triển xanh.

Theo các chuyên gia FAO, Việt Nam đang đi đúng hướng khi coi nông nghiệp sinh thái là trụ cột của an ninh lương thực. Chuyển đổi xanh còn giúp nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng tiêu chuẩn thị trường quốc tế, nơi người tiêu dùng ngày càng đòi hỏi sản phẩm carbon thấp và truy xuất nguồn gốc sinh thái.

Một trong những nhiệm vụ cấp thiết được Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung nhấn mạnh là xây dựng hệ thống MRV (đo đạc, báo cáo, thẩm định phát thải khí nhà kính). Sau khi hoàn thiện, Bộ sẽ thí điểm mô hình trao đổi tín chỉ carbon, trong đó nông dân có thể được hưởng lợi trực tiếp từ việc giảm phát thải.

Bộ cũng đặt mục tiêu thí điểm thị trường carbon nội địa trước năm 2028. Các nhóm cây trồng ưu tiên giảm phát thải gồm lúa, cà phê, hồ tiêu, cây ăn quả và cây công nghiệp dài ngày, dựa trên diện tích, tiềm năng giảm phát thải và lợi thế vùng sinh thái.

Nông nghiệp Việt 80 năm: Hành trình trụ đỡ đến phát triển xanh

"Hái quả ngọt" từ mô hình nông trại thân thiện

Hợp tác xã nông nghiệp xanh: Chuyển đổi để vươn tầm phát triển