 |
| Người trồng sâm kiểm tra thiệt hại sau mưa bão, nhiều gốc sâm bị bật gốc và hư hại nghiêm trọng trong điều kiện canh tác dưới tán rừng. |
Thách thức lớn với vùng trồng sâm trọng điểm
Mưa lớn kéo dài kèm gió giật cuối tháng 7/2025 đã gây thiệt hại nặng nề cho xã Măng Ri (tỉnh Quảng Ngãi) – vùng trồng sâm Ngọc Linh trọng điểm tại Việt Nam. Theo thống kê của UBND xã Măng Ri, có tới 26.486 gốc sâm bị bật gốc, đổ ngã hoặc hư hại hoàn toàn. Trong đó, 20.782 gốc là sâm từ 1 đến 4 năm tuổi và 5.704 gốc đã trên 5 năm tuổi – độ tuổi có giá trị kinh tế cao nhất.
Tổng giá trị thiệt hại ước tính lên đến 11,72 tỉ đồng, ảnh hưởng trực tiếp tới 189 hộ trồng sâm, chủ yếu là người Xơ Đăng – nhóm cư dân bản địa sinh sống lâu đời trên dãy núi Ngọc Linh. Không chỉ là cây dược liệu quý, sâm Ngọc Linh với người dân nơi đây còn là tài sản lớn nhất, là hy vọng thoát nghèo và con đường hướng tới phát triển bền vững. Nhiều hộ gần như trắng tay sau trận bão, rơi vào cảnh lao đao khi toàn bộ nguồn sinh kế bị vùi dập.
Không dừng lại ở sâm, thiên tai còn khiến 53 căn nhà dân bị tốc mái, nhiều tuyến đường, công trình thủy lợi, diện tích lúa nước và cà phê bị phá hủy, gây thêm tổn thất khoảng 5,4 tỉ đồng. Điều đáng lo ngại là hình thái mưa bão xảy ra không đúng mùa, xuất hiện với cường độ lớn trong khu vực có địa hình phức tạp, làm tăng rủi ro cho mô hình canh tác bán tự nhiên vốn dựa vào địa hình dốc, tán rừng và điều kiện thổ nhưỡng đặc thù.
Bài học quản trị thương hiệu từ rủi ro tự nhiên
 |
| Mô hình trồng sâm theo hướng bền vững cần được tích hợp giải pháp phòng chống thiên tai và bảo vệ chuỗi giá trị dài hạn. |
Sự cố thiên tai tại Măng Ri không chỉ là cú sốc kinh tế với người trồng sâm, mà còn là phép thử đối với năng lực quản trị thương hiệu của một sản phẩm quốc gia. Là loại dược liệu quý hiếm có giá trị cao trên thị trường, sâm Ngọc Linh đã được quy hoạch vùng trồng rộng tới 2.600ha trong tổng số 3.700ha cây dược liệu của địa phương. Tuy nhiên, khi sự cố xảy ra, hầu hết hộ dân đều không có cơ chế bảo hiểm, không có hệ thống phòng ngừa rủi ro, càng làm gia tăng tổn thất.
Sự vào cuộc khẩn trương của chính quyền đã phần nào xoa dịu khó khăn trước mắt. Ngay sau khi thiên tai xảy ra, chính quyền xã đã phối hợp người dân thống kê thiệt hại, tổ chức thu dọn cây gãy đổ, hướng dẫn các biện pháp phòng trừ dịch bệnh. Ngày 25/7, lãnh đạo tỉnh Quảng Ngãi đã trực tiếp thị sát hiện trường, yêu cầu các cơ quan chức năng rà soát, đề xuất phương án hỗ trợ phù hợp, kịp thời.
Tuy nhiên, nhìn dài hạn, bài toán lớn hơn nằm ở năng lực phục hồi – bảo vệ thương hiệu sâm Ngọc Linh trước các rủi ro thiên tai ngày càng cực đoan. Với đặc thù là sản phẩm dựa vào điều kiện sinh thái núi rừng, giá trị của sâm không chỉ nằm ở chất lượng dược tính mà còn là câu chuyện gắn với bản sắc văn hóa – cộng đồng bản địa Xơ Đăng. Mỗi thiệt hại vật chất đều kéo theo tổn thương tinh thần, đe dọa trực tiếp tới mô hình phát triển sinh kế gắn với bảo tồn rừng, bảo tồn văn hóa.
Việc thiếu cơ chế bảo hiểm nông nghiệp, hệ thống cảnh báo sớm và hạ tầng phòng chống thiên tai phù hợp với địa hình miền núi là những lỗ hổng cần sớm được khắc phục. Bên cạnh đó, quản trị thương hiệu sâm Ngọc Linh cần tích hợp thêm các yếu tố bền vững: xây dựng vùng trồng thích ứng khí hậu, đa dạng hóa sinh kế thay vì phụ thuộc một loại cây trồng, và có chiến lược bảo vệ chuỗi giá trị – thị trường đầu ra.
Một thương hiệu không chỉ là sản phẩm, mà là tổng hòa của uy tín, bản sắc và khả năng vượt qua khủng hoảng. Với sâm Ngọc Linh, thử thách từ thiên tai chính là lời cảnh báo để nâng cấp hệ thống quản trị – từ canh tác, hạ tầng cho đến chính sách bảo vệ cộng đồng trồng sâm. Có như vậy, “quốc bảo” mới thực sự trở thành bệ đỡ phát triển bền vững cho cả vùng núi Ngọc Linh trong dài hạn.
