Khai mở “mỏ vàng xanh” dược liệu Tây Bắc bằng tư duy chuỗi giá trị và thương hiệu

Thiên nhiên - Tự nhiên 02/07/2025 12:12 Theo dõi TH&SP trên

Vùng núi phía Bắc, đặc biệt là các tỉnh Tây Bắc, được đánh giá có tiềm năng lớn để phát triển ngành dược liệu trở thành kinh tế mũi nhọn nhờ lợi thế khí hậu, thổ nhưỡng và sự đa dạng sinh học. Tuy nhiên, để “mỏ vàng xanh” thực sự tạo ra giá trị gia tăng bền vững, đòi hỏi sự thay đổi mạnh mẽ về tư duy chuỗi giá trị và chiến lược xây dựng thương hiệu vùng cho các sản phẩm đặc hữu.

Từ sâm Ngọc Linh đến một trung tâm dược liệu chiến lược Trúc nhự – Vị thuốc quý từ thân tre trong kho tàng y học cổ truyền Cây tai chuột – dược liệu quý từ thiên nhiên

Khai mở “mỏ vàng xanh” dược liệu Tây Bắc bằng tư duy chuỗi giá trị và thương hiệu. Ảnh minh họa

Dược liệu quý hiếm, tiềm năng lớn nhưng chưa tương xứng giá trị

Toàn vùng miền núi phía Bắc hiện có khoảng 50 loài cây dược liệu được trồng với quy mô lớn từ 10 ha trở lên. Riêng khu vực Tây Bắc ghi nhận 36 loài đang được canh tác phổ biến như sa nhân tím, đương quy, cát cánh, atiso, thảo quả, ba kích, ý dĩ, hồi, quế, đinh lăng…

Tuy nhiên, sản xuất dược liệu ở khu vực này chưa hình thành được chuỗi giá trị hoàn chỉnh. Phần lớn là sản xuất nhỏ lẻ, thiếu liên kết và công nghệ sơ chế, chế biến sâu còn hạn chế. Điều này dẫn đến hệ quả là phần lớn dược liệu chỉ được tiêu thụ dưới dạng nguyên liệu thô, không gắn với nhãn hiệu hoặc chỉ dẫn địa lý, khiến giá trị gia tăng rất thấp.

Tại tỉnh Sơn La – một trong những vùng trồng dược liệu trọng điểm – hiện mới chỉ đáp ứng khoảng 10% nhu cầu dược liệu dùng trong sản xuất, bào chế thuốc của địa phương. Trong khi đó, tỉnh Điện Biên – nơi có nhiều cây đặc hữu như thảo quyết minh, hà thủ ô – cũng chỉ đạt doanh thu khoảng 15 tỷ đồng/năm từ dược liệu.

Một vấn đề khác là logistics và bảo quản sau thu hoạch còn yếu. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La Nguyễn Thành Công cho biết: “Chúng tôi từng xuất khẩu một lô nhãn sang Hà Lan, nhưng do thiếu công nghệ bảo quản lạnh nên sau 24 ngày vận chuyển, sản phẩm bị giảm tới 32% chất lượng, trong khi nhãn từ Thái Lan có thể giữ nguyên vẹn sau 40 ngày”.

Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đầu tư vào hạ tầng sơ chế – bảo quản cũng như tổ chức lại sản xuất theo hướng chuyên nghiệp hơn, có liên kết từ nông dân – hợp tác xã – doanh nghiệp đến thị trường tiêu thụ.

Chuỗi giá trị và thương hiệu – đòn bẩy để dược liệu vươn xa

Tổng diện tích trồng dược liệu cả nước hiện đạt khoảng 357.000 ha. Trong đó, vùng miền núi phía Bắc chiếm 50.800 ha, tương đương hơn 65% tổng diện tích cả nước. Dù vậy, Việt Nam vẫn chỉ đáp ứng được khoảng 25% nhu cầu dược liệu trong nước, còn lại phải nhập khẩu từ Trung Quốc, Ấn Độ và Hàn Quốc.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam nhận định, vấn đề cốt lõi hiện nay là chưa làm chủ được vùng nguyên liệu đạt chuẩn. Ông nhấn mạnh: “Ai làm chủ được vùng nguyên liệu thì sẽ làm chủ được chuỗi giá trị dược liệu. Chúng ta không thể phát triển dược liệu quy mô lớn nếu không có chiến lược dài hạn và tư duy sản xuất hiện đại”.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam khẳng định, xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn là yếu tố cốt lõi, quyết định khả năng tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tại Lai Châu, nơi đang sở hữu nguồn gen quý như sâm Lai Châu, địa phương đã bắt đầu liên kết với các đối tác Nhật Bản, Hàn Quốc để nghiên cứu chế biến và phát triển sản phẩm dược phẩm, thực phẩm chức năng. Tuy sâm Lai Châu hiện chưa được công nhận là nguyên liệu dược liệu chính thức tại Nhật, tỉnh tạm thời định hướng sản xuất thực phẩm chức năng để mở cửa thị trường, đồng thời cấp mã số vùng trồng và áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, GACP-WHO.

Không chỉ Lai Châu, nhiều tỉnh như Sơn La, Lào Cai (cũ), Yên Bái (cũ) cũng đã quy hoạch vùng trồng các loại cây như giảo cổ lam, tam thất, đinh lăng, atiso, đồng thời triển khai mô hình liên kết sản xuất giữa hợp tác xã và doanh nghiệp, xây dựng nhãn hiệu tập thể, chỉ dẫn địa lý nhằm bảo vệ nguồn gen và nâng cao khả năng cạnh tranh.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lai Châu Nguyễn Văn Dũng cho biết: “Mục tiêu của chúng tôi là đến năm 2030, sâm Lai Châu sẽ có thương hiệu quốc gia và được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường cao cấp như Nhật Bản, Hàn Quốc. Muốn vậy, không thể chỉ dừng ở khai thác tự nhiên hay trồng nhỏ lẻ như hiện nay”.

Từ tiềm năng đến giá trị thực: cần chính sách dẫn dắt và đầu tư dài hạn

Dự báo đến năm 2028, thị trường dược liệu toàn cầu có thể đạt quy mô 430 tỷ USD. Trong khi đó, với lợi thế sinh học, khí hậu và nguồn gen đa dạng, Việt Nam – đặc biệt là các tỉnh miền núi phía Bắc – hoàn toàn có thể trở thành trung tâm dược liệu của khu vực nếu có chiến lược bài bản và bền vững.

Tổng Thư ký Hội Các ngành sinh học Việt Nam Nguyễn Lân Hùng cho rằng: “Nếu vẫn tiếp tục phát triển manh mún, tự phát và thiếu đầu tư công nghệ, thì dù có tài nguyên quý, chúng ta vẫn chỉ là người cung cấp nguyên liệu thô cho nước khác tạo ra sản phẩm giá trị cao”.

Để giải bài toán này, cần sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước trong quy hoạch vùng trồng, hỗ trợ tín dụng và ban hành tiêu chuẩn rõ ràng; của doanh nghiệp trong việc đầu tư công nghệ, bao bì, thương hiệu; của giới khoa học trong chuyển giao giống và kỹ thuật; và của nông dân trong sản xuất có kiểm soát.

“Phải đặt mục tiêu mỗi hecta đất miền núi đem lại thu nhập trên 100 triệu đồng/năm bằng cách tổ chức lại sản xuất và định vị thương hiệu vùng dược liệu rõ ràng”, ông Hùng đề xuất.

Phát hiện trà mi hoa vàng có giá trị dược liệu cao ở Ninh Thuận

Cây đuôi chồn và những bài thuốc chữa bệnh

Tinh dầu bách xanh, dược liệu quý hiếm giữa đại ngàn

Phạm Anh

Tags:

Cùng chuyên mục

Sản phẩm thiên nhiên Việt Nam trước ngưỡng cửa thị trường BRICS+

Tin khác

Mực nhảy Cửa Lò – Đặc sản tươi rói làm nên thương hiệu biển Nghệ

Đến Cửa Lò mà chưa ăn mực nhảy là coi như bỏ lỡ nửa hồn của biển. Món đặc sản tươi roi rói này không chỉ ngon mà còn mang đến trải nghiệm ẩm thực độc đáo khó quên.

Chuyển đổi tư duy canh tác trong trồng trọt

Chuyển đổi xanh trong nông nghiệp không thể chỉ bắt đầu từ kỹ thuật, mà phải xuất phát từ thay đổi tư duy sản xuất – hành trình dài nhưng bắt buộc nếu muốn nông sản Việt phát triển bền vững và chinh phục thị trường quốc tế.

Ngành rau quả chuyển mình trước thử thách mới

Trước những thay đổi trong chính sách nhập khẩu từ các thị trường chủ lực, ngành rau quả Việt Nam đang chủ động nâng chuẩn sản xuất và mở rộng thị trường, từng bước hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng bền vững trong năm 2025.

Chủ động kiểm soát chất lượng nông sản xuất khẩu

Giữ vững vị thế nông sản Việt tại các thị trường khó tính không thể chỉ trông vào may rủi. Chủ động phòng ngừa rủi ro từ khâu sản xuất đến chế biến, kiểm soát chặt dư lượng hóa chất là yêu cầu bắt buộc nếu muốn tránh cảnh bị trả hàng, mất uy tín.

Ngành dừa trước ngưỡng tái cấu trúc bắt buộc

Giá dừa tăng vọt mở ra cơ hội lớn cho xuất khẩu nông sản Việt. Tuy nhiên, thiếu nguyên liệu, sâu bệnh và sản xuất manh mún buộc ngành dừa phải tái cấu trúc toàn diện để xây dựng chuỗi giá trị bền vững và giữ vững vị thế trên thị trường quốc tế.

Nông nghiệp tuần hoàn mở lối đi xanh cho đất Cố đô

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và tài nguyên ngày càng suy giảm, mô hình nông nghiệp tuần hoàn đang trở thành giải pháp tất yếu giúp nông dân tiết giảm chi phí, nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo vệ môi trường sống một cách bền vững.

Bắc Giang kết nối vải thiều – lan tỏa thương hiệu nông sản quốc gia

Hội nghị xúc tiến tiêu thụ vải thiều và sản phẩm OCOP tỉnh Bắc Giang năm 2025 diễn ra sáng 28/5, quy tụ đông đảo đại biểu trong và ngoài nước, nhằm kết nối sản xuất – tiêu thụ, đưa vải thiều và nông sản chủ lực vươn xa thị trường trong nước và quốc tế.

Từ nắng gió đến siêu thị: Hành trình của trái dưa lưới Bình Thuận

Từ vùng đất khô hạn tưởng chừng chỉ có nắng và gió, Bình Thuận đang viết nên câu chuyện mới cho nông nghiệp bằng những quả dưa lưới công nghệ cao, ngon ngọt và an toàn. Nhưng để sản phẩm này vươn xa, xúc tiến thương mại phải là chiếc cầu nối vững vàng.

Nông sản Việt nỗ lực thích ứng trong “cuộc chơi” thị trường khắt khe

Nông sản Việt Nam không chỉ cạnh tranh về giá mà còn phải nâng cấp toàn diện để đáp ứng quy định kiểm dịch động thực vật (SPS) ngày càng khắt khe từ EU, Trung Quốc, Nhật Bản, Indonesia và nhiều thị trường lớn khác.

Quả tai chua – Đặc sản rừng sâu “gây thương nhớ” giữa phố thị

Quả tai chua mọc hoang trong rừng sâu Tây Bắc, được người dân vùng cao săn lùng nhờ vị chua thanh dịu, độc đáo. Loại quả này không chỉ là đặc sản quý hiếm mà còn mang giá trị dinh dưỡng và văn hóa đặc sắc của núi rừng Việt Nam.

Đánh thức tiềm năng nông nghiệp hữu cơ Việt Nam

Nông nghiệp hữu cơ tại Việt Nam đang từng bước phát triển với diện tích canh tác mở rộng và sự quan tâm từ doanh nghiệp, người tiêu dùng. Tuy nhiên, để tạo đột phá, cần chiến lược quốc gia rõ ràng, chuỗi liên kết hiệu quả và hệ sinh thái hỗ trợ đồng bộ.

Bún Xiêm Lo – Vị ngọt đượm tình quê trong từng sợi bún nhỏ

Giữa miền Tây sông nước mênh mang, bún Xiêm Lo không chỉ là món ăn đậm đà hương vị, mà còn là câu chuyện giao thoa văn hóa, tình đất và ký ức sâu sắc – một linh hồn ẩm thực khiến ai từng thưởng thức đều lưu giữ mãi trong lòng.

Trái trường Bảy Núi – Viên ngọc đỏ giữa đại ngàn Tây Nam Bộ

Trái Trường là loại quả rừng nhỏ bé nhưng đầy quyến rũ, đã trở thành đặc sản của Bảy Núi (An Giang). Mùa hè, trái trường không chỉ mang vị ngọt mát, mà còn giúp phát triển du lịch sinh thái và nâng cao giá trị nông sản địa phương.

Tupai King - “Vua mới” của làng sầu riêng, giá gần 800.000 đồng/kg

Trong khi nhiều người vẫn quen với Musang King hay sầu riêng Monthong, thì một giống sầu riêng cao cấp khác đang âm thầm vươn lên dẫn đầu tại Malaysia: Tupai King – loại sầu riêng được mệnh danh là “vua mới” trong làng sầu riêng, có giá lên tới 130 RM/kg, tương đương gần 800.000 đồng/kg.

Dứa Bắc Giang vào vụ thu hoạch, nông dân được mùa, được giá

Với năng suất cao, giá bán tăng và tiêu thụ thuận lợi, cây dứa tiếp tục khẳng định vị thế là nông sản chủ lực, đem lại thu nhập ổn định cho nông dân Bắc Giang.

Lạng Sơn phát triển kinh tế từ cây dược liệu: Hướng đi bền vững, nâng cao giá trị địa phương

Huyện Lộc Bình (Lạng Sơn) đang khai thác hiệu quả tiềm năng cây dược liệu nhờ mô hình liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm. Cách làm này giúp nâng cao giá trị, tạo đầu ra ổn định, góp phần phát triển kinh tế nông thôn bền vững.

Vân Hồ tập trung chăm sóc cây ăn quả

Thời điểm này, nông dân các xã trên địa bàn huyện Vân Hồ (Sơn La) đang tập trung chăm sóc cây ăn quả, điều chỉnh nước tưới, phân bón để quả đạt kích thước, trọng lượng, chất lượng cao.

Xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam xanh, hướng tới thị trường cao cấp

Gạo Việt xanh phát thải thấp là bước ngoặt mang tính chiến lược trong việc xây dựng thương hiệu lúa gạo Việt Nam, hướng tới thị trường cao cấp với tiêu chuẩn khắt khe về phát thải carbon.

Tinh dầu bách xanh, dược liệu quý hiếm giữa đại ngàn

Tinh dầu từ cây bách xanh được chứng minh có hoạt tính kháng oxy hóa cao không chỉ mở ra hướng ứng dụng mới trong lĩnh vực y học, mỹ phẩm tự nhiên, mà còn củng cố giá trị bảo tồn của loài cây đặc hữu đang nằm trong Sách đỏ quốc gia.

Tiếp nhận 6 cá thể sếu đầu đỏ về Vườn quốc gia Tràm Chim

6 cá thể sếu đầu đỏ (3 trống, 3 mái) được chuyển từ Thái Lan, sau khi hoàn thành cách ly ở Thảo Cầm Viên Sài Gòn đã đưa về bảo tồn, chăm sóc tại Vườn quốc gia Tràm Chim (Đồng Tháp).

Gia Lai mở rộng thị trường nông sản qua không gian mạng

Không chỉ mở ra kênh tiếp cận thị trường mới, phương thức kinh doanh online là cơ hội bứt phá về doanh thu, gia tăng giá trị sản phẩm. Do đó, chuyển đổi số trong hoạt động xúc tiến thương mại là hướng đi tất yếu để mở ra không gian phát triển rộng lớn.

Thanh Hóa: 32,6 ha sắn bị nhiễm bệnh khảm lá ở huyện Ngọc Lặc

Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Ngọc Lặc (Thanh Hóa) đã phối hợp với các địa phương triển khai công tác phòng, chống dịch bệnh khảm lá trên cây sắn. Niên vụ sắn 2025-2026, huyện Ngọc Lặc có kế hoạch trồng 1.600 ha sắn.

Hải Dương dự kiến đạt khoảng gần 60.000 tấn vải thiều

Tổng sản lượng vải (Hải Dương) dự kiến năm 2025 đạt khoảng gần 60.000 tấn, trong đó vải sớm chiếm 31.500 tấn, chính vụ khoảng 23.500 tấn. Việc sản xuất vải trên địa bàn tỉnh Hải Dương cơ bản tuân thủ theo quy trình an toàn, với 721 ha được chứng nhận VietGAP, GlobalGAP.

Bắt mắt, thơm ngon với 135 món ăn từ thanh trà Vĩnh Long

Ngày hội thanh trà không chỉ là cơ hội thưởng thức những trái thanh trà ngon, những sản phẩm chế biến từ thanh trà mà còn là dịp để các nhà vườn, các cơ sở sản xuất và chế biến nông sản giao lưu, trao đổi kinh nghiệm, mở rộng thị trường tiêu thụ.

Mã số vùng trồng đưa nông sản chủ lực địa phương "bay" xa

Với những quy định khá ngặt nghèo, mã số vùng trồng đang góp phần tăng sức canh tranh cho các mặt hàng nông sản chủ lực của tỉnh Thái Nguyên, thúc đẩy liên kết, hình thành các chuỗi giá trị bền vững và mở rộng thị trường tiêu thụ cho nông sản ở cả trong nước và xuất khẩu.

Phát triển thương hiệu cho sản phẩm nông nghiệp Bến Tre

Để thực hiện các mục tiêu đề ra, tỉnh Bến Tre sẽ tập trung đẩy nhanh xây dựng và hoàn thiện chuỗi giá trị nông sản. Đồng thời, phát triển nền nông nghiệp tập trung, sạch, hữu cơ an toàn, truy xuất nguồn gốc, từng bước ứng dụng công nghệ cao, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Giữ gìn và phát huy nghề đan lát cỏ tế truyền thống

Trong bối cảnh hiện đại hóa ngày càng phát triển, việc giữ gìn và phát huy nghề truyền thống như đan lát cỏ tế là một thách thức không nhỏ. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để Phú Túc, huyện Phú Xuyên, TP. Hà Nội khẳng định bản sắc và giá trị văn hóa độc đáo của mình.