Là một sản vật “tiến vua”
Người Nam Định luôn tự hào có những món quà như bánh nhãn, nem nắm, kẹo sìu châu, ,.. để làm quà tặng tặng bạn bè và du khách ghé chơi. Và không thể nào thiếu gạo tám thơm và gạo tám xoan Hải Hậu, hạt ngọc trời, dùng tiến vua và được ban cho tên khác là gạo tiến vua.
Từ thời phong kiến xưa, gạo tám xoan Hải Hậu xịn đã dùng để cung tiến trong triều đình cho vua chúa. Vì thế nhiều người hay gọi là loại “gạo tiến vua”. Ngày nay, gạo tám xoan được trồng chủ yếu tại khu vực Hải Toàn, Hải Đường và một vài hộ gia đình ở Hải Long, Hải Trung… Đây là loại gạo đặc sản quý giá và cũng là niềm tự hào của quê hương Hải Hậu, Nam Định.
 |
Hạt gạo ngon kết tinh của đất, của nước miền biển Hải Hậu
Năm 1935, nhà nông người Pháp René Dumont đã nghiên cứu rất kỹ về giống lúa tám xoan tại Hải Hậu. Hạt gạo tám xoan dài và rất trong, có mùi thơm rất riêng biệt mà không loại gạo nào sánh được. Cây tám xoan có thân rất cao, bông dài và nhiều hạt hơn so với những loại tám khác. Và tám xoan phải được canh tác ở trên những vùng đất tốt, tương đối khó trồng, hạm lượng đạm trong gạo phụ thuộc phần nhiều vào khả năng điều tiết nước trong ruộng.
Hải Hậu là nơi có ruộng bùn pha cát, kề bên bờ sông Ninh Cơ, mùa mưa dầm đất không ngập úng, mùa nắng thì không bị khô hạn, luôn đầy đủ nước và dinh dưỡng cho cây lúa phát triển. Và đặc biệt nơi đây sát biển có cái nắng, có gió của biển mang đến hương vị đặc biệt, khác biệt tạo nên sự thơm ngon của tám xoan được trồng ở Hải Hậu so với các nơi khác trên toàn đất nước.
Hải Hậu là miền đất nằm ở hạ lưu sông Hồng với đặc điểm thổ nhưỡng của vùng miền thế nên những cánh đồng lúa nằm ở 2 bên bờ sông Ninh Cơ luôn được bồi đắp quanh năm. Đây là vùng đặc trưng cho kiểu vùng sinh thái ở ven biển của đồng bằng sông Hồng, với khí hậu chính là gió mùa, đây điều kiện thuận lợi cho sự phát triển cây trồng trong đó có cây lúa.
Đất nông nghiệp Hải Hậu được bồi đắp và tích tụ bởi hệ thống sông Thái Bình nên theo thời gian mà phù sa bồi đắp và cung cấp cho đất nhiều dưỡng chất màu mỡ.
 |
| Mảnh đất Hải Hậu đậm phù sa |
Gạo Tám xoan Hải Hậu được bảo hộ chỉ dẫn địa lý
Sản phẩm gạo Tám Xoan là một trong những đặc sản truyền thống của huyện Hải Hậu, với những đặc trưng riêng về chất lượng mà không loại gạo nào khác có được. hạt gạo tám xoan Hải Hậu chính thức được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và công nghệ) cấp giấy chứng nhận thương hiệu chỉ dẫn địa lý: “Gạo tám xoan Hải Hậu” từ năm 2007, là thương hiệu cao nhất về hàng nông sản.
Theo đó, những hạt gạo tám xoan được sử dụng chỉ dẫn địa lý này phải được sản xuất và chế biến từ:
Giống lúa Tám xoan, là giống lúa cổ truyền, được chọn lọc từ người dân và đã được phục tráng theo quy trình kỹ thuật của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn);
Được sản xuất trong phạm vi lãnh thổ tương ứng với chỉ dẫn địa lý Hải Hậu;
Được chế biến và đóng gói tại huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định.
Đây là giống lúa cổ truyền, được chọn lọc từ người dân và đã được phục tráng theo quy trình kỹ thuật của Bộ Nông nghiệp và PTNT. Gạo Tám xoan Hải Hậu là loại gạo đặc sản nổi tiếng có các đặc điểm đặc thù là hạt gạo hơi dài, thon nhỏ và vẹo một đầu; hạt có màu trong xanh; mùi thơm dịu, tự nhiên và đặc trưng; không bị bạc bụng và khi nấu thành cơm sẽ có mùi hương đặc trưng, hạt cơm dẻo, dai, ăn vào không có cảm giác bị đầy bụng.
 |
Chăm sóc và nuôi trồng để bảo vệ thương hiệu Gạo tám xoan Hải Hậu
Hiện nay, diện tích trồng lúa Tám xoan (lúa cao cây) chỉ còn được trồng trên một số xã thuộc huyện Hải Hậu với diện tích khoảng 50ha, gạo Tám xoan là giống đặc sản nhưng có năng suất thấp trung bình khoảng 2 tấn/ha với tổng sản lượng khoảng 200 tấn/năm và đã được sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP.
Lúa tám xoan Hải Hậu được cấy vào khoảng từ ngày 10-15 tháng 7, với tập quán bón phân hữu cơ liều lượng cao, thu hoạch khi lúa đã chín tối đa 85% vào tháng 11 dương lịch đã góp phần tạo ra hương thơm và độ dẻo của hạt gạo.
Để lúa tám xoan đạt chất lượng, trước tiên phải có giống lúa tốt, lúa phải được cấy ở nơi có đất pha cát, mưa không úng, nắng không hạn, lúa tám xoan Hải Hậu được cấy vào khoảng từ ngày 10-15 tháng 7 với tập quán bón phân hữu cơ liều lượng cao, thu hoạch khi lúa đã chín tối đa 80-85% vào tháng 11 dương lịch là tốt nhất (chính vì vậy nó có tên là tám, còn xoan là hạt có hình đẹp, sáng như khuôn mặt trái xoan).
Khâu phơi rất quan trọng, tuyệt đối không được phơi mỏng, nắng gắt, mỗi mẻ phơi 3 – 4 nắng là tốt nhất. Phơi mỏng, nắng gắt hạt gạo sẽ khô, đục và giảm đi mùi thơm, vị ngọt của hạt cơm.
Cẩn trọng từng bước từ đất, đến nước, đến kỹ thuật trồng và thu hoạch mới có thể đảm bảo hương vị đặc trưng của hạt gạo tiến vua.
 |
Đặc điểm của gạo Tám Xoan Hải Hậu
Về giống lúa
Tám Xoan có thân rất cao, bông dài và nhiều hạt hơn so với những loại gạo Tám khác. Giống lúa này phải được canh tác ở trên những vùng đất tốt và tương đối khó trồng. Hàm lượng đạm có trong gạo còn phụ thuộc vào khả năng điều tiết nước trong ruộng. Nếu là gạo Tám Xoan chính hãng thì sẽ không có vào những tháng 3, 4. Vì giống gạo này 6 tháng mới thu hoạch và một năm chỉ có 1 vụ duy nhất. Gạo Tám Xoan Hải Hậu chỉ thu hoạch vào tháng 10 âm lịch (tức là vào dịp lễ cổ truyền cổ dân tộc).
Ưu điểm gạo tám Xoan
Khi ăn cơm Tám Xoan phải nhẩn nha nhai kĩ để cảm nhận rõ hương thơm, vị ngọt của hạt gạo. Gạo Tám Xoan Hải Hậu có mùi thơm tự nhiên và giàu giá trị dinh dưỡng. Trong thành phần hạt gạo có chứa vitamin, khoáng chất vi lượng, nước, protein và cung cấp năng lượng tốt cho cơ thể con người.
Hạt gạo sẽ ngon và ngọt nhất lúc mới gặt, khi bóc hạt thóc ra cắn vẫn còn sữa. Đồng thời hạt gạo khi xát ra có dáng thuôn dài, trong suốt. Cơm ngày xưa được nấu bằng xoong gang, bếp củi là ngon nhất. Hạt gạo khi đã ngâm đủ nước sẽ nở căng xòe ra, trắng như bông tuyết. Nhựa từ hạt gạo tuông ra, quyện chặt vào nhau, khiến hạt cơm mềm óng ả trông rất ngon cơm, gạo vẫn còn nguyên màu xanh ngọc thì mới ngon.
 |
Cách phân biệt gạo Tám Xoan Hải Hậu
Để phân biệt gạo Tám Xoan chính hiệu chúng ta có thể phân biệt qua:
Thị giác: Nhìn bề ngoài hạt gạo có màu trắng, hạt dài và nhỏ, đều hạt. Hạt gạo vẫn còn nguyên phôi và ít bị vỡ hay ít có lẫn tấm. Vì gạo là mùa 6 tháng nên hạt gạo rất chắc chắn. Khi nấu lên thành cơm thì hạt trắng hơi xanh và vẫn còn nguyên hạt khi xới cơm ra bát.
Vị giác: Có mùi thơm tự nhiên, đặc trưng. Khi nhai sống sẽ có vị ngọt dịu nhẹ.
Khứu giác: Tám Xoan khi chưa nấu có mùi thơm đặc trưng và khi nấu lên vẫn giữ nguyên mùi thơm đó.
 |
Là món quà quý của mảnh đất và con người Nam Định
Gạo Tám xoan Hải Hậu là một đặc sản truyền thống nổi tiếng, được sản xuất trong một khu vực địa lý của huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định. Từ thời phong kiến, gạo Tám xoan Hải Hậu đã được dùng để cung tiến triều đình, nổi tiếng là gạo tiến vua. Ngày nay, gạo Tám xoan Hải Hậu vẫn duy trì được danh tiếng và được người tiêu dùng ưa chuộng.
 |
Đặc sản gạo tám xoan Hải Hậu từ xưa đến nay vẫn đón nhận được tình cảm yêu mến của bạn bè, du khách gần xa tới đặt mua gạo về làm quà tặng, quà biếu trong các dịp lễ tết, dịp quan trọng.
Nếu bạn muốn được thưởng thức món "gạo tiến vua" này thì có thể dành thời gian cho một chuyến du lịch Nam Định để thưởng thức món cơm ngon tám xoan làm nên thương hiệu của quê hương Hải Hậu.
