| Gỡ nút thắt cho nông sản và sản phẩm OCOP: Bắt đầu từ chiếc bao bì |
Thị trường đòi hỏi thay đổi bao bì
 |
| Bao bì giấy, tre, gỗ đang dần thay thế bao bì nhựa trong nhiều ngành hàng. |
Không chỉ trong nước mà quốc tế cũng đang đẩy mạnh xu hướng dùng bao bì thân thiện môi trường. Thị trường bao bì giấy tại Việt Nam dự kiến đạt 4,14 tỉ USD vào năm 2029, tăng gần gấp đôi so với năm 2024. Tốc độ tăng trưởng hàng năm gần 10% cho thấy ngành này đang hút đầu tư mạnh mẽ. Bao bì nhựa cũng tăng sản lượng, nhưng lại chịu áp lực phải “xanh hóa” do yêu cầu từ người tiêu dùng và các chuỗi cung ứng toàn cầu.
Theo các chuyên gia, Việt Nam là điểm đến hấp dẫn với các tập đoàn lớn nhờ có nhân công rẻ, sản xuất linh hoạt và đặc biệt là nỗ lực tham gia chuỗi cung ứng xanh. Những ngành như thực phẩm, đồ uống, bán lẻ đang gấp rút thay thế bao bì nhựa bằng giấy, tre, gỗ, ly giấy, ống cứng sinh học… Đây không chỉ là xu hướng mà còn là điều kiện bắt buộc nếu muốn xuất khẩu lâu dài.
Trên sàn thương mại điện tử quốc tế, lượng tìm kiếm sản phẩm bao bì từ Việt Nam tăng tới 70% trong một năm. Tỉ lệ khách hàng xem và đặt mua bao bì từ Việt Nam đạt gần 9%, cho thấy người tiêu dùng đánh giá cao năng lực sản xuất bao bì bền vững của nước ta.
Bên cạnh nhu cầu thị trường, chính sách Nhà nước cũng góp phần thúc đẩy thay đổi. Luật Bảo vệ môi trường 2020 yêu cầu tiến tới cấm bao bì nhựa dùng một lần. Nhiều thành phố như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng… đã lên kế hoạch siết chặt sử dụng bao bì nhựa trong bán lẻ và du lịch từ năm 2025 đến 2030. Những quy định này buộc doanh nghiệp phải chuyển hướng, nếu không sẽ tự mình tụt lại.
Thống kê cho thấy cả nước có hơn 6.000 doanh nghiệp hoạt động trong ngành bao bì, phần lớn đã bắt đầu thay đổi để đáp ứng thị trường và chính sách. Từ sản xuất thủ công đến hiện đại, từ công ty lớn đến nhỏ, tất cả đều phải chạy đua để thích nghi với một môi trường tiêu dùng mới, ưu tiên sản phẩm sạch, bền, ít rác thải.
Doanh nghiệp tìm lối đi phù hợp
 |
| Nhiều doanh nghiệp chuyển sang sản xuất bao bì thân thiện với môi trường. |
Trong cuộc đua bao bì xanh, doanh nghiệp trong nước không đứng yên. Từ những tập đoàn lớn đến các công ty nhỏ, tất cả đều đang tìm giải pháp phù hợp với năng lực của mình để chuyển đổi sản xuất một cách hiệu quả. Tiêu biểu là Duy Tân Recycling, đơn vị đi đầu trong mô hình kinh tế tuần hoàn. Họ đầu tư nhà máy công suất 100.000 tấn/năm để tái chế chai nhựa cũ thành hạt nhựa an toàn thực phẩm. Từ năm 2020 đến nay, công ty đã tái chế 6 tỉ chai nhựa, chủ yếu phục vụ xuất khẩu. Ông Lê Anh, giám đốc phát triển bền vững, chia sẻ rằng nhiều doanh nghiệp nước uống, sữa ở Việt Nam cũng đặt mục tiêu sử dụng ít nhất 50% nhựa tái chế vào năm 2030 – cho thấy nhu cầu nội địa đang tăng mạnh.
Cùng lúc, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ chọn cách thiết kế bao bì tối ưu hơn. Công ty Magix là ví dụ. Họ điều chỉnh thiết kế để tiết kiệm nguyên liệu – chỉ một hộp giấy cũng giảm được 0,2m² giấy. Họ thay keo thường bằng keo sinh học, thay bóng khí chèn hàng bằng giấy tổ ong, phát triển đồ dùng giấy thay nhựa. Mặc dù giá thành còn cao hơn bao bì truyền thống 10–20%, ông Đỗ Hữu Tân, Giám đốc công ty, tin rằng phải kể câu chuyện xanh bằng hành động cụ thể thì khách hàng mới sẵn sàng chọn mua.
Ở mảng thay thế nhựa một lần, nhiều startup cũng góp sức. Công ty Bquarius tại TP.HCM đã bắt đầu sản xuất chén, dĩa từ mo cau từ năm 2018, và đến năm 2022 đã xuất khẩu lô hàng đầu tiên. Hiện mỗi tháng họ xuất khoảng 1 container. Tuy nhiên, tại thị trường nội địa, doanh nghiệp vẫn khó bán vì giá còn cao – một cái tô giá 4.000 đồng không thể dùng cho suất ăn 25.000 đồng. Theo bà Lê Bạch Kim, Giám đốc kinh doanh Bquarius, khi sản phẩm nhựa bị cấm, đây sẽ là thời điểm “vàng” cho doanh nghiệp bao bì xanh. Lúc đó, sản lượng tăng, chi phí sản xuất giảm và cơ hội bùng nổ thị trường sẽ đến.
Không chỉ phụ thuộc vào nhà sản xuất, người bán lẻ cũng góp phần thay đổi thói quen tiêu dùng. Công ty Organicfood từ lâu đã loại bỏ khay xốp, thay bằng khay bã mía. Có lúc thử dùng lá chuối nhưng không hiệu quả. Hiện họ khuyến khích khách hàng mang túi riêng bằng cách giảm 2% tổng hóa đơn, thậm chí tặng túi gấp gọn để tạo thói quen xanh. Bà Ngô Bích Quyên, Giám đốc Điều hành Công ty CP Vạn Sơn Thịnh Phát (sở hữu thương hiệu Organicfood) cho rằng thay đổi lớn nhất là thay đổi thói quen. Ở châu Âu, người dân phải tự mua túi đi chợ, còn ở ta thì túi ni-lông tràn lan, giá rẻ. Nếu cứ tiếp tục như vậy, môi trường sẽ phải gánh hậu quả nặng nề.
Ngành bao bì xanh không còn là một lựa chọn, mà là xu thế bắt buộc. Với tiềm năng thị trường lớn, cùng sự chủ động chuyển mình của doanh nghiệp và hỗ trợ chính sách từ Nhà nước, bao bì xanh đang mở ra hướng đi bền vững cho xuất khẩu Việt Nam. Tuy nhiên, để đi xa, vẫn cần sự thay đổi từ cả người sản xuất, người bán và người tiêu dùng – nhất là thói quen tiêu dùng của người dân.
