| 37 doanh nghiệp gỗ dán cứng bị Hoa Kỳ áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp |
 |
| Người lao động hoàn thiện sản phẩm gỗ tại xưởng sản xuất – ngành gỗ kỳ vọng chính sách thuế mới sẽ tạo thuận lợi hơn cho hoạt động chế biến và xuất khẩu. |
Hoàn thuế chậm khiến doanh nghiệp gỗ rơi vào thế khó
Sau hơn hai thập kỷ phát triển mạnh mẽ, ngành gỗ Việt Nam đã vươn lên trở thành một trong những trụ cột xuất khẩu quan trọng của nền kinh tế, với hơn 4,6 triệu ha rừng trồng và sản lượng khai thác đạt 35–40 triệu m³ gỗ mỗi năm, đáp ứng khoảng 80% nhu cầu nguyên liệu trong nước. Kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ năm 2025 được dự báo đạt 16,9 tỷ USD, đứng thứ sáu trong các ngành hàng xuất khẩu chủ lực, tạo việc làm cho hơn 500.000 lao động trực tiếp và hàng triệu hộ trồng rừng. Tuy nhiên, đằng sau những con số ấn tượng là áp lực tài chính ngày càng lớn khi nhiều doanh nghiệp đang gặp vướng mắc kéo dài trong việc hoàn thuế GTGT.
Dù Thủ tướng Chính phủ và Bộ Tài chính đã có chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ, nhưng nhiều hồ sơ vẫn bị đình trệ, khiến dòng vốn sản xuất bị ách tắc – đặc biệt là với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Ông Cao Xuân Thanh, Chánh Văn phòng VIFOREST, cho biết không ít doanh nghiệp phải bổ sung và giải trình hồ sơ nhiều lần, kéo dài vượt thời hạn quy định. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ quy trình xác minh nguồn gốc gỗ, khi mỗi lô hàng xuất khẩu có thể liên quan đến hàng chục hộ trồng rừng ở nhiều tỉnh, gây tốn kém và khó khăn trong việc chứng minh tính hợp pháp.
Theo thống kê của VIFOREST, năm 2023, tổng số thuế GTGT chưa được hoàn của các doanh nghiệp ngành gỗ ước khoảng 6.100 tỷ đồng. Trong khi đó, doanh nghiệp vẫn phải ứng trước 10% thuế đầu vào, dẫn tới thiếu hụt nghiêm trọng vốn lưu động. Với biên lợi nhuận chỉ khoảng 5–7%, việc chậm hoàn thuế khiến toàn ngành thiệt hại ước 500–600 tỷ đồng mỗi năm, tương đương 2–3% lợi nhuận. Không chỉ tác động tới tài chính, tình trạng này còn làm giảm uy tín doanh nghiệp trong giao dịch quốc tế. Việc chậm thanh toán, giao hàng hoặc phải điều chỉnh điều khoản hợp đồng khiến khách hàng nước ngoài trở nên dè dặt hơn khi hợp tác với các nhà cung cấp Việt Nam.
Ông Nguyễn Liêm, Phó Chủ tịch VIFOREST, nhận định một phần nguyên nhân là do ngành gỗ bị xếp vào nhóm “rủi ro cao”, nên bị áp dụng cơ chế “kiểm tra trước – hoàn sau”. Tuy nhiên, cách làm này đang phản tác dụng, làm gián đoạn chuỗi cung ứng và làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp gỗ Việt Nam trên thị trường toàn cầu. Các chuyên gia cảnh báo, nếu tình trạng hoàn thuế chậm tiếp diễn, nhiều doanh nghiệp có thể buộc phải chuyển sang nhập khẩu gỗ để tránh rủi ro về thủ tục, khiến hàng triệu hộ trồng rừng trong nước mất đầu ra. Khi chuỗi giá trị bị đứt gãy, mục tiêu phát triển lâm nghiệp bền vững và kinh tế tuần hoàn của Chính phủ sẽ bị ảnh hưởng.
Cần cơ chế thuế linh hoạt và minh bạch hơn cho ngành gỗ
 |
| Công nhân vận hành dây chuyền chế biến gỗ xuất khẩu tại một nhà máy – nhiều doanh nghiệp đang gặp khó khăn do vốn bị ứ đọng khi hoàn thuế GTGT chậm. |
Trước thực trạng này, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam đã kiến nghị Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế xem xét sửa đổi các quy định theo hướng tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp. Cụ thể, VIFOREST đề xuất bỏ thu thuế GTGT đối với sản phẩm gỗ, lâm sản rừng trồng sơ chế thông thường, đồng thời áp dụng cơ chế thuế tương tự như với nông sản sơ chế từ cây trồng theo Nghị định 209/2013/NĐ-CP của Chính phủ.
Theo hiệp hội, nếu đề xuất được chấp thuận, các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu gỗ sẽ không phải khấu trừ, cũng không cần hoàn thuế, qua đó giảm đáng kể gánh nặng về vốn và chi phí tài chính. Cách làm này còn giúp ngăn chặn gian lận hóa đơn, hạn chế thất thoát ngân sách và loại bỏ rủi ro pháp lý phát sinh trong quá trình xét duyệt hồ sơ. Bên cạnh đó, VIFOREST kiến nghị cơ quan thuế đơn giản hóa quy trình, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong truy xuất nguồn gốc gỗ rừng trồng.
Việc chuyển đổi số sẽ giúp giảm thiểu thao tác thủ công, hạn chế sai lệch dữ liệu và tăng cường tính minh bạch giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Một giải pháp khác được nhấn mạnh là cần duy trì cơ chế đối thoại thường xuyên giữa cơ quan thuế và cộng đồng doanh nghiệp, giúp các vướng mắc được nhận diện sớm và điều chỉnh kịp thời, tránh tình trạng mỗi địa phương hiểu và áp dụng quy định khác nhau.
Theo VIFOREST, việc hoàn thiện chính sách thuế GTGT không chỉ giúp doanh nghiệp ngành gỗ ổn định tài chính, mà còn góp phần tiêu thụ hiệu quả gỗ rừng trồng trong nước, khuyến khích phát triển lâm nghiệp bền vững. Chính sách thuế hợp lý sẽ là tiền đề quan trọng để ngành gỗ Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu, đồng thời củng cố uy tín quốc gia trong thực thi các cam kết thương mại quốc tế.
Khi dòng vốn được khai thông và chuỗi cung ứng được duy trì ổn định, doanh nghiệp sẽ có điều kiện tái đầu tư vào công nghệ, nâng cao năng suất và giá trị sản phẩm. Điều này không chỉ bảo vệ sinh kế cho hàng triệu hộ trồng rừng, mà còn góp phần trực tiếp vào mục tiêu phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn – hướng đi cốt lõi của ngành gỗ Việt Nam trong giai đoạn tới.
