| Sầu riêng Việt: Từ “trái cây tỷ đô” đến bài học về phát triển bền vững Sầu riêng Việt Nam và bài toán chất lượng: Được mùa nhưng chưa chuẩn Sầu riêng Việt: Làm sao giữ thị phần ngay trên “sân nhà”? |
Rào cản kỹ thuật gây nhiều thiệt hại
 |
| Lô sầu riêng tươi của Việt Nam bị kiểm tra kỹ lưỡng tại cửa khẩu trước khi xuất sang Trung Quốc do yêu cầu siết chặt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. |
Sầu riêng là một trong những mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, đặc biệt là sang thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, từ đầu năm 2025 đến nay, ngành hàng này liên tục đối mặt với các rào cản kỹ thuật, khiến hoạt động xuất khẩu chững lại rõ rệt. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc Trung Quốc siết chặt kiểm soát chất lượng đối với nông sản nhập khẩu, đặc biệt là các sản phẩm có nguy cơ cao như sầu riêng tươi.
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nhiều lô hàng sầu riêng của Việt Nam đã bị kiểm tra gắt gao, gây ách tắc tại cửa khẩu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tốc độ thông quan. Các chỉ tiêu về an toàn thực phẩm được kiểm soát chặt, trong đó đặc biệt lưu ý đến tồn dư thuốc bảo vệ thực vật vượt mức cho phép, hàm lượng kim loại nặng như Cadimi và việc sử dụng các hóa chất bị cấm như vàng O.
Việc tăng cường kiểm soát kỹ thuật không chỉ gây khó khăn cho doanh nghiệp trong quá trình xuất khẩu, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến người nông dân khi đầu ra bị gián đoạn. Nhiều trường hợp, hàng buộc phải quay đầu hoặc tiêu thụ nội địa với giá thấp, gây thiệt hại về kinh tế và tâm lý cho người sản xuất.
Ông Đỗ Hồng Khanh, Chánh Văn phòng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), nhận định: “Xuất khẩu sầu riêng gặp khó từ đầu năm khi một số thị trường nhập khẩu tăng cường siết chặt kiểm soát an toàn thực phẩm, nhất là các chỉ tiêu về tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, kim loại nặng và hóa chất cấm. Tuy nhiên, những tháng gần đây, với sự phối hợp chặt chẽ từ Bộ, các địa phương, doanh nghiệp và người dân, ngành hàng sầu riêng đang dần phục hồi và lấy lại đà xuất khẩu.”
Trước bối cảnh đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã có những động thái chủ động nhằm khơi thông thị trường và củng cố niềm tin từ phía đối tác. Một trong những bước đi quan trọng là chính thức mời đoàn chuyên gia của Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) sang Việt Nam kiểm tra thực địa chuỗi sản xuất và xuất khẩu sầu riêng. Đoàn dự kiến tiến hành đánh giá từ ngày 12 đến 17/7/2025.
Đây là động thái tiếp nối sau chuyến công tác cấp cao do Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường dẫn đầu đến Bắc Kinh vào tháng 5 vừa qua, nhằm thúc đẩy hợp tác song phương trong lĩnh vực nông sản. Theo đánh giá của Bộ, việc đón đoàn GACC sang kiểm tra thực tế là cơ hội quan trọng để chứng minh năng lực kiểm soát chất lượng chuỗi sầu riêng xuất khẩu, đồng thời thể hiện rõ cam kết của Việt Nam trong việc tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm quốc tế.
Chuẩn hóa chuỗi để giữ thị phần
 |
| Doanh nghiệp đóng gói sầu riêng theo quy trình chuẩn, đảm bảo truy xuất nguồn gốc và đáp ứng yêu cầu kỹ thuật để giữ vững thị trường xuất khẩu. |
Song song với các hoạt động đàm phán chính sách, công tác kỹ thuật cũng đang được Bộ Nông nghiệp và Môi trường triển khai đồng bộ nhằm nâng cao chất lượng toàn chuỗi giá trị sầu riêng. Tính đến tháng 6/2025, Việt Nam đã có 1.396 mã số vùng trồng và 188 cơ sở đóng gói được cấp mã, đủ điều kiện xuất khẩu sang Trung Quốc. Toàn bộ dữ liệu đã được số hóa và tích hợp vào hệ thống truy xuất nguồn gốc quốc gia, góp phần gia tăng tính minh bạch và hiệu quả quản lý.
Để nâng cao năng lực giám sát thực địa, Bộ đã hoàn thiện dự thảo Thông tư hướng dẫn cấp và quản lý mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói theo hướng chặt chẽ và thực tiễn hơn. Dự thảo hiện đang được lấy ý kiến rộng rãi từ các cơ quan, ban ngành và địa phương nhằm đảm bảo phù hợp với điều kiện sản xuất thực tế cũng như yêu cầu từ phía đối tác nhập khẩu. Cùng với đó, một quy trình kiểm soát chất lượng tại các cơ sở đóng gói sầu riêng phục vụ xuất khẩu cũng đang được xây dựng và dự kiến ban hành trong thời gian tới.
Việc áp dụng quy trình kiểm soát thống nhất sẽ giúp hạn chế sai sót trong khâu sau thu hoạch, đảm bảo chất lượng đồng đều, đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ thị trường lớn. Ở cấp độ xét nghiệm, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã yêu cầu các phòng thử nghiệm nâng cao công suất và chất lượng phân tích – đặc biệt với các chỉ tiêu an toàn thực phẩm như Cadimi và vàng O.
Hiện đã có 24 phòng thử nghiệm Cadimi và 14 phòng thử nghiệm vàng O được GACC phê duyệt. Việc này giúp rút ngắn thời gian kiểm nghiệm trong nước, giảm áp lực thủ tục kỹ thuật tại cửa khẩu. Nhờ đó, tín hiệu tích cực bắt đầu xuất hiện khi sản lượng xuất khẩu có dấu hiệu phục hồi rõ nét. Trong 6 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã xuất khẩu 5.217 lô sầu riêng tươi với tổng sản lượng gần 130.000 tấn. Đặc biệt, mặt hàng sầu riêng đông lạnh ghi nhận kết quả đột phá với 388 lô xuất khẩu, tương đương 14.282 tấn – tăng gấp ba lần so với cùng kỳ năm ngoái.
Sự tăng trưởng mạnh mẽ của sầu riêng đông lạnh là kết quả trực tiếp từ Nghị định thư xuất khẩu được ký giữa Việt Nam và Trung Quốc vào tháng 8/2024. Đồng thời, việc nhiều doanh nghiệp đầu tư mạnh vào chế biến sâu, mở rộng hệ thống kho lạnh cũng đóng vai trò then chốt, giúp nâng cao khả năng bảo quản và đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật khắt khe từ phía bạn hàng.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhận định, xuất khẩu sầu riêng tươi có khả năng phục hồi tích cực từ quý III/2025, đặc biệt trong mùa vụ chính từ tháng 8 đến tháng 10. Tuy nhiên, mức độ phục hồi sẽ phụ thuộc lớn vào việc các doanh nghiệp và nông dân có duy trì được các điều kiện an toàn thực phẩm như đã cam kết hay không. Nếu tình trạng vi phạm tiếp tục tái diễn, nguy cơ gián đoạn thị trường vẫn là rủi ro lớn với toàn ngành.
