Cây lưỡi rắn - Loại cỏ mọc hoang với nhiều công dụng chữa bệnh

Đặc điểm của cây lưỡi rắn

Cây lưỡi rắn có tên khoa học là Hedyotis corymbosa (L.) Lam. Họ: Rubiaceae (Cà phê). Loài cây này còn được gọi bằng nhiều cái tên khác như là đơn dòng, vương thái tô, nọc sởi, (bạch hoa) xà thiệt thảo, cóc mẳn, xà thiệt có cuống,...

Lưỡi rắn là cây cỏ, nhỏ, mọc hàng năm, thân hơi vuông, mềm, yếu, nhẵn, thường cao khoảng 10 – 25 cm. Thân cây thường có màu nâu nhạt, tròn ở gốc, thường phân thành rất nhiều cành. Thân rễ cây hình trị, thường có ít rễ và có củ.

Lá lưỡi rắn mọc đối, có hình hởi rộng hoặc hình mác hẹp, dài, màu xám nhạt. Độ dài lá khoảng 1.5 – 3.5 cm, rộng khoảng 1 – 2 mm, nhọn ở đầu, gần như không có cuống.

Cụm hoa mọc ở đơn độc hoặc thành từng đôi ở các kẽ lá, có màu trắng hoặc hồng nhạt. Đài hoa dài khoảng 2 mm, tràng hoa khoảng 2.5 mm. Hoa thường có bốn lá đài hình ngọn giáo nhọn xung quanh.

Quả Lưỡi rắn nang, có hình bán cầu, bầu hạ, đài quả hơi dẹt, đỉnh quả hơi phồng lên. Bên trong quả có hai ngăn hạt, chứa nhiều hạt nhỏ, hạt góc cạnh, màu nâu, trên mặt có nhiều gợn sóng mịn, nhỏ.

Toàn cây lưỡi rắn đều có thể dùng trong y học, thường được thu hái vào mùa hè, khi cây đã ra hoa và sau đó để tươi hoặc phơi khô để dùng dần.

Loài cây này thường được phân bố chủ yếu ở các nước có khí hậu nhiệt đới như Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Việt Nam, Indonesia, Lào,...

Ở nước ra, Cây thường phổ biến ở các khu rừng và đồng bằng từ Lào Cai (SaPa) đến Thừa Thiên Huế và Quảng Nam, Đà Nẵng.

Thành phần hóa học

Theo một số nghiên cứu, cây Lưỡi rắn có chứa một số thành phần hóa học như Scandosid, Corymbosin, Asperglavcid, Asperulosid, Stigmasterol, Acid Geniposidic, B – sitosterol, C – sitosterol-o-glucose

Theo y học cổ truyền

Cây lưỡi rắn có vị đắng, ngọt, tính mát, hơi hàn (nhẹ), quy vào kinh vị, đại tràng, tiểu tràng. Lưỡi rắn thường được dùng để thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, hoạt huyết tán ứ, tiêu thũng, giảm đau.

Cỏ lưỡi rắn có thể hỗ trợ tiêu viêm, trừ u bướu, ức chế sự phát triển của các khối u, thanh nhiệt, lợi niệu, tiêu thũng, hoạt huyết, tiêu ung tán kết.

Bài thuốc của cây lưỡi rắn

Chữa rắn độc cắn sưng đau

Khi bị rắn cắn lập tức buộc garô để tránh nọc rắn lan ra hệ tuần hoàn. Sau đó dùng sợi tóc kéo căng ra, gạt qua gạt lại trên chỗ rắn để làm bật ống nọc ra khỏi cơ thể.

Sau đó dùng khoảng 100g lưỡi rắn, rửa sạch, nhai nuốt lấy phần nước, phần bã dùng đắp lên vết rắn cắn. Sau 5 - 7 phút có thể cởi bỏ garô. Sau 2 - 3 giờ uống nước sắc lưỡi rắn 1 lần.

Chữa trị sốt rét

Sử dụng lưỡi rắn, mã tiên thảo (cỏ roi ngựa), thường sơn, mỗi vị 6g sắc thành thuốc, dùng uống khi còn nóng.

Chữa viêm thận cấp

Bạch hoa xà thiệt thảo, xa tiền thảo, mỗi vị 15g, chi tử 9g, tô diệp 6g, bạch mao căn 30g sắc thành thuốc, dùng uống.

Trị ho do viêm phổi hoặc nhiễm trùng phổi

Dùng bạch hoa xà thiệt thảo tươi 40g, trần bì 8g sắc uống trong ngày.

Điều trị viêm amidan cấp tính

Bạch hoa xà thiệt thảo, xa tiền thảo, mỗi vị 12g, sắc thành thuốc dùng uống.

Điều trị các khối u, ung nhọt, lở ngứa:

Dùng 40g bạch hoa xà thiệt thảo (phơi khô), 50g cây xạ đen, 20g bách liên hoa (phơi khô) sắc với 1,5 lít nước, dùng uống trong ngày.

Điều trị bệnh vàng da, vàng da

Sử dụng bạch hoa xà thiệt thảo 30g, cam thảo 15g, hạ thảo phơi khô 25g sắc với một lượng nước vừa đủ dùng uống trong ngày.

Chữa bệnh u phổi

Dùng bạch hoa xà thiệt thảo 40g, bạch mao căn (rễ cỏ tranh khô) 40g, xạ đen 20g sắc với 1.5 lít nước, dùng uống với đường trong ngày.

Lưu ý khi sử dụng cây lưỡi rắn

Mặc dù công dụng của cây lưỡi rắn rất đa dạng và có ứng dụng hiệu quả với nhiều người, tuy nhiên phụ nữ mang thai nên tránh sử dụng loại cây này. Phụ nữ đang cho con bú cũng nên tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng.

Ngoài ra, cây cỏ lưỡi rắn còn ức chế quá trình sinh tinh ở chuột thí nghiệm, do vậy nam giới yếu sinh lý cũng nên lưu ý.

Nhìn chung, để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi sử dụng cây cỏ lưỡi rắn, bệnh nhân cần trao đổi với thầy thuốc để được hướng dẫn liều dùng và cách dùng phù hợp.

Cây đại kế - Vị thuốc nam trị nhiều bệnh

Cây mận - Loại cây ăn quả có nhiều tác dụng chữa bệnh

Cây thầu dầu - Tác dụng và lưu ý khi sử dụng