 |
| Nhiều tháng qua, giá gạo 5% tấm của Việt Nam đã duy trì dưới mốc 400 USD/tấn. Ảnh minh họa |
Giao dịch trầm lắng, giá gạo sụt giảm trên diện rộng
Nhiều tháng qua, giá gạo 5% tấm của Việt Nam đã duy trì dưới mốc 400 USD/tấn. Nay, khi Philippines – thị trường chiếm tới 42,6% tổng lượng tiêu thụ gạo của Việt Nam trong 7 tháng đầu năm – dự kiến ngưng nhập khẩu từ 1/9 trong vòng hai tháng, thị trường gạo càng thêm ảm đạm.
Tại Đồng bằng sông Cửu Long, hoạt động thu mua lúa gạo đã chững lại. Nhiều thương lái tạm dừng mua để tránh rủi ro khi xuất hàng sang Philippines gặp khó. Bà Huyền, một thương lái lâu năm ở An Giang, cho biết bà chỉ mua nhỏ giọt để phục vụ tiêu dùng trong nước, còn hàng xuất khẩu thì phải chờ thêm tín hiệu rõ ràng từ doanh nghiệp.
Tại Đồng Tháp, các nhà máy tăng tốc giao những đơn hàng cũ đi Philippines, trong khi hoạt động ký hợp đồng mới gần như đóng băng. Giá các loại gạo chủ lực như Đài Thơm 8 và OM18 đồng loạt giảm từ 11.500 đồng xuống còn 11.000 đồng/kg (chưa qua máy tách màu). Tại Sa Đéc, gạo OM18 phổ biến chỉ còn 9.500-9.600 đồng/kg, loại đẹp giữ ở mức 9.700 đồng. Các loại gạo khác như OM5451 và OM380 cũng giảm từ 100-200 đồng/kg.
Theo phản ánh từ doanh nghiệp xuất khẩu tại Đồng Tháp, kế hoạch kinh doanh đang bị đảo lộn nghiêm trọng. Việc ngưng nhập khẩu của Philippines ngay trong mùa thu hoạch khiến lượng hàng tồn kho tăng mạnh, hợp đồng bị đình trệ, chi phí lưu kho và lãi suất ngân hàng ngày càng phình to. Cùng với đó, từ 1/7/2025, thuế giá trị gia tăng 5% chính thức áp dụng, càng khiến bài toán tài chính của các doanh nghiệp thêm căng thẳng.
Doanh nghiệp kêu cứu, Bộ Công Thương vào cuộc tháo gỡ
Ông Nguyễn Chí Thành, Giám đốc ngành hàng lúa gạo của Angimex, cảnh báo giá gạo vụ Hè Thu và Thu Đông sắp tới có thể giảm sâu hơn nữa. Trong bối cảnh Philippines – thị trường xuất khẩu lớn nhất – đóng cửa tạm thời, việc mở rộng thị trường mới không hề đơn giản. Thậm chí, nhiều nước nhập khẩu có thể nhân cơ hội này để ép giá gạo Việt Nam.
Bên cạnh đó, thủ tục cấp chứng nhận an toàn vệ sinh dịch tễ (SPS-IC) – bắt buộc khi xuất khẩu sang Philippines – cũng là rào cản lớn. Dù từ 7/7 đã có hệ thống cấp phép trực tuyến, nhưng theo doanh nghiệp, khối lượng giấy tờ và chi phí phát sinh vẫn khiến lợi nhuận bị bào mòn đáng kể. Tình trạng thiếu giấy chứng nhận SPS-IC trong tháng 8 đã khiến nhiều hợp đồng bị ách tắc, kéo theo hàng tồn tăng, giá giảm và ảnh hưởng trực tiếp tới thu nhập nông dân.
Trong văn bản gửi Bộ Công Thương, ông Đỗ Hà Nam – Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) – cho biết Philippines chiếm đến 40-45% kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam. Việc tạm ngưng nhập khẩu đẩy doanh nghiệp vào thế bị động, làm giảm thanh khoản và tạo áp lực mạnh lên giá gạo nội địa.
Trước tình hình đó, Bộ Công Thương đã kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Tài chính đẩy nhanh việc hoàn thuế VAT cho các doanh nghiệp xuất khẩu, đồng thời xây dựng kế hoạch mua dự trữ quốc gia năm 2025 để ứng phó kịp thời khi thị trường có biến động bất lợi. Bộ cũng kêu gọi phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và hiệp hội nhằm mở rộng thị trường mới sang Trung Đông, châu Phi và Đông Bắc Á.
Hiệp hội Lương thực Việt Nam đề xuất sớm làm việc với phía Philippines để xác định rõ danh mục các loại gạo bị ảnh hưởng, đồng thời tháo gỡ những vướng mắc liên quan đến thủ tục SPS-IC, duy trì hoạt động thương mại và bảo vệ quyền lợi nông dân.
Dù thị phần tại Philippines đang sụt giảm 13,5% so với cùng kỳ, nhưng tín hiệu tích cực là xuất khẩu gạo sang các thị trường khác như Ghana (tăng 53,5%), Bờ Biển Ngà (tăng 96,6%) và đặc biệt Bangladesh (tăng hơn 188 lần) đang mở ra những cơ hội mới. Tuy vậy, để tận dụng cơ hội, ngành lúa gạo Việt Nam cần sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách và cơ chế điều hành linh hoạt hơn nữa.
