Báo động đỏ từ toàn cầu đến Việt Nam
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), kháng kháng sinh đang ở mức báo động, đe dọa làm đảo ngược gần một thế kỷ tiến bộ của y học. Các can thiệp y tế quan trọng như phẫu thuật, hóa trị ung thư hay chăm sóc sơ sinh sẽ trở nên vô cùng rủi ro nếu thuốc kháng sinh mất tác dụng.
 |
| Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), kháng kháng sinh đang ở mức báo động, đe dọa làm đảo ngược gần một thế kỷ tiến bộ của y học. |
Dữ liệu từ WHO và các nghiên cứu độc lập vẽ nên một bức tranh ảm đạm: Gần 5 triệu ca tử vong vào năm 2019 có liên quan đến AMR, trong đó khoảng 1,3 triệu ca chết trực tiếp do nhiễm trùng kháng thuốc. Các chuyên gia cảnh báo, nếu không hành động, đến năm 2050, số ca tử vong do AMR sẽ ngang bằng với ung thư, gây thiệt hại kinh tế nặng nề và giảm năng suất lao động toàn cầu.
Việt Nam hiện được xếp vào nhóm các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Theo ước tính của WHO, chỉ riêng giai đoạn 2020 - 2023, Việt Nam đã ghi nhận gần 300.000 ca tử vong liên quan đến đề kháng kháng sinh. Tình trạng này xuất phát từ thói quen sử dụng thuốc không kê đơn, dùng sai phác đồ và lạm dụng trong chăn nuôi nông nghiệp suốt nhiều năm qua.
Thách thức trong điều trị: Khi "vũ khí" dần vô hiệu
Tại các hội thảo khoa học chuyên sâu gần đây do Hội Hô hấp Việt Nam (VNRS) và Tổng hội Y học Việt Nam (VMA) tổ chức, các dữ liệu lâm sàng đã chỉ ra thực tế đáng lo ngại, đặc biệt ở nhóm bệnh nhi và hô hấp.
PGS.TS.BS Trần Minh Điển, Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương, Chủ tịch Hội Nhi khoa Việt Nam cho biết, bệnh hô hấp luôn chiếm tỷ lệ nhập viện cao nhất trong giai đoạn 2020 - 2024. Đáng chú ý, các vi khuẩn gây viêm phổi cộng đồng phổ biến ở trẻ em miền Bắc như Haemophilus Influenzae, phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae) phần lớn đã kháng lại các loại kháng sinh thông dụng.
Lý giải sâu hơn về cơ chế, GS. Đinh Xuân Anh Tuấn (nguyên Hiệu trưởng Đại học Corse, Pháp) nhận định: "Hậu quả của việc dùng kháng sinh khi không cần thiết là tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi, tạo điều kiện cho vi khuẩn đề kháng phát triển và truyền cơ chế kháng thuốc sang các chủng khác. Điều này vô hiệu hóa khả năng diệt khuẩn, làm tăng nguy cơ tử vong".
 |
| Các chuyên gia chia sẻ tại hội thảo. |
GS.TS.BS Ngô Quý Châu, Chủ tịch Hội Hô hấp Việt Nam nhấn mạnh, việc kiểm soát cần tập trung vào ba "mặt trận" sử dụng kháng sinh nhiều nhất: Hô hấp, Tai mũi họng và Nhi khoa. Ông cho rằng chiến lược quản lý phải dựa trên dữ liệu vi sinh cập nhật tại bệnh viện để đồng bộ hóa hướng dẫn điều trị.
Chiến lược "Một sức khỏe": Sự vào cuộc của đa ngành
Nhận thức rõ AMR không phải là vấn đề đơn lẻ của ngành y tế, các tổ chức và doanh nghiệp dược phẩm quốc tế đang đẩy mạnh hợp tác theo phương thức tiếp cận "Một sức khỏe" (One Health).
Mới đây, Sandoz Việt Nam đã ký kết thỏa thuận hợp tác chiến lược với Tổng hội Y học Việt Nam (VMA), tiếp tục triển khai chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng năm thứ hai liên tiếp. Ông Charaf Eddine Kadri, Tổng giám đốc Sandoz Việt Nam khẳng định: "Tại Sandoz, kêu gọi sử dụng kháng sinh có trách nhiệm là sứ mệnh ăn sâu trong DNA của chúng tôi".
Chương trình cộng đồng "Kháng sinh đúng liều - Đủ yêu tổ ấm" (2024-2028) của đơn vị này đã tiếp cận hàng triệu người dân, hướng đến mục tiêu trao quyền cho bệnh nhân và gia đình trong việc tuân thủ điều trị, bảo vệ hiệu quả của thuốc cho thế hệ mai sau.
Đồng hành cùng Hội Hô hấp Việt Nam, GSK cũng giới thiệu Sáng kiến Fleming – một mạng lưới toàn cầu quy tụ chuyên môn về khoa học, chính sách và lâm sàng. Mục tiêu của sáng kiến là phát triển các giải pháp can thiệp mới, đồng thời hỗ trợ đào tạo nhân viên y tế và chuẩn hóa dữ liệu giám sát kháng thuốc (như chương trình SOAR).
Cần một "lá chắn" từ cộng đồng
Cuộc chiến chống kháng kháng sinh đòi hỏi sự minh bạch dữ liệu, đầu tư cho R&D thuốc mới và quan trọng nhất là sự thay đổi hành vi của cộng đồng.
PGS.TS. Dược sĩ Nguyễn Hoàng Anh, Giám đốc Trung tâm Quốc gia về Thông tin thuốc và Theo dõi phản ứng có hại của thuốc (Bộ Y tế) cho rằng, dược sĩ cộng đồng đóng vai trò chốt chặn quan trọng trong việc tư vấn, giúp bệnh nhân tuân thủ liệu trình.
Về phía người dân, các chuyên gia y tế khuyến cáo những hành động đơn giản nhưng thiết thực:
Không tự ý mua và sử dụng kháng sinh khi không có chỉ định của bác sĩ (đặc biệt với các bệnh do virus).
Tuân thủ đúng liều lượng và thời gian uống thuốc.
Thực hiện tốt vệ sinh cá nhân và tiêm chủng đầy đủ để phòng bệnh từ xa.
TS. Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam nhấn mạnh: "AMR không phải là vấn đề mà một tổ chức hay cá nhân có thể một mình giải quyết". Chỉ có sự cam kết chính trị mạnh mẽ, sự đồng hành của khối doanh nghiệp và ý thức của mỗi người dân mới có thể bảo vệ được những thành quả y học mà nhân loại đã dày công xây dựng.
 Bộ Y tế cảnh báo bùng phát dịch cúm mùa, số ca mắc tăng vọt |
 Khẩn cấp phòng ngừa phế cầu khuẩn ở trẻ |
 Chuyên gia cảnh báo những dấu hiệu biến chứng cúm A nguy hiểm ở trẻ |
