| Nông dân sẽ được hưởng lợi gì khi trồng lúa giảm phát thải carbon? Cả nước có 1.912 doanh nghiệp sẽ bị áp hạn ngạch giảm phát thải Chiến lược giảm phát thải: Chìa khóa nâng tầm nông sản Việt |
 |
| Sau cây lúa, muốn kéo giảm phát thải khí nhà kính cho mì, cà phê, chuối và mía. |
Thách thức phát thải trong nông nghiệp
Việt Nam đang đứng trước áp lực lớn trong việc cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường. Kiểm kê khí nhà kính năm 2020 cho thấy tổng lượng phát thải trên 454 triệu tấn CO2 tương đương, gấp đôi so với năm 2010. Nếu không có các biện pháp can thiệp, dự báo đến năm 2030 tổng lượng phát thải có thể vượt 990 triệu tấn CO2 tương đương, tăng 536 triệu tấn so với năm 2020. Trong đó, nông nghiệp chiếm gần 20% tổng phát thải, riêng trồng trọt chiếm hơn 70% của ngành, tương đương khoảng 63 triệu tấn CO2.
Ông Hoàng Trung, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết phải chuyển đổi mô hình trồng trọt sang hướng phát thải thấp. Tuy nhiên, hiện nay hạ tầng kỹ thuật, cơ chế tài chính và chính sách hỗ trợ vẫn còn hạn chế. Mô hình 1 triệu héc ta lúa chất lượng cao tại Đồng bằng sông Cửu Long mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt, với lợi nhuận cao hơn 4,6-4,8 triệu đồng/héc ta và giảm phát thải trung bình 3,13 tấn CO2/héc ta/vụ, nhưng khi mở rộng quy mô, việc rút nước đồng bộ vẫn gặp khó khăn do thiếu cơ chế hỗ trợ đầu tư thủy lợi.
Hệ thống đo đạc, báo cáo và thẩm định giảm phát thải khí nhà kính (MRV) chưa chuẩn hóa và chưa triển khai đồng bộ trên thực tế. Các hướng dẫn kỹ thuật về canh tác giảm phát thải cho cây trồng khác ngoài lúa chưa được xây dựng bài bản. Người dân và doanh nghiệp vẫn chưa nhận thức đầy đủ về hiệu quả, cách thực hiện và tác động kinh tế – môi trường của sản xuất phát thải thấp.
Ông Lương Quang Huy, Trưởng phòng giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozone, cho biết Việt Nam đã cập nhật NDC phiên bản 3.0 dự kiến công bố trong năm nay, cam kết giảm 15,8% lượng phát thải tự nguyện và nếu có hỗ trợ quốc tế, mức giảm có thể đạt 43,5%, tương đương khoảng 500 triệu tấn CO2 vào năm 2030, trong đó nông nghiệp chiếm khoảng 10-15%. Riêng khí metan, Việt Nam dự kiến giảm 30% trong tổng lượng 110 triệu tấn CO2 tương đương, tức giảm 33 triệu tấn CH4.
Giải pháp giảm phát thải và nâng cao hiệu quả
 |
| Việc chuyển đổi sản xuất theo hướng phát thải thấp không chỉ tiết kiệm chi phí vật tư nông nghiệp, nâng cao chất lượng nông sản mà còn bảo vệ đa dạng sinh học và đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường quốc tế như EU và Nhật Bản. |
Để hiện thực hóa mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Cục trồng trọt và bảo vệ thực vật đã đưa ra nhiều giải pháp cụ thể. Đến năm 2030, ngành trồng trọt cần góp phần giảm ít nhất 10% tổng phát thải so với năm 2020 và giảm 30% lượng khí metan. Đồng thời, triển khai ít nhất 15 mô hình sản xuất giảm phát thải tại các vùng sinh thái có khả năng nhân rộng, thí điểm 5 mô hình canh tác đủ điều kiện tham gia thị trường tín chỉ carbon quốc tế.
Hai phương án cây trồng chủ lực được lựa chọn gồm lúa, mì, cà phê, chuối và mía, trong đó phương án mở rộng tập trung vào năm loại cây này. Việc chuyển đổi sản xuất theo hướng phát thải thấp không chỉ tiết kiệm chi phí vật tư nông nghiệp, nâng cao chất lượng nông sản mà còn bảo vệ đa dạng sinh học và đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường quốc tế như EU và Nhật Bản.
Bà Nguyễn Thị Thu Hương, Phó cục trưởng Cục trồng trọt, nhấn mạnh việc xây dựng thương hiệu nông sản phát thải thấp, có trách nhiệm với môi trường và đảm bảo đủ năng lực hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu là cấp thiết. Đây là cơ hội để người nông dân và doanh nghiệp nâng cao lợi nhuận, tăng sức cạnh tranh và mở rộng thị trường xuất khẩu.
Đại diện Công ty cổ phần mía đường Lam Sơn kiến nghị tăng cường chính sách khuyến khích doanh nghiệp áp dụng công nghệ thân thiện môi trường, sử dụng năng lượng tái tạo và xây dựng thị trường carbon minh bạch. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình đề xuất vốn vay 340 triệu USD từ Ngân hàng Thế giới để nâng cấp hạ tầng thủy lợi cho 1 triệu héc ta lúa, đảm bảo rút nước đúng lịch thời vụ và giảm phát thải thực tế.
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh cần kết hợp đào tạo, nâng cao nhận thức và kỹ năng cho nông dân về canh tác giảm phát thải, hiệu quả kinh tế và tác động môi trường. Đây là yếu tố then chốt để chuyển đổi mô hình trồng trọt thành công và bền vững, giúp nông dân vừa tăng thu nhập vừa góp phần bảo vệ môi trường. Giảm phát thải trong nông nghiệp không chỉ là nhiệm vụ môi trường mà còn là chiến lược nâng cao hiệu quả kinh tế và năng lực cạnh tranh cho nông sản Việt Nam trên thị trường toàn cầu. Chuyển đổi mô hình trồng trọt theo hướng phát thải thấp sẽ giúp nông dân cải thiện thu nhập, giảm chi phí sản xuất, bảo vệ môi trường và thực hiện cam kết quốc gia hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
