 |
| Dự báo xuất khẩu cá ngừ trong quý cuối năm 2025 khó có thể phục hồi. |
Bức tranh trái chiều giữa đà tăng trưởng tôm và cá ngừ
Theo số liệu thống kê mới nhất từ Tổng cục Hải quan, bức tranh xuất khẩu thủy sản của Việt Nam trong 10 tháng đầu năm 2025 đang thể hiện sự phân hóa rõ rệt giữa hai mặt hàng chủ lực là tôm và cá ngừ. Trong khi ngành tôm đang tận hưởng "gam màu sáng" với những con số tăng trưởng ấn tượng, thì ngành cá ngừ lại phải đối mặt với "gam màu xám" do sụt giảm về kim ngạch và áp lực thị trường. Cụ thể, đối với mặt hàng cá ngừ, lũy kế 10 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu chỉ đạt 791 triệu USD, giảm nhẹ 4% so với cùng kỳ năm trước. Thị trường lớn nhất là Hoa Kỳ, nơi chiếm hơn 37% tổng kim ngạch (tương đương gần 294 triệu USD), đã ghi nhận mức giảm 8%.
Nguyên nhân chính được xác định là do xu hướng tiêu dùng tại đây thắt chặt, lượng hàng tồn kho vẫn ở mức cao và đặc biệt là tác động từ mức thuế đối ứng gia tăng. Không chỉ Hoa Kỳ, các thị trường quan trọng khác trong khối CPTPP như Canada và Nhật Bản cũng chứng kiến sự sụt giảm lần lượt là 4% và 33% trong tháng 10. Dù vậy, bức tranh xuất khẩu cá ngừ không hoàn toàn ảm đạm khi thị trường EU nổi lên như một điểm sáng hiếm hoi. Lũy kế 10 tháng, xuất khẩu sang khối này đạt gần 175 triệu USD, tăng 4%. Đáng chú ý, trong tháng 10, xuất khẩu sang Hà Lan và Italy đã ghi nhận mức tăng trưởng "phi mã" lên tới ba con số, góp phần đưa tổng kim ngạch sang EU tăng 16% trong tháng này.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng đang nỗ lực đa dạng hóa thị trường khi xuất khẩu sang Ai Cập tăng bứt phá 128%, đạt gần 21 triệu USD và đưa quốc gia này lọt vào top 8 thị trường nhập khẩu lớn nhất. Trái ngược hoàn toàn với sự chật vật của cá ngừ, ngành tôm Việt Nam đã có màn trình diễn xuất sắc với tổng kim ngạch 10 tháng đạt tới 3,9 tỷ USD, tăng trưởng 22% so với cùng kỳ. Tháng 10/2025 được ghi nhận là một trong những tháng thành công nhất khi kim ngạch đạt 498 triệu USD, tăng vọt 26%. Động lực chính cho sự bùng nổ này đến từ khu vực châu Á, đặc biệt là thị trường Trung Quốc và Hồng Kông (Trung Quốc).
Với mức tăng trưởng kỷ lục 64%, đạt 1,1 tỷ USD sau 10 tháng, thị trường tỷ dân này đã chính thức soán ngôi để trở thành khách hàng lớn nhất của tôm Việt Nam. Riêng tháng 10, kim ngạch tại đây đạt 140 triệu USD. Bên cạnh đó, thị trường Đài Loan (Trung Quốc) cũng tăng gần 80% trong tháng 10, cho thấy dư địa mở rộng lớn tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Các thị trường truyền thống khác như khối CPTPP vẫn duy trì phong độ ổn định với hơn 1 tỷ USD (tăng 33%), trong khi EU đạt 487 triệu USD (tăng 20%) và Mỹ đạt 702 triệu USD (tăng 9%). Về cơ cấu sản phẩm, tôm chân trắng tiếp tục giữ vững ngôi vương khi mang về 2,5 tỷ USD, chiếm gần 65% tỷ trọng nhờ sản lượng lớn và giá thành cạnh tranh. Nhóm tôm đông lạnh chế biến sâu cũng tăng mạnh, đạt 991 triệu USD, phản ánh xu hướng chuyển dịch tích cực trong cơ cấu giá trị sản phẩm.
Nhận diện thách thức và chiến lược thích ứng giai đoạn cuối năm
 |
| Bước sang quý cuối năm, xuất khẩu tôm được dự báo sẽ giảm tốc. |
Mặc dù kết quả 10 tháng đầu năm mang lại những cảm xúc trái ngược, nhưng khi bước vào quý IV – giai đoạn "nước rút" quan trọng nhất trong năm, cả hai ngành hàng đều đang đứng trước những thách thức to lớn đòi hỏi sự thích ứng linh hoạt từ phía cộng đồng doanh nghiệp. Dựa trên những phân tích sâu sắc về bối cảnh quốc tế và nội tại ngành, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đã đưa ra những nhận định thận trọng về triển vọng cuối năm. Đối với ngành cá ngừ, VASEP dự báo xuất khẩu trong quý cuối năm sẽ khó có thể phục hồi mạnh mẽ.
Dù giá cá ngừ nguyên liệu tại Thái Lan – trung tâm chế biến của khu vực – đã có dấu hiệu giảm nhẹ từ tháng 9/2025, tạo điều kiện cho việc ký kết hợp đồng mới, nhưng áp lực cạnh tranh vẫn vô cùng gay gắt. Các đối thủ như Thái Lan, Ecuador và Indonesia đang nắm giữ lợi thế lớn khi được hưởng mức thuế đối ứng tốt hơn khi xuất khẩu sang Mỹ và các ưu đãi thuế quan thuận lợi hơn khi vào thị trường EU. Không chỉ chịu sức ép từ bên ngoài, nội tại ngành cá ngừ Việt Nam cũng đang đối mặt với nhiều "nút thắt" chưa được tháo gỡ. Đó là tình trạng nguồn cung nguyên liệu trong nước thiếu ổn định, khiến doanh nghiệp phải phụ thuộc nhiều vào nguồn nhập khẩu.
Thêm vào đó, chi phí logistics tăng cao và gánh nặng từ việc thực hiện các quy định về kiểm soát IUU (khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định) đang bào mòn sức cạnh tranh của doanh nghiệp. Các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc và chứng nhận bền vững từ các thị trường cao cấp như Mỹ, Nhật Bản, EU ngày càng trở nên khắt khe hơn, đặt ra bài toán nan giải cho chuỗi cung ứng. Trong khi đó, đối với ngành tôm, dù đang trên đà tăng trưởng nhưng VASEP cũng cảnh báo về sự giảm tốc trong quý cuối năm.
Nguyên nhân chủ yếu đến từ các rào cản thương mại tại thị trường Mỹ. Những diễn biến mới liên quan đến thuế chống bán phá giá (AD) và thuế chống trợ cấp (CVD) đang tạo ra một "cơn gió ngược", gây sức ép trực tiếp lên giá thành và tâm lý ký kết đơn hàng. Sự e ngại rủi ro pháp lý khiến các nhà nhập khẩu Mỹ trở nên dè dặt hoặc yêu cầu chia sẻ rủi ro, làm chậm tiến độ các hợp đồng mới cho năm sau. Để giải quyết vấn đề này, chiến lược tối ưu hóa sản phẩm và đa dạng hóa thị trường đang được xem là "chìa khóa" sống còn.
Thực tế cho thấy, nhóm tôm chế biến sâu và tôm loại khác đã mang về doanh thu lớn, giúp doanh nghiệp tận dụng công suất và mở rộng phân khúc giá trị cao để thoát bẫy gia công giá rẻ. Việc chuyển dịch trọng tâm sang các thị trường châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản hay giữ vững thị phần tại EU là bước đi đúng đắn để phân tán rủi ro từ thị trường Mỹ. VASEP nhận định, nếu doanh nghiệp kiên định với chiến lược tối ưu sản phẩm giá trị cao, giữ vững chất lượng, tác động giảm tốc có thể được hạn chế. Tuy nhiên, xu hướng chung là tăng trưởng quý IV sẽ chậm hơn so với các tháng giữa năm, đòi hỏi doanh nghiệp phải kiểm soát chặt chẽ chi phí sản xuất để bảo toàn lợi nhuận.
