Trái trường Bảy Núi – Viên ngọc đỏ giữa đại ngàn Tây Nam Bộ

Từ trái dại đến đặc sản có thương hiệu địa phương

Trái trường vùng Bảy Núi bắt đầu cho thu hoạch nhiều vào mùa mưa.

Khi cái nắng oi ả của mùa hè trải dài trên dãy Thất Sơn (Bảy Núi), cũng là lúc những Trái trường (còn gọi là vải rừng) bắt đầu chín rộ. Đây là loại trái rừng có phần xa lạ với nhiều người nhưng lại vô cùng quen thuộc với người dân Tri Tôn và Tịnh Biên (nay thuộc TP. Châu Đốc và huyện Tri Tôn sau sáp nhập). Cây trường mọc tự nhiên ở độ cao khoảng 400–700m trên các ngọn núi như Cô Tô, núi Dài, núi Cấm.

Theo người dân bản địa, cây trường phải từ 30 năm tuổi trở lên mới bắt đầu cho trái, và đặc biệt chỉ ra quả theo chu kỳ ba năm một lần. Điều này khiến sản lượng trái trường khá khan hiếm, giá trị kinh tế cũng nhờ vậy mà tăng cao. Trái trường có kích thước nhỏ, chỉ bằng đầu ngón tay cái, khi chín chuyển sang màu đỏ hồng hoặc đỏ tươi rất bắt mắt. Lớp vỏ mỏng bao bọc phần cơm trắng trong, vị ngọt thanh pha chút chua nhẹ, ăn vào cảm giác mát lành – một món quà thiên nhiên lý tưởng giữa những ngày nắng gắt. Mùa trường thường kéo dài khoảng hơn một tháng, từ cuối tháng 4 đến giữa tháng 6 dương lịch.

Cũng giống như măng rừng hay trám đen, khi mùa qua là người ta phải chờ thêm vài năm mới có lại. Chính vì vậy, trái trường dù đơn sơ nhưng lại có sức hút rất riêng, như một loại “quà của núi” mà ai đã từng nếm qua đều không thể quên. Trước đây, trái trường chỉ được người dân miền núi hái về để ăn chơi, dùng giải khát hoặc chia sẻ trong xóm giềng. Nhưng vài năm gần đây, cùng với làn sóng tìm về thiên nhiên và nông sản bản địa, loại trái cây hoang dã này đang dần trở thành đặc sản có giá trị thương mại.

Trái vải rừng có kích cỡ chỉ bằng 1/3 trái vải thông thường, bên trong là lớp thịt trắng nõn.

Anh Nguyễn Văn Sang, tiểu thương tại xã An Tức (huyện Tri Tôn), chia sẻ: “Trường không có nhiều, mỗi đợt chỉ kéo dài chừng hơn tháng, lại phải leo núi tìm cây cổ thụ mới có trái. Khách dưới phố mê lắm, đặt liên tục. Có đợt giá lên đến 80.000–90.000 đồng/kg mà không đủ hàng để bán”.

Tại các chợ nông sản, chợ phiên vùng cao hay trên các nhóm bán hàng online, trái trường nhanh chóng trở thành mặt hàng được “săn đón”. Đặc biệt, du khách từ TP.HCM, Cần Thơ, thậm chí Hà Nội khi đến Bảy Núi đều cố tìm mua cho bằng được vài ký để mang về làm quà. Các món ăn từ trái trường cũng ngày càng đa dạng. Ngoài ăn tươi, người ta còn lột vỏ, trộn với muối ớt, đường hoặc tắc để tạo thành món ăn vặt chua cay hấp dẫn.

Một số hàng quán ở Tri Tôn còn thử nghiệm làm nước ép trái trường, tạo ra sản phẩm giải nhiệt tự nhiên rất được giới trẻ yêu thích. Nhờ tiềm năng đó, một số hộ dân đã nghĩ đến chuyện trồng cây trường từ giống rừng, với kỳ vọng sau vài chục năm sẽ có những vườn trường đủ lớn để khai thác ổn định. Tuy nhiên, thổ nhưỡng và độ cao vẫn là yếu tố then chốt khiến cây trường khó phổ biến rộng rãi như các loại cây ăn trái khác.

Thúc đẩy du lịch sinh thái và giữ gìn bản sắc miền núi

Trái trường đang góp phần tạo sức hút du lịch cho vùng Bảy Núi An Giang.

Với nhiều người, ăn trái trường không chỉ là trải nghiệm ẩm thực mà còn là cơ hội để khám phá nét văn hóa đặc trưng của đồng bào Khmer, Kinh, Chăm sống tại vùng Bảy Núi. Những chuyến đi bộ đường núi, leo qua dốc đá, rồi dừng lại dưới tán cây cổ thụ râm mát, hái từng trái trường chín đỏ – đó là ký ức đẹp với không ít du khách từng ghé thăm nơi này.

Ông Trần Văn Hùng, một hướng dẫn viên du lịch tại núi Cấm cho biết: “Du khách từ miền Trung và phía Bắc rất thích tour trải nghiệm hái trái trường. Họ vừa được leo núi, hít thở không khí trong lành, vừa nếm thử trái cây rừng độc đáo. Một số bạn trẻ còn quay video trải nghiệm đăng lên mạng xã hội, giúp loại quả này nổi tiếng hơn”.

Tỉnh An Giang đang từng bước phát triển du lịch sinh thái kết hợp đặc sản địa phương, trong đó trái trường được xem là một “điểm nhấn mùa hè” đáng để khai thác. Nếu được hỗ trợ quảng bá và xây dựng chuỗi giá trị – từ bảo tồn cây trường cổ, đến sản phẩm chế biến và du lịch cộng đồng – trái trường hoàn toàn có thể trở thành một thương hiệu nông sản gắn với vùng đất Bảy Núi.

Về mặt văn hóa, trái trường không chỉ là món ăn, mà còn là phần ký ức gắn liền với tuổi thơ nhiều thế hệ người miền núi. Từ việc trèo cây hái trái đến chuyện chia nhau từng quả trường dưới tán cây sau buổi học, tất cả tạo nên một lớp trầm tích văn hóa dân dã mà không nơi nào có được.

Trái trường, tuy nhỏ bé và giản dị, lại mang trong mình hương vị của núi rừng, của sự chắt lọc thiên nhiên và tình người miền Tây Nam Bộ. Trong nhịp sống hiện đại, những loại quả dân dã như thế không chỉ có giá trị ẩm thực mà còn góp phần quan trọng vào việc bảo tồn bản sắc và phát triển kinh tế địa phương. Trái trường – viên ngọc đỏ của mùa hè Bảy Núi – xứng đáng được nâng niu như một phần linh hồn của vùng đất nơi đây.

Lợi ích sức khoẻ từ loại quả bán la liệt ở chợ Việt

Những loại quả hỗ trợ giảm mỡ gan

Loại quả được "giải cứu" với giá siêu rẻ lại có nhiều lợi ích với sức khoẻ

Loại quả phòng ung thư giúp ông nông dân kiếm tiền tỷ mỗi năm

Nghịch lý: Loại quả ngon bổ dưỡng lại rụng đầy gốc cây