| Vòng đời mới của dừa Việt: Nâng tầm giá trị từ quả thô đến tín chỉ carbon Mã số vùng trồng: Tấm hộ chiếu nâng tầm thương hiệu dừa Việt trên thị trường quốc tế Dừa Việt tăng tốc, hướng tới ngành tỷ đô |
 |
| Những vườn dừa bên bờ ao ngày nào giờ được phát triển thành các vùng chuyên canh phục vụ cho một ngành công nghiệp tỉ USD |
Giá dừa tăng cao nhưng chuỗi giá trị vẫn chưa bền vững
Tại TP.HCM, mỗi dịp nắng nóng, giá dừa ven đường đã lên tới 20.000 đồng/trái, trong khi bình thường dao động 15.000 – 17.000 đồng/trái, vượt xa mức quen thuộc dưới 10.000 đồng trước đây. Nhiều nông dân ở Vĩnh Long mới và Bến Tre cũ, nơi có diện tích dừa lớn nhất cả nước, đang tận hưởng thu nhập cao từ cây dừa. Ông Nguyễn Văn Bảy, nông dân trồng 5 ha dừa, cho biết mỗi tháng thu hoạch khoảng 6.000 trái, mang lại gần 100 triệu đồng/tháng.
Những năm trước, dừa chủ yếu là cây phụ, bán nguyên liệu thô và thu nhập bấp bênh; nay nhờ giá tăng và nhu cầu xuất khẩu mạnh, người trồng dừa đã “lên đời”. Ngành dừa Việt Nam hiện xuất khẩu đi hơn 150 nước, các sản phẩm chế biến từ dừa như nước cốt, sữa, dầu, cơm dừa tăng trưởng mạnh, đưa tổng kim ngạch xuất khẩu của Bến Tre cũ năm 2024 lên 516 triệu USD, đóng góp vào tổng doanh thu xuất khẩu của địa phương 1,75 tỉ USD, tăng 20% so với năm trước.
Riêng dừa khô, giá trước đây chỉ dao động 50.000 đồng/chục, nay đã tăng lên 180.000 đồng/chục. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào mùa vụ, năng suất dao động và việc nông dân bán dừa tươi ngay khi giá cao đang gây áp lực lên nguồn nguyên liệu cho các nhà máy chế biến. Theo ông Trần Văn Đức, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dừa Bến Tre, hiện doanh nghiệp phải nhập thêm nguyên liệu từ Indonesia để đảm bảo công suất các nhà máy.
Các giống dừa truyền thống đang thoái hóa, ảnh hưởng đến chất lượng xuất khẩu, đồng thời tạo ra rủi ro cho chuỗi giá trị. Ngoài ra, mặc dù Việt Nam là quốc gia xuất khẩu dừa lớn thứ 4 châu Á – Thái Bình Dương, diện tích trồng dừa khoảng 200.000 ha vẫn còn hạn chế so với Philippines hay Indonesia với hơn 3 triệu ha, điều này đòi hỏi phải khai thác hiệu quả toàn bộ chuỗi giá trị để tối đa hóa lợi nhuận.
Liên kết chuỗi giá trị và đổi mới giống để phát triển bền vững
 |
| Trồng dừa có chứng nhận hữu cơ phát triển mạnh từ miền Nam ra tới Trung bộ. |
Để đảm bảo bền vững, các chuyên gia và doanh nghiệp đề xuất xây dựng cơ chế liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp và nhà nước, đồng thời phát triển vùng nguyên liệu ổn định quanh năm. Nhờ phù sa sông Mê Kông, dừa ĐBSCL có hương vị đặc trưng, năng suất cao 11.000 – 12.000 trái/ha/năm, vượt Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia và Philippines. Đây là lợi thế cạnh tranh quan trọng để nâng giá trị xuất khẩu, đặc biệt trong các sản phẩm chế biến sâu.
Các doanh nghiệp như BEINCO, Betrimex và AIG đã đầu tư mạnh vào công nghệ sản xuất hiện đại, chế biến sâu các sản phẩm dầu, cơm, sữa, nước dừa, xuất khẩu tới Mỹ, EU, Trung Đông và các nước châu Á. Từ 8 nhà máy năm 2015, hiện cả nước đã có trên 45 nhà máy hiện đại, thị trường xuất khẩu mở rộng từ 80 lên 125 quốc gia và sản phẩm chế biến tăng từ 40 lên hàng trăm mặt hàng. Các sản phẩm chế biến sâu, đặc biệt là dầu, sữa và nước dừa đóng hộp, đang chiếm tỷ trọng cao trong tổng kim ngạch xuất khẩu.
Bên cạnh đó, việc lai tạo giống mới, nâng cao năng suất và chất lượng dừa là chiến lược trọng yếu. Các giống dừa năng suất cao giúp nâng giá trị sản phẩm, ổn định nguồn nguyên liệu và giảm áp lực vào mùa cao điểm. Nhà nước cần triển khai chính sách hỗ trợ nghiên cứu giống mới, thúc đẩy khoa học công nghệ và tạo điều kiện đầu tư vùng nguyên liệu. Nhờ đó, ngành dừa có thể bền vững, tăng trưởng mạnh, cải thiện thu nhập lâu dài cho hơn 200.000 hộ nông dân ở ĐBSCL và mở rộng thị trường xuất khẩu.
Ngành dừa Việt Nam không chỉ tập trung vào thực phẩm mà còn có tiềm năng lớn trong ngành dược phẩm và mỹ phẩm. Ông Nuwan Chinthaka, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dừa thế giới, cho biết sản phẩm nước dừa chiếm 46% tổng giá trị ngành, cơm dừa 41%, và ngành này toàn cầu có giá trị trên 14 tỉ USD với tốc độ tăng trưởng hai con số. Đây là cơ hội để Việt Nam khai thác tối đa chuỗi giá trị từ chế biến sâu, nâng tầm ngành dừa trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế.
Ngoài ra, cây dừa có vòng đời tới 60 năm, thích ứng tốt với khí hậu khắc nghiệt, giúp nông dân ít tốn công chăm sóc, chỉ cần vệ sinh vườn, bón phân định kỳ và thu hoạch theo mùa. Điều này tạo thuận lợi để kết hợp xen canh các cây trồng khác, cải tạo vườn cũ bằng giống năng suất cao, đồng thời nâng cao hiệu quả kinh tế. Năng suất dừa Việt Nam cao nhất thế giới, mở ra cơ hội phát triển bền vững và cạnh tranh mạnh trên thị trường quốc tế.
Ngành dừa Việt Nam đang trải qua giai đoạn bứt phá, từ cây trồng phụ trở thành nguồn thu ngoại tệ lớn, mở rộng tầm ảnh hưởng trên thị trường toàn cầu. Giá trị và tiềm năng dừa Việt Nam không chỉ nằm ở sản lượng mà còn ở khả năng tổ chức chuỗi giá trị, đổi mới công nghệ và nâng cao chất lượng sản phẩm. Nếu tiếp tục liên kết bền chặt, đầu tư vùng nguyên liệu, nghiên cứu giống mới và mở rộng chế biến sâu, ngành dừa Việt Nam sẽ trở thành biểu tượng nông sản xuất khẩu, đưa sản phẩm dừa Việt vươn tầm quốc tế, đồng thời cải thiện thu nhập bền vững cho nông dân ĐBSCL.
