Là lực lượng tuyến đầu trong kiểm soát hàng hóa qua biên giới, cơ quan hải quan giữ vai trò then chốt trong phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và ngăn chặn các hành vi xâm phạm quyền SHTT. Tuy nhiên, sự gia tăng nhanh về quy mô hàng hóa, phương thức vận chuyển ngày càng đa dạng cùng với thủ đoạn vi phạm ngày càng tinh vi khiến công tác kiểm soát của hải quan không thể đạt hiệu quả cao nếu thiếu sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các lực lượng chức năng và sự tham gia tích cực của các chủ thể quyền.
Thực tế cho thấy, nhiều vụ việc vi phạm pháp luật liên quan đến hàng hóa qua biên giới đã được phát hiện và xử lý kịp thời nhờ sự phối hợp liên ngành. Trong tuần qua, Đội Kiểm soát Hải quan chủ trì phối hợp với Chi cục Hải quan khu vực XVI và Công an tỉnh Cao Bằng đã bắt giữ đối tượng Nguyễn Ngọc Ánh (sinh năm 1975, thường trú tại xã Tiến Thắng, TP. Hà Nội) có hành vi mua bán gần 75 kg pháo hoa nổ – mặt hàng thuộc danh mục hàng cấm, được nhập từ Trung Quốc và vận chuyển bằng ô tô bán tải để tiêu thụ trong nội địa. Vụ việc sau đó đã được chuyển cho Công an tỉnh Cao Bằng tiếp tục điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật.
 |
| Cục Hải quan Việt Nam tiếp và làm việc với Phái đoàn cấp cao của Hội đồng Kinh doanh ASEAN – châu Âu và Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam. |
Bên cạnh công tác đấu tranh, xử lý vi phạm, cơ quan hải quan cũng chú trọng đối thoại, đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp. Mới đây, lãnh đạo Cục Hải quan đã có buổi tiếp và làm việc với Phái đoàn cấp cao của Hội đồng Kinh doanh ASEAN – châu Âu, với sự tham dự của khoảng 40 doanh nghiệp đến từ nhiều lĩnh vực khác nhau cùng Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam. Tại buổi làm việc, các bên đã trao đổi thẳng thắn, ghi nhận những kiến nghị xuất phát từ vướng mắc thực tiễn trong hoạt động xuất nhập khẩu, đồng thời khẳng định cam kết duy trì đối thoại thường xuyên nhằm tìm kiếm các giải pháp hiệu quả, bảo đảm hài hòa lợi ích của doanh nghiệp và yêu cầu quản lý nhà nước về hải quan.
Hợp tác liên ngành – nền tảng nâng cao hiệu quả kiểm soát
Một trong những nội dung trọng tâm của hợp tác giữa cơ quan hải quan với các cơ quan chức năng là tăng cường chia sẻ thông tin, dữ liệu về doanh nghiệp, nhãn hiệu, chuỗi cung ứng và các cảnh báo rủi ro. Việc trao đổi kịp thời, đầy đủ các thông tin này giúp lực lượng hải quan nâng cao năng lực nhận diện sớm hàng hóa có dấu hiệu xâm phạm quyền SHTT ngay từ khâu thông quan.
Theo quy định hiện hành, hải quan Việt Nam có thẩm quyền áp dụng nhiều biện pháp kiểm soát đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu liên quan đến quyền SHTT, trong đó có việc tạm dừng làm thủ tục hải quan đối với hàng hóa bị nghi ngờ xâm phạm quyền và tăng cường kiểm tra, giám sát để phát hiện hành vi vi phạm. Các biện pháp này được triển khai trên cơ sở phối hợp chặt chẽ với các lực lượng như công an, quản lý thị trường và các bộ, ngành chuyên môn, giữ vai trò quan trọng trong quá trình xác minh, xử lý vi phạm nhằm bảo đảm việc xử lý đúng pháp luật, hạn chế tối đa ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh hợp pháp.
 |
| Hải quan khu vực III bảo đảm hoạt động thông quan liên tục, phục vụ doanh nghiệp. |
Tại Chi cục Hải quan khu vực III (Hải Phòng) – một trong những địa bàn trọng điểm về xuất nhập khẩu, công tác kiểm tra, giám sát hàng hóa liên quan đến quyền SHTT được triển khai thường xuyên, liên tục. Theo ghi nhận, các container xuất khẩu đều được kiểm tra thông quan ngay tại cảng. Báo cáo đến giữa tháng 11 cho thấy, riêng tại Hải quan khu vực III đã phát hiện và xử phạt 11 vụ vi phạm hành chính liên quan đến quyền SHTT và hàng giả, với tổng số tiền xử phạt gần 3 tỷ đồng.
Theo chia sẻ của ông Đặng Công Thành – Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan khu vực III, công tác bảo hộ quyền SHTT tại biên giới luôn được đơn vị đặc biệt quan tâm, nhất là đối với các mặt hàng thiết yếu như lương thực, thực phẩm, thuốc, mỹ phẩm. Đây là những nhóm hàng dễ phát sinh vi phạm liên quan đến nhãn mác, chất lượng, xuất xứ, tiềm ẩn nguy cơ gây thiệt hại cho người tiêu dùng nếu không được kiểm soát chặt chẽ.
Song song với hợp tác trong nước, cơ quan hải quan Việt Nam tích cực đẩy mạnh hợp tác quốc tế và khu vực trong lĩnh vực thực thi quyền SHTT. Với vai trò là đầu mối thực thi quyền SHTT tại biên giới, Cục Hải quan đã phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ tham gia các cuộc họp của đầu mối thực thi SHTT trong khuôn khổ ASEAN, đóng góp vào quá trình xây dựng Chiến lược Sở hữu trí tuệ ASEAN giai đoạn 2020–2025 và định hướng cho giai đoạn 2026–2030.
Cùng với đó, các chương trình đào tạo, trao đổi kinh nghiệm với hải quan các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc đã được triển khai nhằm nâng cao năng lực thực thi SHTT cho đội ngũ cán bộ hải quan, đặc biệt là lực lượng chuyên trách. Những hoạt động này góp phần chuẩn hóa quy trình, nâng cao kỹ năng nhận diện và xử lý các vụ việc vi phạm quyền SHTT trong bối cảnh thương mại xuyên biên giới ngày càng phức tạp.
Gắn kết doanh nghiệp, thích ứng thương mại điện tử
Bên cạnh sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, sự tham gia chủ động của các chủ thể quyền SHTT được xác định là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả thực thi tại biên giới. Các doanh nghiệp sở hữu nhãn hiệu là lực lượng nắm rõ đặc điểm kỹ thuật, dấu hiệu nhận biết hàng thật – hàng giả cũng như các xu hướng xâm phạm quyền trên thị trường, qua đó hỗ trợ hiệu quả cho công tác kiểm tra, giám sát của hải quan.
Thời gian qua, Cục Hải quan đã ký kết và triển khai nhiều biên bản ghi nhớ hợp tác về SHTT với các chủ thể quyền lớn. Tiêu biểu là hợp tác với Công ty P&G (thông qua Công ty Luật TNHH Quốc tế BMVN), tổ chức các buổi làm việc chuyên sâu với các Chi cục Hải quan khu vực tại biên giới phía Bắc nhằm nâng cao hiệu quả kiểm tra, giám sát hàng hóa mang nhãn hiệu của doanh nghiệp.
Cùng với đó, việc phối hợp với Công ty SNB React Việt Nam triển khai Kế hoạch thực hiện chiến lược hỗ trợ kiểm soát biên giới năm 2025 cũng góp phần nâng cao năng lực phân biệt hàng thật – hàng giả cho cán bộ hải quan thông qua các hội thảo chuyên đề tại nhiều khu vực. Công ty SNB React Việt Nam phối hợp với các doanh nghiệp như Unilever và P&G tổ chức các buổi làm việc chuyên sâu tại một số hải quan cửa khẩu phía Bắc, tập trung vào công tác kiểm tra, giám sát hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu có nguy cơ vi phạm quyền SHTT.
Trong thời gian tới, cơ quan hải quan xác định tiếp tục thắt chặt quan hệ hợp tác liên ngành thông qua cơ chế phối hợp thường xuyên, chia sẻ cơ sở dữ liệu rủi ro, cập nhật thông tin về nhãn hiệu và mô hình vi phạm. Phát triển hợp tác trong lĩnh vực thương mại điện tử, hướng tới xây dựng hệ thống công nghệ thông tin kết nối giữa hải quan, cơ quan quản lý, sàn thương mại điện tử và doanh nghiệp logistics nhằm theo dõi dòng hàng hóa, cảnh báo tự động và hỗ trợ phân tích rủi ro. Đồng thời, đẩy mạnh hợp tác hải quan quốc tế, đặc biệt với các nước có kim ngạch thương mại lớn, các quốc gia trung chuyển và các tổ chức quốc tế như WCO. Việc trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm, phối hợp điều tra và xây dựng tiêu chuẩn chung sẽ giúp nâng cao năng lực kiểm soát, thúc đẩy thông quan thuận lợi mà vẫn bảo đảm hiệu quả phòng, chống vi phạm SHTT.
Có thể khẳng định, sự liên kết chặt chẽ giữa cơ quan hải quan, các cơ quan chức năng và các chủ thể quyền SHTT là nền tảng quan trọng để nâng cao hiệu quả kiểm tra, giám sát hàng hóa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp, người tiêu dùng, đồng thời góp phần xây dựng môi trường thương mại minh bạch, an toàn và bền vững trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng.
