| Gỡ “thẻ vàng” IUU: Bước tiến mới cho thủy sản Việt Xuất khẩu thủy sản Việt và “bước ngoặt” chinh phục thị trường toàn cầu Xuất khẩu thủy sản Việt tăng tốc, hướng tới mục tiêu 11 tỷ USD |
Chính sách tháo gỡ nút thắt cho chế biến thủy sản
 |
| Điều 4 của Nghị định 320/2025/NĐ-CP đã cụ thể hóa các ưu đãi về thu nhập được miễn thuế đối với ngành thủy sản. |
Nghị định 320/2025/NĐ-CP ban hành ngày 15/12/2025 miễn thuế thu nhập doanh nghiệp đối với hoạt động chế biến thủy sản được xem là cột mốc quan trọng của ngành. Đây không chỉ là một điều chỉnh chính sách thuế, mà là kết quả của gần 5 năm nỗ lực kiên trì kiến nghị, giải trình và đồng hành giữa Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), cộng đồng doanh nghiệp và các bộ, ngành Trung ương.
Trước năm 2021, ngành chế biến thủy sản gặp nhiều khó khăn do vướng mắc trong cách hiểu và áp dụng quy định. Nhiều hoạt động gia tăng giá trị rõ rệt như đông lạnh đến -18°C, chế biến chín, hoặc pha trộn gia vị – phụ liệu vẫn bị xếp vào nhóm “sơ chế”, dẫn đến không được hưởng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp. Hệ quả là doanh nghiệp phải gánh chi phí cao, giảm khả năng tích lũy để tái đầu tư công nghệ và suy giảm sức cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu.
Theo VASEP, trong nhiều năm liền, chỉ vì cách hiểu chưa thống nhất giữa “sơ chế” và “chế biến” mà hàng nghìn doanh nghiệp thủy sản không thể tiếp cận các ưu đãi hợp pháp đáng ra được hưởng. Nhận thấy bất cập này, hiệp hội đã phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, UBND tỉnh Cà Mau và các cơ quan liên quan gửi nhiều văn bản kiến nghị lên Bộ Tài chính nhằm tháo gỡ vướng mắc.
Sự cầu thị từ cơ quan quản lý được thể hiện qua Công văn 2550/BTC-TCT ngày 12/3/2021 của Bộ Tài chính, lần đầu làm rõ các hoạt động nêu trên là chế biến thủy sản đúng nghĩa và đủ điều kiện xem xét ưu đãi thuế. Tuy nhiên, do mới chỉ dừng ở mức văn bản hướng dẫn, hiệu lực pháp lý chưa cao và chưa đủ mạnh để áp dụng thống nhất trên toàn quốc, mục tiêu lớn hơn được đặt ra là “luật hóa” các ưu đãi này.
Nghị định 320 đã hiện thực hóa mục tiêu đó. Điều 4 của nghị định cụ thể hóa các ưu đãi về thu nhập được miễn thuế đối với ngành thủy sản, đồng thời định nghĩa rõ khái niệm “sản phẩm chế biến thủy sản”. Theo đó, các sản phẩm đông lạnh ở mức -18°C trở xuống, sản phẩm đã qua chế biến nhiệt trở thành hàng chín, hay sản phẩm giá trị gia tăng có pha trộn gia vị – phụ liệu đều được thừa nhận là sản phẩm chế biến. Việc chính thức thừa nhận này đã tháo gỡ triệt để nút thắt mà doanh nghiệp vướng phải suốt nhiều năm, tạo cơ sở pháp lý chắc chắn và minh bạch để doanh nghiệp yên tâm đầu tư dài hạn.
Từ ưu đãi thuế đến tăng trưởng xuất khẩu bền vững
 |
| Ước tính xuất khẩu thủy sản cả năm 2025 sẽ đạt trên 11,3 tỷ USD, tăng 11% so với năm 2024. |
Việc miễn thuế thu nhập doanh nghiệp cho hoạt động chế biến thủy sản không chỉ có ý nghĩa ở góc độ chính sách, mà còn tạo tác động trực tiếp và sâu rộng đến toàn chuỗi giá trị ngành thủy sản Việt Nam trong bối cảnh xuất khẩu năm 2025 tăng trưởng tích cực. Theo VASEP, xuất khẩu thủy sản Việt Nam tháng 11/2025 đạt 989,5 triệu USD, tăng 64,6% so với cùng kỳ năm 2024. Kết quả này góp phần quan trọng đưa kim ngạch xuất khẩu lũy kế 11 tháng năm 2025 đạt 10,5 tỷ USD, tăng 19% so với cùng kỳ.
Xuất khẩu thủy sản năm 2025 không chỉ phục hồi theo xu hướng chung của thị trường thế giới, mà còn tăng tốc rõ rệt vào giai đoạn cuối năm, khi nhu cầu phục vụ mùa lễ hội và tiêu dùng cuối năm tại các thị trường chính gia tăng. Đồng thời, kết quả này phản ánh sự chủ động, linh hoạt của doanh nghiệp trong thích ứng với biến động thị trường, cũng như định hướng chuyển dịch sang các sản phẩm chế biến sâu, giá trị gia tăng.
Ước tính tháng 12/2025, xuất khẩu thủy sản đạt khoảng 840 triệu USD, giảm nhẹ so với cùng kỳ do doanh nghiệp thận trọng hơn khi xuất khẩu sang Hoa Kỳ trong bối cảnh nhiều loài hải sản chính bị cấm nhập khẩu theo quy định MMPA và lo ngại về thuế chống bán phá giá tôm từ đầu năm 2026. Với diễn biến này, xuất khẩu thủy sản cả năm 2025 được ước đạt trên 11,3 tỷ USD, tăng 11% so với năm 2024.
Xét theo thị trường, khối CPTPP tiếp tục là động lực lớn với kim ngạch 11 tháng đạt 2,85 tỷ USD, tăng 28,6%, nhờ lợi thế thuế quan và sự ổn định của các thị trường như Nhật Bản, Canada, Australia. Trung Quốc và Hồng Kông (Trung Quốc) ghi nhận mức tăng mạnh nhất, đạt 2,26 tỷ USD, tăng 36%, đặc biệt với các sản phẩm tươi, sống như tôm hùm, cua, sò, nghêu. Hoa Kỳ đạt 1,8 tỷ USD, tăng gần 11%, dù đối mặt nhiều thách thức về thuế và quy định. EU vượt mốc 1 tỷ USD, tăng 17,4%, trong khi Hàn Quốc đạt 803,9 triệu USD, tăng 14,7%.
Về nhóm sản phẩm, tôm tiếp tục dẫn dắt với kim ngạch 4,32 tỷ USD, tăng 27,7%; cá tra vượt 2 tỷ USD, tăng 11,8%; cá ngừ đạt 856 triệu USD, giảm 3,4%; mực, bạch tuộc đạt 704 triệu USD, tăng 21,5%; và nhóm cá biển khác gần 2,0 tỷ USD, tăng 16,5%. Trong bức tranh đó, chính sách miễn thuế cho chế biến thủy sản được kỳ vọng sẽ tiếp tục tạo dư địa tài chính cho doanh nghiệp tái đầu tư công nghệ, nâng cao chất lượng, gia tăng tỷ trọng sản phẩm chế biến sâu, qua đó củng cố đà tăng trưởng bền vững cho ngành.
VASEP khẳng định: “Đây là nội dung ‘chưa từng có’ trước đây, giúp giải quyết bất cập ‘sơ chế’ mà ngành gặp phải từ lâu. Việc đưa được các quy định này vào Nghị định 320 không chỉ là kết quả của một hành trình 5 năm bền bỉ của cộng đồng doanh nghiệp, mà còn thể hiện sự lắng nghe và thấu hiểu của Chính phủ, Bộ Tài chính đối với những đặc thù của ngành thủy sản, giúp tăng sức cạnh tranh xuất khẩu và thúc đẩy phát triển bền vững ngành thủy sản”.
