| Xuất xứ hàng hóa và hành trình của hàng Việt vào thị trường Anh Xuất khẩu cá tra Việt Nam vượt mốc 2 tỷ USD Thương mại điện tử xuyên biên giới: Trụ cột mới cho xuất khẩu Việt Nam |
 |
| Trước áp lực tiêu chuẩn "xanh" khắt khe, xuất khẩu Việt Nam buộc phải chuyển dịch mạnh mẽ từ chiều rộng sang chiều sâu để giữ vững vị thế. |
Dấu ấn bứt phá của cường quốc thương mại
Giai đoạn 2020 – 2025 được đánh giá là thời kỳ bứt phá mạnh mẽ của hoạt động xuất nhập khẩu Việt Nam, đóng vai trò trụ cột quan trọng trong bức tranh tăng trưởng kinh tế chung. Tại tọa đàm, ông Nguyễn Anh Sơn - Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) đã đưa ra những số liệu minh chứng cho sự "thăng hạng" ngoạn mục của thương mại Việt Nam. Theo đó, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu bình quân trong 5 năm qua đạt khoảng 10%/năm. Đặc biệt, sau 11 tháng của năm 2025, kim ngạch xuất khẩu cả nước đã đạt 430,2 tỷ USD, tăng 16,1% so với cùng kỳ. Ước tính cả năm 2025, con số này sẽ vượt mốc 470 tỷ USD.
Nhìn lại hành trình dài hơn, ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu đã so sánh để thấy rõ sự chuyển mình thần tốc về quy mô thương mại. Nếu như năm 1995, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu chỉ dừng lại ở mức khiêm tốn 13,40 tỷ USD, thì đến năm 2024 con số này đã là 786,9 tỷ USD và dự kiến năm 2025 sẽ chạm mốc khoảng 920 tỷ USD. Như vậy, chỉ trong vòng 29 năm, quy mô thương mại của Việt Nam đã tăng khoảng 58,7 lần. Kết quả này dự kiến đưa Việt Nam gia nhập nhóm 15 nền kinh tế có quy mô thương mại lớn nhất thế giới, sau khi đã chính thức lọt vào nhóm 20 nền kinh tế có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất từ năm 2023.
Không chỉ gia tăng về lượng, chất lượng cán cân thương mại cũng có sự thay đổi tích cực mang tính nền tảng. Từ một quốc gia nhập siêu, Việt Nam đã chuyển mình mạnh mẽ để duy trì xuất siêu liên tục trong suốt 10 năm qua (kể từ năm 2016). Thành tựu này có ý nghĩa vĩ mô vô cùng lớn, góp phần quan trọng trong việc tạo nguồn ngoại tệ ổn định, giảm áp lực lên tỷ giá và củng cố dự trữ ngoại hối quốc gia.
Các chuyên gia tại tọa đàm nhận định, động lực cho sự tăng trưởng ấn tượng này đến từ việc Việt Nam đã tận dụng hiệu quả các Hiệp định thương mại tự do (FTA). Các FTA đã tạo ra một mạng lưới thị trường chất lượng, giúp mở rộng quy mô mặt hàng và thị trường xuất khẩu có giá trị cao. Bên cạnh đó, sự năng động của các doanh nghiệp trong việc tìm kiếm thị trường mới cũng là yếu tố then chốt giúp duy trì đà tăng trưởng hai con số trong bối cảnh kinh tế thế giới nhiều biến động.
Chuyển dịch từ "lượng" sang "chất" trước áp lực toàn cầu
 |
| Quang cảnh buổi tọa đàm. |
Mặc dù đạt được những con số kỷ lục, lãnh đạo Cục Xuất nhập khẩu và các chuyên gia cũng thẳng thắn nhìn nhận rằng hoạt động xuất khẩu của Việt Nam đang đứng trước những thách thức chưa từng có, đòi hỏi một tư duy chiến lược mới. Ông Nguyễn Anh Sơn nhấn mạnh, môi trường thương mại toàn cầu đang thay đổi nhanh và khó lường với sự phục hồi chậm của kinh tế thế giới, các xung đột địa chính trị, tình trạng phân mảnh thương mại và sự trỗi dậy của chủ nghĩa bảo hộ.
Đáng chú ý, TS. Nguyễn Thị Thu Trang - Chuyên gia pháp luật và hội nhập kinh tế quốc tế, chỉ ra một xu hướng tất yếu: Các tiêu chuẩn mới về phát triển bền vững, giảm phát thải, trách nhiệm xã hội và "xanh hóa" chuỗi cung ứng không còn là sự lựa chọn mà đã trở thành điều kiện bắt buộc. Đây là sức ép cực lớn đối với các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam, đặc biệt là khối doanh nghiệp vừa và nhỏ, nếu muốn tiếp tục tham gia vào sân chơi toàn cầu.
Bên cạnh áp lực ngoại sinh, nội tại nền kinh tế cũng bộc lộ những điểm chưa bền vững. Tăng trưởng xuất khẩu hiện vẫn phụ thuộc đáng kể vào khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Trong khi đó, doanh nghiệp trong nước chưa tham gia sâu vào các khâu có giá trị gia tăng cao của chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhiều ngành hàng chủ lực vẫn phụ thuộc lớn vào nguồn nguyên liệu và linh kiện nhập khẩu, khiến hoạt động sản xuất dễ bị tổn thương trước các cú sốc đứt gãy chuỗi cung ứng. Năng lực về thiết kế, xây dựng thương hiệu, marketing quốc tế cũng như khả năng đáp ứng đồng bộ các tiêu chuẩn kỹ thuật cao cấp của doanh nghiệp nội địa vẫn còn nhiều hạn chế.
Trước bối cảnh đó, thông điệp xuyên suốt tại tọa đàm là yêu cầu cấp thiết phải chuyển dịch mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu. Ông Trần Thanh Hải nhấn mạnh, để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số mà Đảng và Nhà nước đề ra, xuất khẩu phải gắn liền với hiệu quả và tính bền vững. Điều này đồng nghĩa với việc phải nâng cao hàm lượng công nghệ, tăng tỷ lệ nội địa hóa và nâng cao năng lực tự chủ của nền kinh tế.
Về giải pháp cụ thể, đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, ông Trần Văn Trọng cho rằng thương mại điện tử xuyên biên giới đang mở ra dư địa lớn, đặc biệt cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhưng cần đi kèm với việc nâng cao năng lực số và logistics. Đồng thời, các ý kiến tại tọa đàm cũng thống nhất rằng cần tiếp tục tận dụng hiệu quả các FTA thế hệ mới, hỗ trợ doanh nghiệp đáp ứng quy tắc xuất xứ và tiêu chuẩn kỹ thuật.
Để duy trì đà tăng trưởng cao và bền vững trong năm 2026 và những năm tiếp theo, các giải pháp hỗ trợ từ phía Nhà nước về hoàn thiện thể chế, phát triển hạ tầng logistics, thúc đẩy chuyển đổi xanh và chuyển đổi số được xác định là yếu tố then chốt. Những đề xuất từ tọa đàm sẽ là cơ sở quan trọng để Bộ Công Thương và Chính phủ ban hành các chính sách đột phá, giúp doanh nghiệp Việt Nam không chỉ giữ vững vị thế mà còn tiến sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
