 |
| Kỹ sư nông nghiệp của Nescafé Plan hướng dẫn người trồng cà phê tại xã Ea Tiêu, huyện Cư Kuin, tỉnh Đăk Lăk thực hành các biện pháp canh tác theo mô hình nông nghiệp tái sinh. Ảnh: Nestlé |
Thách thức từ rào cản kỹ thuật và yêu cầu thị trường
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang có những chuyển biến sâu sắc, tư duy về sản xuất và xuất khẩu đã thay đổi hoàn toàn. Thị trường thế giới hiện nay không còn chấp nhận các sản phẩm chỉ có lợi thế về giá thành rẻ mà bỏ qua các tác động đến môi trường. Tiêu chuẩn môi trường từ chỗ là một lựa chọn khuyến khích, nay đã trở thành những rào cản kỹ thuật bắt buộc, đóng vai trò như một chiếc “chìa khóa” quyết định sự thành bại của doanh nghiệp khi muốn thâm nhập vào các thị trường khó tính.
Thực tế cho thấy, xu hướng xanh hóa đang âm thầm nhưng vô cùng mạnh mẽ định hình lại toàn bộ cách thức vận hành của các doanh nghiệp Việt Nam, trải dài từ những nông hộ trồng cà phê tại tỉnh Gia Lai cho đến các hệ thống nhà máy dệt may quy mô lớn tại khu vực phía Bắc. Tại lĩnh vực nông nghiệp, đặc biệt là đối với mặt hàng cà phê - một trong những sản phẩm xuất khẩu chủ lực mang lại nguồn ngoại tệ lớn cho đất nước, sự chuyển dịch sang canh tác tái sinh đang diễn ra hết sức khẩn trương.
Tại buổi tọa đàm với chủ đề “Vai trò của người nông dân trong nông nghiệp tái sinh” được tổ chức mới đây tại Nhà máy Nestlé Trị An thuộc tỉnh Đồng Nai, ông Binu Jacob - Tổng Giám đốc Công ty Nestlé Việt Nam đã đưa ra những nhận định quan trọng. Ông cho rằng việc hỗ trợ người nông dân áp dụng các mô hình nông nghiệp tái sinh chính là nền tảng cốt lõi cho sự phát triển bền vững của cả ngành hàng. Chương trình NESCAFÉ Plan là một ví dụ điển hình, khi không chỉ giúp người trồng cà phê cải thiện sinh kế, nâng cao thu nhập mà còn góp phần kiến tạo nên một chuỗi cung ứng đạt chuẩn quốc tế về tính bền vững.
Chia sẻ thực tế từ chính những nông hộ trực tiếp tham gia chương trình này cho thấy, khái niệm nông nghiệp tái sinh đã thay đổi hoàn toàn tư duy sản xuất cũ kỹ. Người nông dân đã chuyển từ phương pháp canh tác truyền thống, dựa nhiều vào kinh nghiệm và hóa chất, sang việc ứng dụng công nghệ số và thực hành quản lý nông hộ bền vững. Kết quả là họ tạo ra được những sản phẩm có chất lượng đồng nhất, đảm bảo tính minh bạch về nguồn gốc xuất xứ. Đây chính là những yêu cầu then chốt mà thị trường toàn cầu đòi hỏi trong thời kỳ hậu đại dịch, khi mà khả năng truy xuất nguồn gốc và cam kết giảm phát thải đã trở thành những tiêu chuẩn không thể thương lượng.
Không chỉ dừng lại ở nông nghiệp, áp lực xanh hóa cũng đang đè nặng lên ngành dệt may - trụ cột quan trọng trong bức tranh xuất khẩu công nghiệp của Việt Nam. Để đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ thị trường Liên minh châu Âu (EU), Mỹ hay Nhật Bản - những nơi ngày càng đặt nặng tiêu chí môi trường trong chuỗi cung ứng, các doanh nghiệp dệt may buộc phải bước vào cuộc chuyển đổi quyết liệt.
Đại diện Công ty May Nhà Bè chia sẻ một thực tế rằng, việc đầu tư cho sản xuất xanh như lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà, sử dụng vật liệu tái chế hay cải tiến quy trình để hướng tới mô hình nhà máy trung hòa carbon khiến chi phí ban đầu tăng lên rất đáng kể. Tuy nhiên, đây là con đường độc đạo bởi nếu không chấp nhận "đau thương" chuyển đổi, doanh nghiệp sẽ mất đi tấm hộ chiếu để bước vào các thị trường cao cấp.
Chiến lược đầu tư đồng bộ nâng cao năng lực cạnh tranh
 |
| Chương trình NESCAFÉ Plan giúp thay đổi toàn diện, tích cực đời sống của cộng đồng nông dân trồng cà phê cũng như ngành cà phê Việt Nam. |
Nhận thức rõ thách thức cũng chính là cơ hội, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã chủ động đi trước đón đầu xu hướng bằng những chiến lược đầu tư bài bản và đồng bộ. Tại quy mô doanh nghiệp lớn, các đơn vị xuất khẩu hàng đầu như Simexco Đắk Lắk đã sớm định hình lại hướng đi của mình. Sở hữu vùng nguyên liệu rộng lớn lên tới 50.000 ha và mạng lưới liên kết chặt chẽ với 45.000 nông hộ, đơn vị này đang quyết liệt hướng đến quy trình sản xuất tuân thủ tiêu chuẩn EUDR (Quy định chống phá rừng của EU) và cam kết giảm phát thải carbon.
Một con số ấn tượng là đã có tới 70% sản lượng cà phê của Simexco Đắk Lắk được sản xuất theo các chứng nhận bền vững. Đây là minh chứng rõ nét cho chiến lược đầu tư có tầm nhìn, đồng bộ từ khâu quy hoạch vùng trồng cho tới công nghệ chế biến. Thực tế thị trường đã chứng minh sự đúng đắn của hướng đi này. Nhiều thị trường khó tính như Nhật Bản hiện nay cũng đã chuyển sang yêu cầu vùng nguyên liệu phải đạt tiêu chuẩn EUDR và giảm thiểu carbon tương tự như châu Âu.
Điều này càng khẳng định rằng, phát triển bền vững là con đường duy nhất giúp nông sản Việt giữ được mức giá bán cao và duy trì lợi thế cạnh tranh dài hạn trên trường quốc tế. Bên cạnh nỗ lực tự thân của từng doanh nghiệp, nhiều tập đoàn lớn cũng đang tích cực triển khai chuỗi cung ứng tuần hoàn, thực hiện thu gom và tái chế bao bì, hướng tới mục tiêu Net Zero. Chính sự chuyển đổi toàn diện trong tư duy sản xuất và quản trị chuỗi cung ứng đang giúp hàng hóa Việt Nam ngày càng tiệm cận với các tiêu chuẩn quốc tế mới, đồng thời nâng tầm hình ảnh thương hiệu quốc gia trên bản đồ thương mại thế giới.
Xét trên bình diện vĩ mô, dữ liệu từ Bộ Công Thương đã phác họa một bức tranh xuất khẩu đầy khởi sắc trong năm 2025. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu 10 tháng đầu năm đạt 762 tỷ USD, tăng 17,4% so với cùng kỳ, với mức xuất siêu ấn tượng gần 20 tỷ USD. Dự kiến cả năm nay, con số này sẽ vượt mốc 950 tỷ USD - mức cao nhất trong lịch sử. Tuy nhiên, tại Diễn đàn Xuất khẩu Việt Nam diễn ra ngày 26/11, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại Vũ Bá Phú vẫn thẳng thắn nhìn nhận rằng dư địa tại các thị trường chiến lược như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản và Trung Đông vẫn còn rất lớn nhưng chưa được chúng ta khai thác hết tiềm năng.
Để củng cố và gia tăng năng lực cạnh tranh, Việt Nam đang xác định "xanh hóa" là một trong năm trụ cột chiến lược quan trọng của Kế hoạch Xúc tiến thương mại quốc gia. Trong đó, mô hình “xúc tiến theo con đường xanh” được xem là hướng tiếp cận bắt buộc, bao gồm các yếu tố: sản xuất sạch hơn, logistics phát thải thấp và truy xuất nguồn gốc minh bạch. Chuyên gia kinh tế, TS Võ Trí Thành cũng đồng quan điểm khi cho rằng thế giới đang dịch chuyển sang mô hình phát triển dựa trên ba trụ cột: bền vững, bao trùm và sáng tạo.
Theo ông Thành, "Go Global" hiện nay không chỉ đơn thuần là mang hàng hóa đi bán, mà là học và làm chủ luật chơi mới của thương mại toàn cầu. Việt Nam không thể tiếp tục cạnh tranh bằng lợi thế giá rẻ, mà phải tạo ra giá trị gia tăng thông qua đổi mới sáng tạo, tuân thủ tiêu chuẩn xanh và xây dựng thương hiệu quốc gia vững mạnh. Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Thành phố Hồ Chí Minh cũng khẳng định, chuyển đổi xanh chính là yếu tố then chốt để doanh nghiệp thu hút vốn đầu tư, từ đó tạo ra giá trị bền vững lâu dài.
