Giáo dục pháp luật cho cán bộ, công chức cấp cơ sở trong bối cảnh xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp hiện nay

Vận hành thông suốt, hiệu quả mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Xuất phát từ yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Giáo dục pháp luật giúp mọi người, đặc biệt là cán bộ, công chức và người dân hiểu rõ vai trò của pháp luật trong việc duy trì trật tự, bảo vệ quyền lợi và nghĩa vụ của công dân, tạo nền tảng vững chắc cho nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Một là, giáo dục pháp luật cho đội ngũ cán bộ, công chức ở cơ sở góp phần bảo đảm pháp luật được thực hiện đúng đắn. Cán bộ, công chức là những người sử dụng công quyền để thực thi công vụ, thường xuyên sử dụng và áp dụng pháp luật trong công việc. Hiểu biết đầy đủ và đúng đắn về pháp luật giúp họ tránh khỏi sai sót trong quá trình thực thi nhiệm vụ, công vụ, bảo đảm công lý và quyền lợi cho người dân.

Hai là, giáo dục pháp luật giúp tăng cường đạo đức công vụ, ngăn ngừa tham nhũng và vi phạm pháp luật. Giáo dục pháp luật không chỉ cung cấp kiến thức mà còn rèn luyện ý thức thượng tôn pháp luật, giúp họ nhận thức được hậu quả nghiêm trọng của các hành vi tiêu cực, từ đó tự giác tránh xa và có ý thức bảo vệ uy tín, hình ảnh của cơ quan, tổ chức, cá nhân, thực hiện đúng quyền hạn, trách nhiệm được giao.

Ba là, giáo dục pháp luật góp phần nâng cao ý thức pháp luật trong xã hội. Cán bộ, công chức là những người trực tiếp tham gia công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật đến người dân. Được trang bị kiến thức pháp luật vững chắc, cán bộ, công chức sẽ truyền đạt đúng, rõ ràng và hiệu quả hơn; sự gương mẫu của cán bộ góp phần lan tỏa ý thức tôn trọng và tuân thủ pháp luật trong xã hội. Vì thế, giáo dục pháp luật cho cán bộ, công chức không chỉ giúp họ thực hiện tốt nhiệm vụ mà còn có vai trò lan tỏa ý thức pháp luật trong xã hội. Khi cán bộ làm đúng pháp luật, minh bạch và trách nhiệm, họ tạo niềm tin, hình mẫu, thúc đẩy mọi người tự giác tuân thủ pháp luật, xây dựng một môi trường pháp lý ổn định và đề cao thượng tôn pháp luật.

Bốn là, giáo dục pháp luật giúp cán bộ, công chức cơ sở nâng cao hiệu quả hoạt động của chính quyền cơ sở. Những kiến thức pháp luật là công cụ hỗ trợ quan trọng để cán bộ, công chức xử lý các tình huống trong công việc và giải quyết các vấn đề phát sinh một cách chính xác, đúng quy định pháp luật; bảo đảm tính hợp pháp, hợp lý trong việc ra quyết định, hạn chế các quyết định sai sót hoặc gây tranh chấp. Bên cạnh đó, giáo dục pháp luật hiệu quả góp phần giúp cán bộ, công chức nắm rõ chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan, đơn vị, hướng tới phối hợp hiệu quả trong thực hiện nhiệm vụ chung, tránh tình trạng chồng chéo hoặc bỏ sót trách nhiệm. Những điều này giúp nâng cao hiệu quả giải quyết công việc, giảm thời gian và chi phí không cần thiết, đồng thời gia tăng sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp.

Xuất phát từ thực trạng yếu kém, bất cập trong công tác giáo dục pháp luật cho cán bộ, công chức cơ sở hiện nay

Hiện nay, công tác giáo dục pháp luật cho cán bộ, công chức cấp cơ sở còn tồn tại một số bất cập, hạn chế.

Một là, về nội dung: Giáo dục pháp luật còn mang tính hàn lâm, lý thuyết, chưa phù hợp với thực tiễn và nhu cầu cụ thể của cán bộ, công chức cấp cơ sở. Giáo dục pháp luật nhiều nơi chưa bám sát các quan hệ xã hội và sự kiện pháp lý nảy sinh tại thực tế tại địa phương, chưa giải quyết được các vấn đề pháp lý cụ thể mà cán bộ, công chức thường xuyên gặp phải trong công việc. Về phương pháp giáo dục: Còn thiếu tài liệu, phương tiện hỗ trợ và các công cụ giảng dạy sáng tạo, sinh động, dễ tiếp cận, khiến cán bộ khó nắm bắt và áp dụng trong thực tế.

Hai là, đội ngũ giảng viên, báo cáo viên pháp luật đôi khi thiếu kỹ năng sư phạm, kinh nghiệm thực tế và chuyên môn pháp lý. Một số địa phương còn thiếu cán bộ chuyên trách hoặc người thực hiện công tác tuyên truyền pháp luật chỉ làm việc kiêm nhiệm, không có thời gian tập trung phát triển nội dung và phương pháp giảng dạy. Kinh phí đầu tư cho công tác giáo dục pháp luật còn hạn chế, dẫn đến việc tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn không đảm bảo chất lượng; thiếu cơ sở vật chất, tài liệu và các công cụ hỗ trợ hiện đại để nâng cao hiệu quả công tác đào tạo.

Ba là, sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng, đơn vị tổ chức giáo dục pháp luật tại cấp cơ sở còn lỏng lẻo, dẫn đến việc triển khai không đồng bộ hoặc trùng lặp nội dung. Công tác kiểm tra, đánh giá hiệu quả giáo dục pháp luật chưa được chú trọng, dẫn đến khó xác định được kết quả thực sự của các chương trình.

Bốn là, một bộ phận cán bộ, công chức chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc học tập pháp luật, dẫn đến thái độ thụ động, thiếu chủ động trong việc nâng cao kiến thức pháp luật.

Năm là, công tác giáo dục pháp luật nhiều nơi chưa có kế hoạch dài hạn, mang tính chiến lược. Thay vào đó, các chương trình thường được tổ chức theo hình thức ngắn hạn, mang tính đối phó, thiếu sự liên tục và hệ thống.

Thực trạng yếu kém kể trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan khác nhau, đặt ra yêu cầu cần tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật cả về nội dung và phương pháp.

Xuất phát từ yêu cầu của tình hình mới và sự thay đổi nhanh chóng của đời sống – xã hội

Những yêu cầu mới đặt ra đối với cán bộ, công chức ở địa phương hiện nay phản ánh sự thay đổi nhanh chóng trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, cải cách hành chính, chuyển đổi số, hội nhập quốc tế và yêu cầu ngày càng cao của nhân dân. Để đáp ứng những đòi hỏi này, cán bộ, công chức địa phương cần có năng lực cao hơn, kỹ năng toàn diện hơn để kịp thời thích ứng với các xu hướng hiện đại, đặc biệt là những kiến thức và kỹ năng liên quan đến pháp luật.

Về mặt kiến thức pháp luật, cán bộ, công chức cấp cơ sở cần kịp thời cập nhật những quy định pháp luật mới trong một số lĩnh vực như: đất đai, xây dựng, môi trường, an ninh trật tự, phòng chống tội phạm, hôn nhân và gia đình, lao động, khiếu nại và tố cáo,v.v…

Về kỹ năng pháp luật thực tiễn, cán bộ, công chức cơ sở cần rèn luyện một số kỹ năng để phục vụ tốt hơn nhu cầu của người dân và doanh nghiệp như: Kỹ năng hòa giải tại cơ sở; kỹ năng phổ biến, tuyên truyền pháp luật đến người dân; kỹ năng xử lý tình huống pháp lý phát sinh trong cộng đồng; kỹ năng áp dụng pháp luật, kỹ năng tham mưu chính sách; kỹ năng tiếp công dân; kỹ năng giải quyết khiếu nại, tố cáo; kỹ năng tư vấn pháp lý; kỹ năng soạn thảo văn bản quản lý,…

Để giải quyết được nhu cầu trên, nâng cao chất lượng giáo dục pháp luật được xem là “chiếc chìa khóa vạn năng” để cung cấp và trang bị cho đội ngũ cán bộ, công chức cơ sở những năng lực và kỹ năng cần thiết.

Nâng cao chất lượng giáo dục pháp luật cho cán bộ, công chức cơ sở là xu hướng tất yếu của các quốc gia trên thế giới hiện nay

Hiện nay, các quốc gia trên thế giới đều nhận thức được tầm quan trọng của việc giáo dục pháp luật cho cán bộ, công chức cấp cơ sở, vì họ là những người trực tiếp thực thi và áp dụng pháp luật trong cộng đồng. Việc nâng cao trình độ pháp luật của đội ngũ này không chỉ giúp đảm bảo sự minh bạch và hiệu quả trong hoạt động của chính quyền mà còn góp phần xây dựng và bảo vệ nhà nước pháp quyền. Tại Hoa Kỳ, giáo dục pháp luật và nâng cao chất lượng giáo dục, cập nhật kỹ năng pháp lý cho đội ngũ cán bộ ở chính quyền địa phương luôn được chú trọng. Phương pháp giáo dục pháp luật tương đối hiện đại và thiết thực với các tình huống pháp lý thực tế, đặc biệt trong các lĩnh vực như quản lý đất đai, thuế, và quyền công dân. Tại Nhật Bản, các chương trình đào tạo và nâng cao kiến thức pháp luật cho cán bộ công chức chủ yếu được thực hiện thông qua các trung tâm đào tạo chuyên sâu. Các khóa học về luật pháp, quyền con người, và các vấn đề xã hội được tổ chức định kỳ, đặc biệt chú trọng vào sự đổi mới trong hệ thống pháp luật và quản lý hành chính. Tại Singapore, việc sử dụng các công cụ công nghệ, bao gồm các nền tảng đào tạo trực tuyến, để việc tiếp cận và cập nhật kiến thức pháp lý cho đội ngũ cán bộ luôn được diễn ra liên tục và dễ dàng. Điều này cho thấy, các quốc gia đều ý thức được vai trò quan trọng của giáo dục pháp luật đối với công chức cơ sở và sự cần thiết của việc nâng cao chất lượng giáo dục pháp luật.

Từ những luận giải trên, có thể thấy công tác giáo dục pháp luật cho cán bộ, công chức cơ sở ở Việt Nam hiện nay tuy đã nhận được sự quan tâm, chú trọng của toàn hệ thống chính trị song vẫn tồn tại một số hạn chế, dẫn tới cản trở việc xây dựng một đội ngũ công chức vững vàng về pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước tại cơ sở. Để khắc phục tình trạng trên, cần có sự đầu tư đồng bộ về nguồn lực, cải tiến nội dung và phương pháp giáo dục pháp luật, cũng như nâng cao nhận thức và tinh thần tự giác học tập pháp luật trong đội ngũ cán bộ, công chức ở cơ sở. Đặc biệt, cần thay đổi nhận thức trong mỗi cấp, mỗi ngành về vai trò của giáo dục pháp luật, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm trong xây dựng chính quyền địa phương, là nấc thang quan trọng trong xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong tình hình mới.