 |
| Tọa đàm có sự tham dự của đại diện nhiều bộ, ngành cùng các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp xuất khẩu, chuyên gia kinh tế, chuyên gia pháp luật. |
Xuất khẩu Việt Nam cơ hội và thách thức hiện nay
Tại tọa đàm “Giải pháp tăng trưởng xuất khẩu cao và bền vững”, theo Bộ Công Thương, trong nhiều năm qua, xuất khẩu luôn giữ vai trò là một trong những động lực quan trọng nhất của tăng trưởng kinh tế Việt Nam. Trong 11 tháng năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước đạt 839,8 tỷ USD, trong đó xuất khẩu đạt 430,2 tỷ USD, tăng 16,1% so với cùng kỳ. Dự kiến cả năm 2025, xuất khẩu Việt Nam sẽ vượt 470 tỷ USD, đưa tổng kim ngạch xuất nhập khẩu lên 920 tỷ USD, đưa Việt Nam vào Top 15 quốc gia có kim ngạch thương mại lớn nhất thế giới. Từ năm 2023, Việt Nam đã gia nhập nhóm 20 nền kinh tế có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất, đồng thời duy trì xuất siêu liên tục 10 năm, củng cố dự trữ ngoại hối và ổn định tỷ giá.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tích ấn tượng, xuất khẩu Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức cấu trúc. Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu Trần Thanh Hải chỉ ra rằng tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đã tăng từ 13,4 tỷ USD năm 1995 lên 786,9 tỷ USD năm 2024, tương đương 58,7 lần trong 29 năm, nhưng tăng trưởng vẫn phụ thuộc lớn vào khu vực FDI, trong khi vai trò doanh nghiệp nội địa chưa tương xứng. Nhiều ngành xuất khẩu chủ lực còn phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu, năng lực thiết kế, marketing quốc tế, xây dựng thương hiệu hạn chế, khả năng đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật và xanh là điểm nghẽn.
Bối cảnh quốc tế cũng đặt ra nhiều áp lực: kinh tế thế giới phục hồi chậm, xung đột địa chính trị kéo dài, chủ nghĩa bảo hộ gia tăng và phân mảnh thương mại. Chuyên gia pháp luật Nguyễn Thị Thu Trang nhấn mạnh, các tiêu chuẩn về phát triển bền vững, giảm phát thải, truy xuất nguồn gốc và trách nhiệm xã hội ngày càng trở thành điều kiện bắt buộc để tiếp cận các thị trường lớn. Điều này buộc Việt Nam phải chuyển từ mô hình mở rộng quy mô sang tăng trưởng chiều sâu, chất lượng và bền vững.
Ngoài ra, Việt Nam vẫn đối diện ba dạng mất cân đối: thị trường xuất khẩu tập trung, chủ thể FDI chiếm tỷ trọng lớn, và giá trị gia tăng chủ yếu ở khâu sản xuất cuối. Đây là điểm nghẽn quyết định bền vững xuất khẩu. Trong bối cảnh đó, thương mại điện tử xuyên biên giới nổi lên như giải pháp để vượt hạn chế nội tại và mở rộng thị trường toàn cầu. Ông Trần Văn Trọng, Tổng Thư ký VECOM, cho biết thương mại điện tử đã trở thành phương thức phổ biến, nhưng xuất khẩu trực tuyến vẫn chưa được khai thác đúng mức. Vấn đề không phải công nghệ mà là năng lực tổ chức thực thi, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ và vừa, khi chuỗi xuất khẩu trực tuyến đòi hỏi kỹ năng từ nghiên cứu thị trường, marketing số, logistics, thanh toán đến tuân thủ pháp lý.
Gia tăng hiệu quả xuất khẩu trực tuyến
 |
| Xuất, nhập khẩu cần đổi mới mô hình để thích ứng giai đoạn mới. |
Để thương mại điện tử xuyên biên giới trở thành trụ cột xuất khẩu, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp chiến lược. Ông Trần Văn Trọng nhấn mạnh, giai đoạn 2015–2025 là thời kỳ tạo nền, từ 2026 trở đi sẽ là giai đoạn cất cánh, khi doanh nghiệp được trang bị năng lực phù hợp, hạ tầng logistics và khung pháp lý hoàn thiện.
Trước hết, cần hoàn thiện khung pháp lý về hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu qua thương mại điện tử, đảm bảo quy trình thông quan nhanh chóng, minh bạch và phù hợp với chuẩn mực quốc tế. Đầu tư mạnh vào hạ tầng logistics xuyên biên giới, từ kho vận, kho lạnh, đến mạng lưới giao nhận đa kênh, giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí, rút ngắn thời gian giao hàng và tăng độ tin cậy với khách hàng toàn cầu. Đồng thời, cần tăng cường phối hợp chính sách giữa các cơ quan quản lý, nhằm đảm bảo thông tin thống nhất và hỗ trợ kịp thời cho doanh nghiệp khi triển khai xuất khẩu trực tuyến.
Doanh nghiệp Việt Nam cần nâng cao năng lực tổ chức xuất khẩu trực tuyến, bao gồm: nghiên cứu thị trường số, tối ưu hóa sản phẩm, marketing xuyên biên giới, quản lý logistics quốc tế, thanh toán và tuân thủ pháp lý. Đây là yếu tố sống còn, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ và vừa, chiếm số đông trong nền kinh tế. Ngoài ra, cần phát triển năng lực chuyển đổi số nội bộ, ứng dụng các công cụ quản lý bán hàng, phân tích dữ liệu khách hàng và tự động hóa quy trình vận hành, nhằm gia tăng hiệu quả và giảm rủi ro.
Song song với chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và phát triển bền vững là yêu cầu không thể đảo ngược. Doanh nghiệp phải thích ứng với tiêu chuẩn môi trường, phát thải, truy xuất nguồn gốc và trách nhiệm xã hội, không chỉ đáp ứng yêu cầu thị trường mà còn tạo lợi thế cạnh tranh lâu dài. Việc xây dựng chuỗi cung ứng xanh, bao bì thân thiện môi trường và vận hành bền vững là những yếu tố được nhiều thị trường quốc tế ưu tiên, giúp sản phẩm Việt Nam được đánh giá cao hơn.
Đối với từng ngành hàng, nâng cao nội lực doanh nghiệp, phát triển nguyên phụ liệu trong nước, đổi mới sáng tạo, phát triển mẫu mã và thương hiệu là yếu tố quyết định giá trị gia tăng. Đồng thời, tận dụng hiệu quả các FTA thế hệ mới, cung cấp thông tin thị trường, hỗ trợ doanh nghiệp đáp ứng quy tắc xuất xứ và tiêu chuẩn kỹ thuật sẽ mở rộng cơ hội xuất khẩu bền vững.
Thực tế chứng minh tiềm năng xuất khẩu trực tuyến không chỉ trên lý thuyết: năm 2025, số lượng sản phẩm Việt Nam bán trên Amazon tăng 35%, cho thấy khả năng tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng toàn cầu. Khi hạ tầng logistics đồng bộ, khung pháp lý rõ ràng, và doanh nghiệp được trang bị năng lực phù hợp, thương mại điện tử xuyên biên giới sẽ trở thành trụ cột mới, nâng cao giá trị, thương hiệu và vị thế hàng Việt trên thị trường quốc tế. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để doanh nghiệp nội địa vươn ra toàn cầu, giảm phụ thuộc vào FDI, gia tăng giá trị gia tăng trong chuỗi xuất khẩu và tạo nền tảng tăng trưởng bền vững cho xuất khẩu Việt Nam.
