| Thương mại điện tử bùng nổ: Làm sao để bảo vệ người tiêu dùng? Thương mại điện tử Việt Nam quý IV dự kiến đạt gần 4 tỷ USD Cuộc đua sàn thương mại điện tử: Ai nắm giữ niềm tin khách hàng? |
 |
| Câu chuyện Hoa hậu quốc tế Nguyễn Thúc Thùy Tiên, Quang Linh Vlogs, Hằng “du mục” livestream bán kẹo rau củ, bị phản ánh phóng đại chức năng sản phẩm, là ví dụ tiêu biểu cho tình trạng thiếu kiểm soát. |
Bùng nổ thương mại điện tử và bài toán niềm tin
Theo chương trình nghị sự, chiều nay (3/11), Quốc hội sẽ thảo luận tại tổ về dự thảo Luật Thương mại điện tử (TMĐT) – một văn bản nhận được nhiều sự quan tâm bởi những điều chỉnh quan trọng liên quan đến định danh người bán và quản lý hoạt động livestream bán hàng. Dự thảo bổ sung quy định định danh người bán trong nước theo pháp luật về định danh và xác thực điện tử, cùng người bán nước ngoài thông qua giấy tờ chứng minh tính hợp pháp, nhằm đảm bảo minh bạch thông tin và truy xuất nguồn gốc giao dịch.
Cùng với đó, dự thảo cũng lần đầu xác định trách nhiệm pháp lý của các chủ thể tham gia hoạt động livestream bán hàng, lĩnh vực đang phát triển mạnh nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Sự tăng trưởng của TMĐT Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa là rất ấn tượng: quy mô thị trường năm 2024 đã đạt 25 tỷ USD, đóng góp gần 10% tổng doanh thu hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước. TMĐT trở thành điểm đến hấp dẫn với các nhà đầu tư nước ngoài, đồng thời giúp người tiêu dùng Việt Nam dễ dàng tiếp cận hàng hóa quốc tế.
Đặc biệt, doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nước đã biết tận dụng nền tảng số để mở rộng kênh phân phối, giảm chi phí trung gian. Tuy nhiên, sự “bùng nổ” của livestream bán hàng – hình thức tương tác trực tiếp giữa người bán và khách hàng – lại bộc lộ nhiều bất cập. Không ít trường hợp người mua bỏ tiền thật nhưng nhận hàng kém chất lượng, thậm chí là hàng không rõ nguồn gốc. Việc thổi phồng công dụng sản phẩm hay quảng cáo sai sự thật đang trở nên phổ biến, ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng và uy tín của môi trường kinh doanh trực tuyến.
Câu chuyện Hoa hậu quốc tế Nguyễn Thúc Thùy Tiên, Quang Linh Vlogs, Hằng “du mục” livestream bán kẹo rau củ, bị phản ánh phóng đại chức năng sản phẩm, là ví dụ tiêu biểu cho tình trạng thiếu kiểm soát. Không chỉ người tiêu dùng chịu thiệt, mà Nhà nước cũng bị thất thu thuế từ những phiên “chốt đơn” trị giá hàng tỷ đồng. Trong khi đó, pháp luật hiện hành vẫn coi livestream bán hàng chỉ là một hình thức quảng cáo đi kèm hoạt động thương mại, chưa có khung pháp lý riêng để điều chỉnh. Các vấn đề như định danh chủ tài khoản, nghĩa vụ thuế, trình độ người livestream hay kiểm soát nội dung phát sóng vẫn còn bỏ ngỏ. Điều này khiến người mua khó xác minh độ tin cậy, còn cơ quan quản lý khó truy vết khi xảy ra vi phạm, từ đó khiến niềm tin thị trường bị suy giảm nghiêm trọng.
Hoàn thiện luật để bảo vệ người tiêu dùng trực tuyến
 |
| Người livestream bán hàng cũng được xác định là một chủ thể độc lập có trách nhiệm pháp lý rõ ràng. |
Trước thực tế đó, dự thảo Luật Thương mại điện tử đã đưa ra hàng loạt quy định mới, nhằm thiết lập cơ chế quản trị chặt chẽ hơn đối với hoạt động livestream bán hàng, hướng đến một môi trường TMĐT minh bạch, công bằng và an toàn cho cả người mua lẫn người bán. Theo dự thảo, chủ quản nền tảng TMĐT sẽ phải xác thực danh tính người livestream, công khai cơ chế kiểm soát nội dung theo thời gian thực và chịu trách nhiệm đảm bảo các phiên phát sóng không vi phạm quy định về quảng cáo, chất lượng hay xuất xứ hàng hóa.
Đây là bước tiến quan trọng trong việc chống gian lận thương mại và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Đối với người bán hàng, dự thảo yêu cầu cung cấp đầy đủ giấy tờ chứng minh điều kiện kinh doanh hợp pháp và chứng minh chất lượng sản phẩm trước khi thực hiện livestream. Điều này nhằm ngăn chặn từ gốc tình trạng bán hàng không rõ nguồn gốc hoặc sai phạm về tiêu chuẩn chất lượng.
Người livestream bán hàng cũng được xác định là một chủ thể độc lập có trách nhiệm pháp lý rõ ràng. Họ phải định danh, xác thực điện tử, và không được cung cấp thông tin sai lệch về công dụng, xuất xứ, giá cả, khuyến mại hay chính sách bảo hành sản phẩm. Với các hàng hóa thuộc diện phải xác nhận nội dung quảng cáo, người livestream phải đảm bảo tuân thủ đúng thông tin đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Những quy định này không chỉ thiết lập trật tự mới cho hoạt động TMĐT mà còn là nền tảng củng cố niềm tin giữa người tiêu dùng và doanh nghiệp.
Khi từng chủ thể – từ nền tảng, người bán đến người livestream – đều có trách nhiệm cụ thể, thị trường sẽ vận hành minh bạch, công bằng hơn, giúp TMĐT trở thành môi trường kinh doanh đáng tin cậy. Hơn cả việc “chốt đơn”, TMĐT Việt Nam đang tiến tới mục tiêu “chốt niềm tin” – khi mỗi giao dịch không chỉ mang giá trị thương mại, mà còn thể hiện uy tín và đạo đức thương hiệu. Dự thảo Luật TMĐT, khi được thông qua, sẽ trở thành lá chắn pháp lý bảo vệ người tiêu dùng, chống hàng giả, hàng nhái, và tạo nền tảng phát triển bền vững cho TMĐT Việt Nam trong thời kỳ hội nhập số.
