 |
| Ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số là chìa khóa để HTX mở cửa thị trường. Ảnh: Phong Vân |
Vì sao HTX cần thay đổi tư duy sản xuất?
Trong những năm gần đây, khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã trở thành con đường tất yếu để nâng cao giá trị nông sản và năng lực cạnh tranh cho khu vực kinh tế hợp tác, phù hợp với tinh thần của Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị. Những đòi hỏi ngày càng cao từ thị trường về tiêu chuẩn, chứng nhận và sự minh bạch đã khiến các HTX không thể tiếp tục làm theo thói quen, kinh nghiệm rời rạc như trước đây. Điển hình tại Đồng Nai, dù xoài cát có chất lượng tốt nhưng khó bước vào thị trường xuất khẩu do vướng mắc về minh bạch thông tin sản xuất, kiểm soát an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc. Đây là những yêu cầu gần như ngoài tầm với của nhiều nông hộ nhỏ lẻ.
Chính trong bối cảnh đó, việc địa phương hỗ trợ vùng trồng xoài cát Hòa Lộc làm chứng nhận VietGAP và thành lập các tổ hợp tác, HTX là bước đi quan trọng, mở đường cho những thay đổi mang tính căn bản. HTX Thương mại dịch vụ nông nghiệp cây xoài Xuân Trường (xã Xuân Lộc, Đồng Nai) là lá cờ đầu trong cuộc cách mạng số hóa này. Chỉ trong thời gian ngắn, HTX đã trở thành một trong những đơn vị đi đầu về số hóa. Ông Nguyễn Văn Dũng, Giám đốc HTX cho hay, toàn bộ hơn 20 hộ thành viên HTX hiện thực hiện ghi chép sản xuất bằng nhật ký điện tử, thay thế cho giấy tờ thủ công. Điều này giúp từng công đoạn từ bón phân, tưới nước, phun thuốc đến thu hoạch được cập nhật theo thời gian thực, tạo thành bộ dữ liệu minh bạch, đầy đủ và đáng tin cậy.
Với các doanh nghiệp thu mua và thị trường xuất khẩu, nhật ký sản xuất điện tử là “tấm hộ chiếu” của nông sản HTX, còn với thành viên HTX và nông dân liên kết, đó là công cụ để kiểm soát sản xuất khoa học, hạn chế rủi ro, giảm chi phí và tối ưu năng suất. Ông Dũng chia sẻ: “Nhờ tiến bộ trong ứng dụng khoa học kỹ thuật, chuyển đổi số, uy tín của HTX ngày càng được nâng cao, mở rộng được thêm thị trường tiêu thụ, một điều mà trước đây nông dân sản xuất riêng lẻ rất khó làm được”.
Không chỉ dừng lại ở nhật ký điện tử, thành công lớn khác của HTX Xuân Trường còn ở việc mạnh dạn đầu tư tự động hóa hệ thống tưới, hòa phân và áp dụng các chế phẩm sinh học. Thay vì dành hàng giờ tưới thủ công, nay thành viên HTX chỉ cần vài thao tác trên điện thoại thông minh là hệ thống tự vận hành chính xác. Cách làm mới này không chỉ giúp thành viên HTX tiết kiệm nước, phân bón mà còn giúp cây phát triển đồng đều, tăng năng suất và chất lượng trái. Ông Nguyễn Văn Dũng khẳng định: “Sản xuất nông nghiệp hiện đại phải dựa vào dữ liệu. Không thể tiếp tục làm theo thói quen, kinh nghiệm rời rạc như trước đây, bởi thị trường hiện nay đòi hỏi tiêu chuẩn, chứng nhận và sự minh bạch ngày càng cao”.
Nhờ ứng dụng công nghệ, HTX không chỉ nâng chất lượng trái xoài đến chuẩn VietGAP mà còn từng bước xây dựng cánh đồng mẫu lớn với quy mô hàng chục ha, hướng tới hình thành vùng nguyên liệu xoài xuất khẩu. Phó Chủ tịch xã Xuân Lộc, Phan Cao Lâm, đánh giá cao mô hình này bởi nó cho thấy tư duy sản xuất mới, với sự đầu tư bài bản, chuyên nghiệp hóa và nâng cao hiệu quả lao động. Ông Lâm cho rằng việc nông dân quen dần với nhật ký sản xuất điện tử và hệ thống tự động hóa không chỉ giúp giảm nhân công mà còn mở ra cách tiếp cận mới trong quản lý nông nghiệp, đặc biệt quan trọng trong bối cảnh biến đổi khí hậu và áp lực thị trường, tạo điều kiện để địa phương nhân rộng mô hình và hướng đến nền nông nghiệp công nghệ cao.
Tính đến nay, cả nước có gần 35.000 HTX hoạt động với hơn 6,17 triệu thành viên. Việc nhân rộng các mô hình đổi mới sáng tạo như HTX Xuân Trường sẽ góp phần quan trọng tạo ra thế hệ HTX mới, năng động hơn, cạnh tranh hơn và bền vững hơn, bởi chuyển đổi số đã trở thành điều kiện sống còn để HTX tồn tại và phát triển. Nếu trước đây HTX gắn với sổ sách giấy, giao dịch trực tiếp, thì nay nhiều HTX đã có thể họp trực tuyến, biểu quyết qua ứng dụng điện tử, quản lý sản xuất bằng dữ liệu, liên kết tiêu thụ qua thương mại điện tử và mở rộng hợp tác xuyên biên giới.
Khoa học công nghệ giúp HTX tăng thu nhập
 |
| HTX Nông nghiệp xanh Phố Hiến là một ví dụ tiêu biểu cho việc ứng dụng công nghệ vào toàn chuỗi giá trị. Ảnh: Bùi Hường |
Thành công của các HTX tiên phong đã chứng minh rằng khi nắm bắt đúng xu thế, sản xuất nông nghiệp có thể vượt qua ranh giới của sản xuất nhỏ lẻ, vươn tới những thị trường rộng lớn, với khoa học công nghệ, thương mại điện tử và cơ giới hóa là ba trụ cột chính. Tại Hưng Yên, HTX Nông nghiệp xanh Phố Hiến là một ví dụ tiêu biểu cho việc ứng dụng công nghệ vào toàn chuỗi giá trị. HTX đã thành công trong việc xuất khẩu nhãn tươi và long nhãn hạt sen sang thị trường Nhật Bản, châu Âu. Đặc biệt, 50% sản lượng HTX được tiêu thụ qua Tiktok và các sàn thương mại điện tử trong vụ nhãn 2025, chứng minh lợi thế thị trường mở rộng nhanh chóng khi nông dân và HTX chủ động bước vào không gian số.
Bên cạnh thương mại điện tử, khoa học và công nghệ trong sản xuất nông nghiệp cũng đang được triển khai đồng bộ và thực chất hơn. Tại HTX Sản xuất – kinh doanh dịch vụ nông nghiệp xã Bình Định (Hưng Yên), mô hình liên kết sản xuất lúa giống với doanh nghiệp đã tạo ra bước chuyển rõ rệt về năng suất, chi phí và thu nhập của nông dân. Việc áp dụng đồng bộ cơ giới hóa từ gieo mạ khay, cấy máy, làm đất, thu hoạch, sấy và tiêu thụ giúp HTX giảm mạnh chi phí đầu vào, tăng hiệu quả kinh tế. Bà Trần Thị Phin, người sở hữu hơn 7ha canh tác, đã mạnh dạn đầu tư hơn 1 tỷ đồng vào toàn bộ hệ thống máy móc sản xuất. Nhờ liên kết với HTX, doanh nghiệp và được bao tiêu sản phẩm giá cao hơn thị trường 30%, bà Phin mỗi vụ thu lãi hàng trăm triệu đồng, đồng thời còn có thêm thu nhập từ dịch vụ sấy thuê khoảng 50 triệu đồng/vụ.
Ông Trần Thanh Sơn, Giám đốc HTX Bình Định chia sẻ, chiến lược quy hoạch 5 vùng sản xuất lúa giống với gần 2.000 thành viên, kết hợp phá bờ thửa, số hóa cánh đồng, cơ giới hóa sản xuất từ năm 2021. Ông cho biết: “Tổng thu nhập trên mỗi sào canh tác của thành viên và hộ liên kết của HTX tăng thêm 350.000 đồng/vụ, chi phí đầu vào giảm 450.000–500.000 đồng/sào. Đó chính là giá trị của khoa học công nghệ, tạo ra sự đột phá về hiệu quả mà các phương thức truyền thống không thể đạt được”.
Khoa học công nghệ còn mở ra hướng đi mới cho lĩnh vực dược liệu giàu tiềm năng. HTX Nam dược Hoàng Lương (xã Tiền Hải) là mô hình điển hình cho thấy đổi mới sáng tạo hoàn toàn có thể bắt đầu từ những người trẻ đầy khát vọng. Giám đốc Hoàng Văn Lương đã xây dựng HTX chuyên sản xuất và chế biến dược liệu thành các sản phẩm trà thảo dược và các dòng chăm sóc sức khỏe. HTX đã mở rộng vùng trồng lên 50ha với nhiều loại cây như kim ngân, cà gai leo, bồ công anh, nhân trần, diệp hạ châu… Sản phẩm đã đạt OCOP 3 sao và được bán trên các sàn thương mại điện tử, xây dựng phòng livestream để kết nối khách hàng.
Thành công của các HTX này minh chứng rõ ràng: Năng suất tăng từ 15–28%, chi phí sản xuất giảm 15–20%, trong khi khả năng truy xuất nguồn gốc đạt chuẩn ngày càng hoàn thiện. Khoa học công nghệ đã trở thành sức mạnh thực tiễn, tạo động lực cho những đổi thay sâu sắc trong sản xuất, kinh doanh và đời sống, giúp HTX tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Các HTX năng động ngày nay không chỉ làm dịch vụ mà còn trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, nơi lan tỏa tư duy kinh tế mới, cầu nối quan trọng giữa nông dân, doanh nghiệp và thị trường, góp phần thúc đẩy phát triển nông nghiệp hiện đại và xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu.
