 |
| Dù mang nhiều điểm tích cực, Dự thảo Luật Thương mại điện tử vẫn đặt ra băn khoăn về trách nhiệm của người bán trên các nền tảng TMĐT và mạng xã hội. |
Thách thức quản lý thương mại điện tử hiện nay
Sau gần 20 năm thực hiện Luật Thương mại điện tử năm 2005, hoạt động thương mại tại Việt Nam đã chuyển từ trực tiếp sang môi trường số với tốc độ nhanh chóng. Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ của các mô hình kinh doanh mới như mạng xã hội bán hàng, livestream, thương mại xuyên biên giới hay sàn thương mại điện tử đa dịch vụ vẫn đang đối mặt với nhiều bất cập pháp lý. Việc thiếu hành lang pháp lý đầy đủ đã dẫn đến những rủi ro tiềm ẩn, đe dọa quyền lợi người tiêu dùng và gây khó khăn cho việc quản lý hoạt động thương mại số.
Theo Đại biểu Quản Minh Cường (Cao Bằng), mua hàng trên sàn giao dịch TMĐT hiện nay phần lớn là “mua bằng niềm tin”, đặc biệt đối với các sản phẩm như thuốc chữa bệnh và thực phẩm chức năng giả. Đại biểu này bày tỏ băn khoăn về việc Dự thảo Luật sẽ điều chỉnh, bảo vệ người tiêu dùng ra sao trong trường hợp giá trị thực của hàng hóa không tương xứng với giá quảng cáo.
Đại biểu Đào Chí Nghĩa (Cần Thơ) nhấn mạnh hoạt động livestream phát triển mạnh nhưng đi kèm rủi ro về thông tin gian dối. Ông đề nghị bổ sung quy định vào Điều 22, theo đó người livestream bán hàng phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại nếu cung cấp thông tin sai hoặc gây nhầm lẫn. Đồng thời, các nền tảng TMĐT cần biện pháp “ngăn chặn livestream” đối với hàng hóa, dịch vụ cấm quảng cáo hoặc cần xác nhận trước, đặc biệt là sản phẩm liên quan sức khỏe, dược phẩm.
Tương tự, Đại biểu Hoàng Đức Thắng (Quảng Trị) cho rằng các KOLs, người nổi tiếng tham gia quảng bá sản phẩm hàng giả, không rõ nguồn gốc, sai công dụng là vấn đề nổi cộm trong thời gian qua. Ông đề nghị bổ sung quy định quản lý KOLs, trách nhiệm mạng xã hội, đăng ký và chế tài đặc thù, kết hợp Luật Quảng cáo và Luật Bảo vệ người tiêu dùng để xây dựng môi trường TMĐT minh bạch, bền vững. Ngoài ra, Đại biểu Triệu Thị Ngọc Diễm (Cần Thơ) nhấn mạnh các KOLs, KOC phải được định danh điện tử trước khi quảng bá hoặc bán hàng.
Người quảng bá phải ghi rõ nội dung quảng cáo và chịu trách nhiệm liên đới nếu thông tin sai khác với hồ sơ sản phẩm. Trong bối cảnh này, việc yêu cầu xác thực điện tử danh tính người bán theo Điều 19 đang gây tranh luận. Đại biểu Bế Minh Đức (Cao Bằng) lưu ý người bán mới gia nhập thị trường chưa tạo ra nhiều doanh thu và cần thời gian thích nghi; việc yêu cầu thực hiện thủ tục hành chính ngay là chưa phù hợp. Ông đề xuất chỉ yêu cầu xác thực điện tử khi người bán đạt ngưỡng thu nhập chịu thuế và bổ sung chế tài đối với nhà cung cấp hàng nhái, hàng giả, hàng kém chất lượng.
Giải pháp hoàn thiện Luật thúc đẩy doanh nghiệp
 |
| y, Dự thảo Luật không chỉ bảo vệ người tiêu dùng, ngăn chặn rủi ro trong TMĐT, mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển, khuyến khích đổi mới sáng tạo và mở rộng thị trường. |
Để giải quyết những thách thức trên, Dự thảo Luật Thương mại điện tử đưa ra nhiều giải pháp pháp lý toàn diện, vừa bảo vệ người tiêu dùng, vừa tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc xây dựng luật dựa trên nguyên tắc cân bằng, không áp dụng đồng nhất các điều kiện quá khắt khe cho mọi loại hình doanh nghiệp, đồng thời phân loại nền tảng TMĐT theo quy mô lớn, vừa và nhỏ để thúc đẩy mô hình kinh doanh linh hoạt, sáng tạo.
Đại biểu Tráng A Dương (Tuyên Quang) nhấn mạnh cần rà soát kỹ các quy định về loại hình và trách nhiệm của chủ thể trong TMĐT, tránh tạo rào cản cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, khuyến khích tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, và sự tham gia tích cực của khu vực tư nhân. Cùng quan điểm, Đại biểu Ma Thị Thúy (Tuyên Quang) cho rằng nền tảng TMĐT vừa là trung gian kỹ thuật, vừa là chủ thể pháp lý độc lập; gắn trách nhiệm pháp lý cho nền tảng là cách tiếp cận cân bằng giữa đổi mới sáng tạo và bảo vệ lợi ích cộng đồng.
Dự thảo Luật cũng quy định nền tảng TMĐT có trách nhiệm thông báo và gỡ bỏ hàng hóa, dịch vụ, nội dung vi phạm pháp luật, với cơ chế chi tiết do Chính phủ hướng dẫn, bao gồm xác minh người bán, thời hạn lưu trữ dữ liệu và xử lý phản ánh khiếu nại. Theo Đại biểu Nguyễn Phương Tuấn (An Giang), cần làm rõ vai trò, trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương trong giám sát nền tảng số, xử lý vi phạm và hướng dẫn thực hiện quy định pháp luật.
Các biện pháp quản lý livestream, KOLs/KOC cũng được bổ sung chi tiết. Người bán là chủ thể xin phép quảng cáo, người livestream xuất trình văn bản xác nhận trước khi phát trực tiếp. Các quy định về kiểm soát, ngăn chặn vi phạm, phân định trách nhiệm giữa chủ thể liên quan giúp tăng tính minh bạch, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đặc biệt trong bối cảnh xuất hiện tình trạng bán hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc, thậm chí hàng cấm qua mạng xã hội.
Với tổng thể các giải pháp này, Dự thảo Luật không chỉ bảo vệ người tiêu dùng, ngăn chặn rủi ro trong TMĐT, mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển, khuyến khích đổi mới sáng tạo và mở rộng thị trường. Đây là bước tiến quan trọng trong việc thể chế hóa chủ trương chuyển đổi số quốc gia, đồng thời xây dựng môi trường thương mại điện tử lành mạnh, minh bạch, bền vững cho Việt Nam.
