| Bữa sáng "thần kỳ" giúp kiểm soát huyết áp hiệu quả Bữa sáng được chứng minh giúp kéo dài tuổi thọ Bữa sáng hoàn hảo với các loại hạt |
Những thói quen ăn sáng phổ biến gây gánh nặng cho thận
 |
| Phở bò là món ăn thơm ngon, nức tiếng gần xa của người Việt. |
Bữa sáng từ lâu được xem là nền tảng cho một ngày làm việc hiệu quả, song thực tế cho thấy không phải ai cũng hiểu đúng và thực hành đúng nguyên tắc ăn sáng lành mạnh. PGS.TS. Nguyễn Thị Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia, khẳng định bữa sáng có vai trò quan trọng trong việc cung cấp năng lượng cho cơ thể sau một đêm dài nghỉ ngơi. Tuy nhiên, lợi ích này chỉ đạt được khi việc lựa chọn thực phẩm và cách ăn uống phù hợp, cân đối và an toàn.
Theo PGS Nguyễn Thị Lâm, một bữa ăn lành mạnh cần bảo đảm đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng gồm chất đạm, chất béo, chất bột đường, vitamin và khoáng chất. Đồng thời, thực phẩm phải bảo đảm an toàn vệ sinh, không trở thành nguồn gây bệnh hay tạo thêm gánh nặng cho các cơ quan trong cơ thể. Trong thực tế, nhiều người lại đặt sự tiện lợi và khẩu vị cá nhân lên hàng đầu, dẫn đến những lựa chọn tiềm ẩn rủi ro cho sức khỏe, đặc biệt là đối với thận.
Bún và phở là những món ăn sáng quen thuộc, được nhiều người ưa chuộng. Về bản chất, bún hay phở không gây hại nếu bảo đảm an toàn thực phẩm và ăn đúng cách. Tuy nhiên, thói quen phổ biến là ăn kèm quẩy chiên giòn. Quẩy chiên có thành phần chính là bột mì, song trong quá trình chế biến, một số cơ sở có thể sử dụng thêm phèn chua hoặc soda để tạo độ giòn, xốp. Phèn chua là một loại muối nhôm, trong khi lượng nhôm cho phép đi vào cơ thể không quá 0,7 mg/kg trọng lượng. Việc thường xuyên tiêu thụ quẩy chiên có thể khiến cơ thể hấp thụ lượng lớn muối nhôm, lắng đọng tại thận, làm tăng gánh nặng và nguy cơ tổn hại thận, thậm chí dẫn đến suy thận.
Một thói quen khác cũng được PGS Nguyễn Thị Lâm cảnh báo là việc ăn hết nước dùng khi ăn bún, phở. Nước dùng chứa hàm lượng muối cao, nếu tiêu thụ toàn bộ sẽ khiến cơ thể nạp lượng muối vượt ngưỡng khuyến cáo. Theo định lượng của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, một bát phở bò chín bình dân chứa hơn 3 gram muối, phở bò sốt vang 4,59 gram, phở gà 4 gram; trong khi tô bún cá có thể chứa tới 6,23 gram muối. WHO khuyến cáo mỗi người trưởng thành chỉ nên sử dụng 5 gram muối mỗi ngày.
Chỉ riêng bữa sáng với bún hoặc phở và uống hết nước dùng đã gần như vượt ngưỡng cho phép, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thận, đồng thời tác động tiêu cực đến tim mạch và huyết áp. Bên cạnh đó, thực phẩm chế biến sẵn như xúc xích, thịt xông khói, thịt nguội cũng là lựa chọn quen thuộc của nhiều người, đặc biệt là học sinh. Các sản phẩm này thường chứa hàm lượng muối cao, nhiều chất bảo quản, trong đó có phốt pho để giữ màu sắc và hương vị. Khi tiêu thụ quá mức, ngay cả người khỏe mạnh cũng có nguy cơ bị ảnh hưởng xấu đến chức năng thận và xương.
Lựa chọn bữa sáng lành mạnh để bảo vệ chức năng thận
 |
| Bữa sáng lành mạnh phải đầy đủ, đa dạng các nhóm chất. |
Không chỉ thực phẩm mặn hay chế biến sẵn, thói quen ăn sáng quá giàu đạm cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nhiều người quan niệm bữa sáng cần “ăn như vua”, do đó bổ sung nhiều thịt, trứng, sữa mà không kiểm soát lượng đạm. Theo các chuyên gia, chế độ ăn nhiều đạm làm tăng gánh nặng cho thận, thể hiện qua sự gia tăng protein trong nước tiểu và creatinin huyết thanh. Nếu tình trạng này kéo dài, chức năng thận sẽ bị ảnh hưởng rõ rệt. Đối với những người đã mắc bệnh thận mạn tính, đặc biệt ở giai đoạn 3 đến 5, việc ăn bữa sáng giàu đạm không những không có lợi mà còn thúc đẩy bệnh tiến triển nhanh hơn, do đó cần giảm tổng lượng đạm trong khẩu phần ăn hằng ngày.
Tương tự, các món ăn ngọt như bánh ngọt, bánh kem, bánh mì sandwich phết mứt hay nước ép trái cây đóng hộp cũng thường được lựa chọn cho bữa sáng với quan niệm khởi đầu ngày mới nhẹ nhàng và dễ chịu. Tuy nhiên, việc tiêu thụ đường tinh luyện, đặc biệt là fructose, vào buổi sáng có thể gây tăng đường huyết đột ngột. Khi đó, thận phải hoạt động liên tục để tái hấp thu và đào thải lượng đường dư thừa. Về lâu dài, thói quen này làm tăng nguy cơ kháng insulin, thúc đẩy bệnh tiểu đường – nguyên nhân hàng đầu gây suy thận – đồng thời trực tiếp gây quá tải, làm xơ hóa và suy giảm chức năng lọc của cầu thận.
Ngoài ra, các thực phẩm chế biến sẵn thường được chiên rán trước khi sử dụng hoặc bản thân đã chứa nhiều chất béo bão hòa. Quá trình chuyển hóa các chất béo này đòi hỏi gan phải hoạt động quá mức, dễ dẫn đến gan nhiễm mỡ. Khi gan bị quá tải, rối loạn chuyển hóa sẽ xảy ra, tạo áp lực gián tiếp lên chức năng lọc máu của thận. Đặc biệt, nhiệt độ cao trong quá trình chiên rán còn có thể sinh ra các chất độc hại như acrylamide, làm tăng gánh nặng lọc thải và gây tổn hại lâu dài đến nhu mô thận.
Để bảo vệ sức khỏe nói chung và chức năng thận nói riêng, các chuyên gia khuyến cáo bữa sáng cần được xây dựng theo hướng cân đối, đa dạng các nhóm thực phẩm. Việc tự chuẩn bị bữa ăn tại nhà giúp kiểm soát tốt hơn lượng muối, đường và chất béo, đồng thời bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm. Với những người thường xuyên ăn hàng quán, cần chủ động giảm lượng nước dùng, hạn chế đồ chiên rán và thực phẩm chế biến sẵn. Ăn thêm rau xanh, uống đủ nước lọc mỗi ngày là những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả, giúp thận hoạt động tốt hơn và giảm gánh nặng cho cơ thể.
