Quyết sách chiến lược cho tương lai dân số
Với tỷ lệ tán thành 88,79%, Quốc hội đã biểu quyết thông qua chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 – 2035. Chương trình đặt ra lộ trình cụ thể để hiện thực hóa mục tiêu "Dân cường thì Quốc thịnh":
 |
| Giai đoạn đến 2030: Phấn đấu 90% cặp nam, nữ được tư vấn, khám sức khỏe trước kết hôn. |
Giai đoạn đến 2030: Phấn đấu 90% cặp nam, nữ được tư vấn, khám sức khỏe trước kết hôn; 70% phụ nữ mang thai và 90% trẻ sơ sinh được tầm soát các bệnh bẩm sinh phổ biến.
Giai đoạn đến 2035: Nâng tỷ lệ khám sức khỏe trước kết hôn lên 95% (mức phổ cập gần như toàn diện); tầm soát trước sinh đạt 90% và sơ sinh đạt 95%.
Để thực hiện tham vọng này, tổng nguồn vốn thực hiện giai đoạn 1 (2026 - 2030) dự kiến là 88.635 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách Trung ương là 68.000 tỷ đồng. Đây là nguồn lực khổng lồ để đầu tư cơ sở hạ tầng, trang thiết bị y tế và đào tạo nhân lực, tạo đà cho sự phát triển của hệ thống y tế dự phòng.
"Lá chắn" bảo vệ hạnh phúc gia đình
Theo Bác sĩ Mai Xuân Phương, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Truyền thông - Giáo dục (Cục Dân số, Bộ Y tế), khám sức khỏe trước kết hôn không chỉ là thủ tục y tế mà là bước chuẩn bị tâm lý và kiến thức thiết yếu cho đời sống vợ chồng.
Y học hiện đại cho phép rà soát sớm các bệnh di truyền nguy hiểm như tan máu bẩm sinh (Thalassemia), máu khó đông, hội chứng Down... Khi nắm rõ tiền sử sức khỏe của cha mẹ, bác sĩ có thể đưa ra phác đồ dự phòng hiệu quả, ngăn chặn nguy cơ lây truyền giang mai, viêm gan B hay HIV sang thai nhi. Đây là nền tảng để sinh ra những đứa trẻ khỏe mạnh, giảm gánh nặng an sinh xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Bên cạnh đó, chương trình cũng hướng tới việc giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi xuống dưới 15% (năm 2030) và dưới 13% (năm 2035), đồng thời nâng tuổi thọ trung bình của người Việt lên 75,5 tuổi với tối thiểu 68 năm sống khỏe mạnh.
 |
| Y học hiện đại cho phép rà soát sớm các bệnh di truyền nguy hiểm như tan máu bẩm sinh (Thalassemia), máu khó đông, hội chứng Down... |
Thách thức từ thói quen và bài học quốc tế
Dù lợi ích đã rõ ràng, nhưng việc thay đổi hành vi của người dân là thách thức lớn nhất. Thực tế cho thấy tỷ lệ bao phủ dịch vụ này đang có sự chênh lệch lớn giữa các vùng miền. Đơn cử, trong khi Hà Nội đạt gần 63% (nửa đầu năm 2024), thì tại Thái Nguyên con số này chỉ dừng lại ở mức khiêm tốn 22,5% (6 tháng đầu năm 2025).
Rào cản chính đến từ tâm lý e ngại của giới trẻ và việc Luật Hôn nhân và Gia đình hiện hành chưa quy định bắt buộc khám sức khỏe trước kết hôn. Nhìn ra thế giới, bài học từ Trung Quốc là một ví dụ điển hình: Khi nước này bãi bỏ quy định khám bắt buộc vào năm 2003, tỷ lệ đi khám sụt giảm nghiêm trọng kéo theo sự gia tăng dị tật bẩm sinh. Hiện nay, Trung Quốc và nhiều nước Đông Nam Á như Singapore, Indonesia đang phải quay lại nỗ lực khuyến khích bằng các gói hỗ trợ tài chính, miễn phí xét nghiệm gen hoặc ứng dụng kỹ thuật số để quản lý sức khỏe cặp đôi.
Cơ hội cho ngành Y tế và định hướng triển khai
Với nguồn vốn 125.000 tỷ đồng, Chương trình mục tiêu quốc gia mở ra cơ hội lớn để nâng cấp toàn diện hệ thống y tế cơ sở. Các trạm y tế xã, phường sẽ được đầu tư để triển khai dự phòng và quản lý bệnh không lây nhiễm đạt tỷ lệ 100% vào năm 2030.
Để đạt được mục tiêu 95% vào năm 2035, ngành y tế xác định các giải pháp trọng tâm:
Chuẩn hóa quy trình: Nâng cao năng lực xét nghiệm, sàng lọc di truyền từ tuyến tỉnh đến trạm y tế xã.
Chuyển đổi số: Phấn đấu 100% người dân có sổ sức khỏe điện tử và được quản lý theo vòng đời từ năm 2030.
Hỗ trợ tài chính: Đề xuất chính sách bảo hiểm y tế hoặc trợ giá dịch vụ để khuyến khích người dân, đặc biệt là tại các vùng khó khăn, biên giới, hải đảo.
Truyền thông thay đổi hành vi: Đưa nội dung sức khỏe sinh sản vào giáo dục học đường và xây dựng "văn hóa khám trước hôn nhân" trong cộng đồng.
Việc Quốc hội thông qua chương trình này đánh dấu sự chuyển đổi trọng tâm chính sách từ kế hoạch hóa gia đình sang Dân số và Phát triển, khẳng định cam kết của Việt Nam trong việc đầu tư cho con người - nguồn tài sản quý giá nhất của quốc gia trong kỷ nguyên mới.
