| Những thói quen ăn uống “rước bệnh vào người” của người Việt Những mối nguy hại từ thói quen ăn uống vào dịp Tết Những thói quen ăn uống khiến tóc "khóc thét" |
Thói quen ăn uống sai lầm đang âm thầm phá hủy gan
 |
| Các loại thức ăn hè phố cực gây hại cho gan, nhưng nhiều người trẻ thực hiện hằng ngày. |
Theo PGS.TS.BS Trịnh Thị Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Gan mật Hà Nội, bức tranh về sức khỏe gan mật tại Việt Nam đang có những gam màu tối khi các bệnh lý như viêm gan, xơ gan và ung thư gan không chỉ gia tăng về số lượng mà còn có xu hướng trẻ hóa nhanh chóng. Nguyên nhân của thực trạng đáng báo động này không chỉ nằm ở việc lạm dụng rượu bia hay các tác nhân virus truyền thống, mà phần lớn xuất phát từ chính những thói quen sinh hoạt và chế độ ăn uống thiếu khoa học diễn ra hằng ngày.
Điển hình cho sự nguy hiểm này là trường hợp lâm sàng vừa được ghi nhận tại Phòng khám đa khoa Medlatec Tây Hồ. Bệnh nhân là anh L.T.N (41 tuổi, trú tại Hà Nội) đến kiểm tra sức khỏe định kỳ nhưng lại nhận về những kết quả vô cùng bất ngờ và lo ngại. Anh N. có tiền sử gia đình kinh doanh quán nhậu, do đặc thù công việc và sở thích cá nhân, anh thường xuyên tiêu thụ các loại thực phẩm tươi sống như rau sống, gỏi cá... và bỏ qua việc tẩy giun định kỳ.
Kết quả xét nghiệm máu cho thấy chỉ số bạch cầu ái toan của anh tăng cao đột biến, đi kèm với đó là tình trạng rối loạn chuyển hóa lipid máu nghiêm trọng, các chỉ số men gan và đường huyết đều vượt ngưỡng an toàn. Đáng lo ngại hơn, hình ảnh siêu âm và chụp cộng hưởng từ (MRI) ổ bụng đã phát hiện gan phải của bệnh nhân có cấu trúc bất thường với nhiều nốt vôi hóa, thoái hóa mỡ độ I và đặc biệt là sự xuất hiện của nhiều ổ tổn thương dạng hoại tử dịch hóa khu trú. Kết quả xét nghiệm chuyên sâu sau đó đã khẳng định anh dương tính với sán lá gan lớn và giun lươn, gây ra tổn thương gan nghiêm trọng.
Trường hợp của anh N. là minh chứng rõ ràng nhất cho tác hại của thói quen ăn đồ tái sống, "thuận tự nhiên" mà nhiều người đang ưa chuộng. ThS.BS nội trú Trần Văn Chiều, Trưởng Phòng Hóa sinh, Trung tâm Xét nghiệm Medlatec cảnh báo rằng, sán lá gan lây truyền qua đường tiêu hóa khi con người ăn phải ấu trùng trong rau thủy sinh (rau cần, rau nhút, xà lách son) hoặc các món chưa nấu chín kỹ như tiết canh, ốc sống, hàu sống, sashimi.
bệnh thường không gây triệu chứng rõ rệt ở giai đoạn đầu. Người bệnh có thể chỉ thấy đau bụng âm ỉ, mệt mỏi, sốt nhẹ, tiêu chảy, buồn nôn - những biểu hiện dễ nhầm với rối loạn tiêu hóa thông thường. Chính vì thế, nhiều trường hợp phát hiện muộn khi sán đã trưởng thành, gây tắc nghẽn đường mật hoặc hình thành ổ mủ trong gan, lúc này việc điều trị trở nên phức tạp hơn.
Theo ThS.BS nội trú Trần Văn Chiều, bệnh thường không gây triệu chứng rõ rệt ở giai đoạn đầu. Người bệnh có thể chỉ thấy đau bụng âm ỉ, mệt mỏi, sốt nhẹ, tiêu chảy, buồn nôn - những biểu hiện dễ nhầm với rối loạn tiêu hóa thông thường. Chính vì thế, nhiều trường hợp phát hiện muộn khi sán đã trưởng thành, gây tắc nghẽn đường mật hoặc hình thành ổ mủ trong gan, lúc này việc điều trị trở nên phức tạp hơn.
Bên cạnh mối nguy từ ký sinh trùng, PGS Trịnh Thị Ngọc còn nhấn mạnh đến tác hại khôn lường của thói quen tiêu thụ đồ ăn nhanh và thực phẩm bị nấm mốc. Nhiều người trẻ vì bận rộn đã lạm dụng thức ăn đường phố, đồ chiên rán nhiều dầu mỡ, vô tình gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ và rối loạn chuyển hóa. Ngoài ra, do tâm lý "tiếc của" của nhiều bà nội trợ khi cố tình sử dụng ngũ cốc (gạo, ngô, đậu) đã bị mốc bằng cách phơi nắng lại. Họ không biết rằng nấm mốc Aspergillus sản sinh ra độc tố Aflatoxin cực mạnh, không thể bị phá hủy hoàn toàn ở nhiệt độ cao. Chất độc này khi vào cơ thể sẽ tấn công trực tiếp vào gan, gây ngộ độc cấp tính và là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến xơ gan, ung thư gan về lâu dài.
Giải pháp bảo vệ lá gan từ chuyên gia y tế
 |
| Theo khuyến cáo của bác sĩ, người dân cần tuân thủ tuyệt đối nguyên tắc "ăn chín, uống sôi". |
Trước những mối đe dọa thường trực từ thói quen ăn uống thiếu lành mạnh, các chuyên gia y tế đã đưa ra những phác đồ điều trị và lời khuyên cụ thể nhằm bảo vệ lá gan - "nhà máy thải độc" quan trọng nhất của cơ thể. Đối với trường hợp nhiễm sán lá gan như bệnh nhân L.T.N, ThS.BS Trần Văn Chiều cho biết bệnh hoàn toàn có thể điều trị khỏi dứt điểm nếu được phát hiện sớm. Tùy thuộc vào loại sán và mức độ tổn thương của nhu mô gan, các bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ dùng thuốc đặc trị như praziquantel hoặc triclobendazole trong vài ngày.
Tuy nhiên, đối với những ca bệnh phát hiện muộn, khi sán đã gây biến chứng tắc mật hoặc hình thành ổ áp xe gan lớn, việc can thiệp y tế sẽ trở nên phức tạp hơn rất nhiều, có thể phải tiến hành nội soi hoặc phẫu thuật để dẫn lưu ổ mủ và loại bỏ ký sinh trùng ra khỏi cơ thể. Để không phải đối mặt với những can thiệp y tế đau đớn và tốn kém đó, biện pháp phòng ngừa chủ động từ việc thay đổi thói quen ăn uống là yếu tố tiên quyết.
Theo khuyến cáo của bác sĩ, người dân cần tuân thủ tuyệt đối nguyên tắc "ăn chín, uống sôi". Đối với các loại rau thủy sinh, cần rửa thật sạch dưới vòi nước chảy, ngâm nước muối hoặc dung dịch khử khuẩn chuyên dụng và hạn chế tối đa việc ăn sống. Các loại thực phẩm có nguy cơ cao chứa ấu trùng sán như hải sản, ốc, thịt cần được nấu chín kỹ để tiêu diệt mầm bệnh. Đặc biệt, thói quen rửa tay bằng xà phòng trước khi chế biến và trước khi ăn cần được duy trì thường xuyên để ngăn chặn sự xâm nhập của vi khuẩn và ký sinh trùng.
Song song với việc phòng chống ký sinh trùng, PGS.TS.BS Trịnh Thị Ngọc cũng đưa ra lời khuyên về một chế độ dinh dưỡng khoa học để phục hồi và tăng cường chức năng gan. Thay vì lựa chọn đồ ăn nhanh hay thực phẩm chế biến sẵn đầy rẫy chất bảo quản, mỗi gia đình nên chú trọng vào các bữa cơm nhà với thực phẩm tươi ngon, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Khẩu phần ăn cần cân bằng đầy đủ 4 nhóm dưỡng chất, trong đó ưu tiên tăng cường rau xanh, củ quả tươi để cung cấp vitamin và chất xơ, giúp giảm gánh nặng chuyển hóa cho gan. Tuyệt đối không vì tiếc rẻ mà sử dụng thực phẩm đã có dấu hiệu hư hỏng, nấm mốc, bởi đó là con đường ngắn nhất dẫn đến ung thư gan do độc tố Aflatoxin.
Một yếu tố quan trọng khác thường bị bỏ qua là việc cung cấp đủ nước cho cơ thể. Uống ít nước không chỉ hại thận mà còn làm suy giảm khả năng đào thải độc tố của gan. Tuy nhiên, cần uống nước lọc một cách khoa học dựa trên trọng lượng cơ thể, hạn chế tối đa việc nạp vào cơ thể các loại nước ngọt, trà sữa, nước tăng lực hay lạm dụng nước ép trái cây quá nhiều đường, bởi chúng sẽ bắt gan phải làm việc quá tải để chuyển hóa năng lượng dư thừa. Để bảo vệ sức khỏe một cách toàn diện, các chuyên gia khuyến cáo người dân cần thực hiện khám sức khỏe định kỳ, tầm soát chức năng gan và tiêm vắc xin phòng viêm gan đầy đủ. Đặc biệt với những người có thói quen ăn đồ sống lâu năm, việc sàng lọc ký sinh trùng là bước không thể thiếu để phát hiện sớm các bất thường tại gan và đường mật, từ đó có hướng xử trí kịp thời trước khi quá muộn.
