"Tảng băng chìm" mang tên ngộ độc mãn tính
Trả lời các đại biểu về vấn đề kiểm soát thực phẩm bẩn, bà Phạm Khánh Phong Lan - Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM cho biết ngành an toàn thực phẩm hiện nay không chỉ đối mặt với áp lực xử lý các vụ ngộ độc cấp tính mà còn phải giải quyết bài toán lớn hơn: sự tích tụ của hóa chất độc hại.
 |
| Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM Phạm Khánh Phong Lan trả lời chất vấn của đại biểu Ảnh: Nguyễn Anh |
Theo bà Lan, mối nguy lớn nhất hiện nay là lượng hóa chất, phụ gia thực phẩm, dư lượng kháng sinh cấm tích tụ trong cơ thể người dùng qua nhiều năm. Nguồn gốc của các chất này thường đến từ thực phẩm không rõ xuất xứ, hàng nhập lậu hoặc các sản phẩm trôi nổi trên thị trường.
"Nhiều loại thực phẩm nhìn bên ngoài hoàn toàn bình thường nhưng lại chứa tồn dư hóa chất vượt ngưỡng. Đây là nguyên nhân gây ra các bệnh mạn tính, thậm chí ung thư về lâu dài", Giám đốc Sở An toàn thực phẩm nhấn mạnh. Bà ví von các ca ngộ độc cấp tính xuất hiện thời gian qua chỉ là "phần nổi", trong khi "phần chìm" là tình trạng ngộ độc trường diễn – những chất độc lặng lẽ phá hủy sức khỏe và hàng chục năm sau mới bộc lộ hậu quả.
Do đó, mục tiêu của ngành không chỉ dừng lại ở việc phòng ngừa ngộ độc trước mắt mà phải kiểm soát chặt chẽ toàn bộ chuỗi cung ứng thực phẩm, từ khâu sản xuất đến bàn ăn, để giảm thiểu gánh nặng bệnh tật cho cộng đồng trong tương lai.
Lỗ hổng từ "bếp ăn online" và suất ăn học đường
Thương mại điện tử bùng nổ đã tạo ra thách thức lớn cho công tác quản lý an toàn thực phẩm. Đại biểu Đoàn Ngọc Như Tâm nêu thực trạng hoạt động bán và giao đồ ăn qua mạng tăng nhanh hơn tốc độ hoàn thiện của khung pháp lý, tiềm ẩn nhiều rủi ro khi người mua khó kiểm chứng chất lượng.
Thừa nhận thực tế này, bà Lan cho biết việc quản lý các "bếp ăn online" rất khó khăn do phần lớn là kinh doanh nhỏ lẻ, không địa chỉ rõ ràng và thường xuyên thay đổi tài khoản bán hàng ẩn danh. Sở An toàn thực phẩm đang nỗ lực làm việc với các nền tảng giao hàng lớn, yêu cầu các bếp ăn đối tác phải được thẩm định và có giấy phép. Tuy nhiên, bà cũng khuyến cáo người tiêu dùng không nên dễ dãi, mua hàng theo kiểu "năm ăn năm thua", cần tránh xa các tài khoản không xác thực để bảo vệ chính mình.
Đối với vấn đề suất ăn học đường, lãnh đạo Sở chỉ ra rằng rủi ro không chỉ nằm ở quy trình chế biến mà còn ở khâu lựa chọn nhà cung cấp. Tình trạng "tính thân hữu" trong đấu thầu, lựa chọn đơn vị cung cấp suất ăn dựa trên quan hệ quen biết thay vì năng lực thực tế vẫn còn tồn tại. Sở khẳng định sẽ phối hợp chặt chẽ với ngành giáo dục, quy trách nhiệm trực tiếp cho hiệu trưởng nếu xảy ra sự cố, đồng thời khuyến khích phụ huynh tham gia giám sát quy trình này.
 |
| Quang cảnh kỳ họp sáng 10/12. |
Siết chặt quản lý chợ đầu mối và thức ăn đường phố
Liên quan đến lo ngại về thực phẩm "3 không" (không nhãn mác, không xuất xứ, không giấy chứng nhận) tại các chợ đầu mối, bà Lan khẳng định bên trong 3 chợ đầu mối lớn của thành phố (Bình Điền, Thủ Đức, Hóc Môn) được kiểm soát rất chặt chẽ. Hàng hóa "3 không" chủ yếu xuất hiện ở khu vực buôn bán tự phát xung quanh chợ, đặc biệt bùng phát mạnh sau dịch Covid-19.
Về vấn đề truy xuất nguồn gốc, Thành phố Hồ Chí Minh hiện đang tiên phong áp dụng cho các mặt hàng thịt heo, gia cầm và trứng, với hơn 90% sản lượng được kiểm soát qua giấy tờ kiểm dịch và vòng nhận diện. Mặc dù công nghệ blockchain đang được thử nghiệm, nhưng việc áp dụng rộng rãi vẫn gặp khó do quy mô chăn nuôi còn nhỏ lẻ và thiếu khung pháp lý đồng bộ.
Đối với thức ăn đường phố - một nét văn hóa ẩm thực đặc trưng nhưng tiềm ẩn rủi ro cao, quan điểm của Sở là "không quản được thì cấm" mà phải quản lý linh hoạt. Các biện pháp răn đe như phạt 3 triệu đồng hành vi không đeo găng tay khi chế biến đang được áp dụng. Bà Lan cho rằng: "Thị trường sẽ tự gạn đục khơi trong. Nơi nào bán ngon, rẻ, an toàn thì sẽ tồn tại. Người tiêu dùng cần kiên quyết tẩy chay những quán ăn nhếch nhác, mất vệ sinh".
Trong bối cảnh nhân sự ngành an toàn thực phẩm đang thiếu hụt và già hóa (giảm 25% so với thời điểm thành lập), việc ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số là giải pháp bắt buộc. Bên cạnh đó, Sở đã kiến nghị Bộ Y tế và Chính phủ sớm hoàn thiện hành lang pháp lý để "bình thường hóa" việc sử dụng test nhanh, giúp sàng lọc nhanh chóng các nhóm thực phẩm nguy cơ cao.
Kết luận tại phiên chất vấn, Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Được nhấn mạnh, đảm bảo an toàn thực phẩm là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị. Các cơ quan quản lý cần phối hợp chặt chẽ với lực lượng công an để có chế tài đủ mạnh, xử lý nghiêm minh các vi phạm về sản xuất, kinh doanh thực phẩm bẩn, thực phẩm chức năng giả, nhằm bảo vệ uy tín thương hiệu và sức khỏe người dân.
 Vụ hơn 200 người ngộ độc bánh mì – Chuyên gia chỉ đích danh vi khuẩn Salmonella |
 Bộ Y tế chỉ đạo khẩn vụ 50 công nhân TPHCM nghi ngộ độc |
 Salmonella là nguyên nhân vụ ngộ độc ở 304 người tại TP.HCM |
