Thời tiết lạnh: "Ngòi nổ" kích hoạt tử thần
Thời gian gần đây, Khoa Nội thần kinh - Bệnh viện Thống Nhất (TP.HCM), Trung tâm Đột quỵ - Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) hay Bệnh viện Bãi Cháy (Quảng Ninh) đều ghi nhận tình trạng quá tải bệnh nhân đột quỵ. Tại Trung tâm Đột quỵ (Bệnh viện Bạch Mai), trung bình mỗi ngày tiếp nhận từ 50-55 bệnh nhân, cao điểm lên tới 60 ca. PGS.TS Mai Duy Tôn, Giám đốc Trung tâm nhấn mạnh, nguy cơ đột quỵ có thể tăng đến 80% khi nhiệt độ giảm sâu hoặc thay đổi đột ngột.
 |
| Bác sĩ Nguyễn Thị Phương Nga chia sẻ tại buổi sinh hoạt (Ảnh: BV). |
Tuy nhiên, các chuyên gia y tế khẳng định thời tiết không phải là nguyên nhân gốc rễ, mà đóng vai trò là yếu tố "kích hoạt". Chia sẻ về vấn đề này, BSCKII Nguyễn Thị Phương Nga, Trưởng khoa Nội Thần kinh, Bệnh viện Thống Nhất giải thích: "Khi trời lạnh, mạch máu co lại làm giảm lưu lượng máu lên nuôi não, đồng thời khiến huyết áp tăng vọt. Sự thay đổi nhiệt độ đột ngột còn làm máu trở nên cô đặc hơn, dễ hình thành cục máu đông gây nhồi máu não hoặc làm bong các mảng xơ vữa".
Theo nghiên cứu INTERSTROKE, 90% ca đột quỵ liên quan đến 10 yếu tố nguy cơ âm thầm tích tụ từ trước như: tăng huyết áp, mỡ máu, đái tháo đường, ít vận động, béo phì, hút thuốc lá và stress... Thời tiết khắc nghiệt chỉ là "giọt nước tràn ly" khiến các yếu tố này bùng phát thành bệnh.
Báo động đỏ: Người trẻ gục ngã khi đang sung sức
Thực trạng đau lòng hiện nay là sự "trẻ hóa" của bệnh nhân đột quỵ. Tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, nhóm bệnh nhân trẻ tuổi chiếm khoảng 10-15%. Không ít trường hợp đột quỵ xảy ra ở người dưới 35 tuổi, thậm chí là lứa tuổi học sinh, sinh viên.
Cộng đồng khởi nghiệp vừa qua bàng hoàng trước sự ra đi đột ngột của anh Nguyễn Đức Nhật Thuận (33 tuổi) – nhà sáng lập thương hiệu Cà Mèn, do đột quỵ. Hay trường hợp một nữ sinh 18 tuổi tại Hà Nội bất ngờ ngã quỵ, hôn mê do vỡ dị dạng mạch máu não bẩm sinh. Một bệnh nhi 14 tuổi khác tại Hà Nam cũng bị xuất huyết não mà gia đình ban đầu chỉ ngỡ là cảm lạnh thông thường.
 |
| Cộng đồng khởi nghiệp vừa qua bàng hoàng trước sự ra đi đột ngột của anh Nguyễn Đức Nhật Thuận (33 tuổi) – nhà sáng lập thương hiệu Cà Mèn, do đột quỵ. |
Nếu như ở người già, đột quỵ thường do xơ vữa động mạch và bệnh nền, thì ở người trẻ, nguyên nhân chủ yếu đến từ dị dạng mạch máu não bẩm sinh cộng hưởng với lối sống hiện đại thiếu lành mạnh: lạm dụng rượu bia, thức khuya, stress kéo dài và lười vận động.
Những hiểu lầm chết người trong sinh hoạt và sơ cứu
Trong nỗ lực phòng tránh đột quỵ, nhiều người dân vẫn mắc phải những sai lầm nghiêm trọng dựa trên kinh nghiệm dân gian hoặc hiểu biết chưa đầy đủ.
Thứ nhất là quan niệm "tắm đêm gây đột quỵ". Thực tế, việc tắm muộn không trực tiếp gây bệnh, nhưng sự chênh lệch nhiệt độ mới là thủ phạm. Tắm nước lạnh khi cơ thể đang nóng, hoặc từ phòng tắm ấm bước ra môi trường lạnh đột ngột sẽ khiến mạch máu co rút mạnh, đẩy huyết áp lên cao. Do đó, cần tắm nước ấm trong phòng kín gió, lau khô và mặc ấm ngay sau khi tắm.
Thứ hai là thói quen tập thể dục sai cách. Nhiều người, đặc biệt là người có bệnh nền, vẫn duy trì thói quen đi tập từ sáng sớm tinh mơ khi trời còn quá lạnh. Bác sĩ khuyến cáo, trong những ngày rét đậm, nên chờ trời hửng nắng hãy tập, khởi động kỹ và uống đủ nước để tránh máu cô đặc.
Thứ ba, và nguy hiểm nhất, là sai lầm trong sơ cứu. Tuyệt đối không được cạo gió, chích máu đầu ngón tay hay cho nạn nhân uống nước chanh, thuốc hạ áp khi thấy dấu hiệu đột quỵ. Những hành động này không có tác dụng mà còn làm mất "thời gian vàng" (4-6 giờ đầu) để tái thông mạch máu, thậm chí gây sặc, viêm phổi hít, đe dọa tính mạng người bệnh.
 |
| Trong nỗ lực phòng tránh đột quỵ, nhiều người dân vẫn mắc phải những sai lầm nghiêm trọng dựa trên kinh nghiệm dân gian hoặc hiểu biết chưa đầy đủ. |
Chìa khóa "vàng": Nhận diện sớm và dự phòng chủ động
Để giảm thiểu gánh nặng tử vong và tàn phế, mỗi người dân cần ghi nhớ quy tắc FAST để nhận diện đột quỵ:
F (Face): Mặt méo, lệch nụ cười.
A (Arm): Yếu hoặc liệt tay chân một bên.
S (Speech): Nói ngọng, khó nói.
T (Time): Gọi cấp cứu và đưa đến bệnh viện ngay lập tức.
Về lâu dài, dự phòng là cách điều trị tốt nhất. Bộ Y tế và các chuyên gia khuyến cáo người dân cần kiểm soát chặt chẽ các chỉ số huyết áp, đường huyết, mỡ máu. Thay đổi lối sống bằng cách giảm muối (dưới 5g/ngày), bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia và duy trì tập luyện thể thao vừa sức ít nhất 30 phút mỗi ngày.
Tại Lễ phát động Chương trình Quốc gia Phòng chống và Quản lý Đột quỵ năm 2025 mới đây, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuyển từ y tế chữa bệnh sang y tế dự phòng, với sự hỗ trợ của công nghệ AI trong việc sàng lọc và lập bản đồ nguy cơ đột quỵ, giúp người dân chủ động bảo vệ sức khỏe của chính mình.
