Trào lưu ăn thuận tự nhiên và những nguy cơ tiềm ẩn
 |
| Từ các món salad, rau sống, xu hướng này dần mở rộng sang nhiều loại thực phẩm khác. |
Thời gian gần đây, trên mạng xã hội xuất hiện ngày càng nhiều nội dung cổ xúy cho việc ăn “thuận tự nhiên”, với quan điểm càng ít chế biến thì thực phẩm càng giữ được dinh dưỡng và hương vị nguyên bản. Từ các món salad, rau sống, xu hướng này dần mở rộng sang nhiều loại thực phẩm khác như cá sống, thịt sống lên men, tôm sống, thậm chí là mực sống, cua sống hay các món thịt bò tái, dê tái. Nhiều video ghi lại cảnh ăn uống này thu hút sự chú ý lớn, khiến không ít người tin rằng đây là lối sống lành mạnh.
Tuy nhiên, theo phân tích của các chuyên gia y tế, chính thói quen ăn đồ sống, tái lại là nguồn cơn của nhiều rủi ro đối với sức khỏe. TS.BS Quý Anh, Khoa Ký sinh trùng, Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng Trung ương cho biết, các món ăn sống có thể gây ra hàng loạt hệ lụy như rối loạn tiêu hóa, nhiễm ký sinh trùng, tổn thương gan và nguy hiểm hơn là có thể tiến triển thành ung thư nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời.
Đặc biệt, việc nhiễm sán lá gan là một trong những hậu quả nghiêm trọng thường gặp. Khi ký sinh lâu dài trong cơ thể, sán lá gan có thể gây viêm gan, tắc mật, xơ gan và thúc đẩy quá trình hình thành ung thư gan – căn bệnh đang có tỷ lệ mắc cao tại Việt Nam. Điều đáng lo ngại là nhiều người vẫn chủ quan, cho rằng thực phẩm tươi sống đồng nghĩa với an toàn, trong khi nguồn gốc thực phẩm lại không được kiểm soát chặt chẽ.
So sánh với một số quốc gia như Nhật Bản, nơi các món cá sống phổ biến, chuyên gia cho rằng sự khác biệt nằm ở quy trình kiểm soát nghiêm ngặt từ khâu nuôi trồng, đánh bắt đến chế biến. Trong khi đó, tại Việt Nam, cá sống thường được sử dụng từ ao hồ tự nhiên, nguồn nước không kiểm soát, tiềm ẩn nguy cơ cao chứa ấu trùng giun sán và tồn dư kim loại nặng, gây hại lâu dài cho sức khỏe con người.
Nhận diện nguy cơ và giải pháp bảo vệ sức khỏe bền vững
 |
| Gỏi cá trộn của người dân tộc Thái được chế biến công phu nhưng cũng dễ bị nhiễm ký sinh trùng, giun, sán. |
Một trong những khó khăn lớn trong việc phòng ngừa và điều trị bệnh do ký sinh trùng là các triệu chứng dễ bị nhầm lẫn với nhiều bệnh lý khác. Theo TS.BS Quý Anh, các dấu hiệu như đau bụng, sụt cân, vàng da, mệt mỏi khi nhiễm sán lá gan rất giống với viêm gan, tắc mật hoặc thậm chí ung thư gan. Điều này khiến không ít trường hợp bị chẩn đoán sai, dẫn đến điều trị không đúng hướng.
Thực tế đã ghi nhận nhiều ca bệnh điển hình. Đầu tháng 12/2025, Bệnh viện Đặng Văn Ngữ, thuộc Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng Trung ương, tiếp nhận một nam bệnh nhân 45 tuổi bị đau bụng dữ dội kéo dài suốt hai tháng. Trước đó, bệnh nhân đã đi khám ở nhiều cơ sở y tế và được chẩn đoán có tổn thương gan, nghi ngờ ung thư gan và chờ can thiệp. Tuy nhiên, sau khi thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu tại bệnh viện chuyên khoa, nguyên nhân được xác định là nhiễm sán lá gan và bệnh nhân đã được điều trị khỏi hoàn toàn. Nếu không phát hiện kịp thời, người bệnh có thể phải điều trị theo hướng ung thư, vừa tốn kém vừa tiềm ẩn nhiều nguy hiểm.
Từ thực tế trên, các chuyên gia khuyến cáo người dân khi xuất hiện các triệu chứng như mệt mỏi kéo dài, đau vùng gan, sụt cân không rõ nguyên nhân, ngứa, rối loạn tiêu hóa nhưng khám nhiều nơi chưa rõ bệnh, cần chủ động đến các cơ sở chuyên khoa ký sinh trùng để được chẩn đoán chính xác trước khi can thiệp chuyên sâu. Để phòng bệnh lâu dài, giải pháp quan trọng nhất vẫn là thực hiện ăn chín, uống sôi. Bên cạnh đó, cần áp dụng mô hình “một sức khỏe”, bảo đảm sự đồng bộ giữa sức khỏe con người, vật nuôi và môi trường sống.
Nguyên tắc “5 chữ V” gồm vệ sinh ăn uống, vệ sinh môi trường, vệ sinh cá nhân, vận động khám định kỳ và nói không với đồ sống cũng được nhấn mạnh như nền tảng bảo vệ sức khỏe bền vững. Cụ thể, người dân tuyệt đối không ăn gỏi cá, đồ sống, thịt tái, các loại ốc, cua, cá chưa nấu chín; rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh; rửa sạch rau thủy sinh hoặc nấu chín kỹ; tẩy giun định kỳ cho cả trẻ em và người lớn; chăm sóc, tẩy giun sán định kỳ cho vật nuôi; bảo đảm nguồn nước sạch và xây dựng nhà vệ sinh hợp vệ sinh để ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm trong cộng đồng.
