Truy xuất nguồn gốc nông sản thách thức và nhu cầu
 |
| Mã QR code để truy xuất nguồn gốc hàng hóa trên quả sầu riêng. |
Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến nguồn gốc, chất lượng, an toàn và minh bạch của sản phẩm nông nghiệp. Truy xuất nguồn gốc không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc để doanh nghiệp Việt Nam duy trì sức cạnh tranh, đặc biệt trước các thị trường cao cấp như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản hay Trung Quốc. Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit) ước tính kim ngạch xuất khẩu rau quả năm 2025 đạt 8,59 tỷ USD, tăng gần 20% so với năm 2024. Tuy nhiên, để giữ đà tăng tốc, ngành nông sản phải đáp ứng các quy định chặt chẽ về mã vùng trồng, truy xuất nguồn gốc, kiểm soát dư lượng và an toàn thực phẩm.
Hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản Việt Nam ra đời nhằm giải quyết những thách thức này. Nền tảng số cho phép ghi nhận toàn bộ thông tin sản phẩm từ sản xuất, chế biến, vận chuyển đến lưu thông trên thị trường. Người tiêu dùng có thể quét mã để kiểm tra nguồn gốc, trong khi cơ quan quản lý có dữ liệu để truy vết nhanh chóng khi cần, giảm rủi ro về an toàn thực phẩm. Hệ thống gồm ba hợp phần chính: dành cho người dân, doanh nghiệp và người tiêu dùng; dành cho các đơn vị cung cấp giải pháp công nghệ; và dành cho cơ quan quản lý nhà nước nhằm giám sát, kiểm soát rủi ro. Việc tích hợp tem xác thực điện tử QR/NFC/RFID, ký số dữ liệu và liên thông với Bộ Công Thương, phối hợp cùng Bộ Công an, đảm bảo thông tin thống nhất và chính xác.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh đây là bước đi quan trọng trong tiến trình chuyển đổi số nông nghiệp, nâng cao giá trị nông sản và củng cố niềm tin của người tiêu dùng trong nước và quốc tế. Ông cho biết mục tiêu của hệ thống là thí điểm truy xuất nguồn gốc sầu riêng, sau đó mở rộng sang các sản phẩm nông sản khác, đặc biệt nhóm nông sản thực phẩm. Hệ thống không chỉ là giải pháp công nghệ mà còn là công cụ quản lý hiện đại, giúp phòng chống gian lận thương mại, hàng giả, hàng kém chất lượng; thúc đẩy sản xuất minh bạch, trách nhiệm và bền vững.
Ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, cho biết mục tiêu cuối cùng là tạo dựng hệ sinh thái truy xuất nguồn gốc quốc gia, dữ liệu hình thành từ vùng trồng và xuyên suốt chuỗi giá trị, phục vụ cả quản lý lẫn thương mại. Khi thông tin minh bạch, niềm tin vào nông sản nội địa được củng cố, thị trường phát triển lành mạnh hơn và tạo nền tảng chuyển đổi số nông nghiệp, thúc đẩy xuất khẩu bền vững. Cục cũng cam kết đồng hành cùng địa phương và doanh nghiệp, giảm chi phí cho hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ, hướng tới hình thành chuỗi sản xuất - tiêu thụ minh bạch.
Hệ thống vận hành giải pháp và cơ hội phát triển
 |
| Các đại biểu trải nghiệm hệ thống truy xuất nguồn gốc trên từng quả sầu riêng. Ảnh: Phan Hậu |
Hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản Việt Nam được vận hành đồng bộ, bao gồm quản trị dữ liệu, trục truyền nhận thông tin, Cổng thông tin tra cứu và đầu mối hỗ trợ kỹ thuật. Lộ trình thí điểm từ 1/1/2026 đến 30/6/2026, huy động 5 doanh nghiệp tham gia thử nghiệm chuỗi sản xuất – cung ứng sầu riêng. Dữ liệu được ký số, gắn tem xác thực điện tử và tích hợp với cơ quan chức năng để bảo đảm thống nhất thông tin trên tem và hệ thống truy xuất. Sau giai đoạn thí điểm, hiệu quả về độ chính xác thông tin, mức độ thuận tiện, chi phí và lợi ích sẽ được đánh giá để hoàn thiện kỹ thuật, quy trình, từ đó mở rộng sang các mặt hàng nông sản khác và triển khai diện rộng cuối năm 2026.
Hệ thống giúp doanh nghiệp chủ động quản lý vùng nguyên liệu, nâng cao tuân thủ quy định, giảm rủi ro trả hàng và tăng khả năng đàm phán giá. Đối với người tiêu dùng, việc kiểm tra nguồn gốc bằng quét mã tạo niềm tin mạnh mẽ vào chất lượng sản phẩm. Ngoài ra, hệ thống còn hỗ trợ cơ quan quản lý giám sát theo rủi ro và truy vết nhanh khi có sự cố an toàn thực phẩm, từ đó bảo vệ chuỗi cung ứng và ổn định thị trường.
Việc triển khai hệ thống cũng thúc đẩy áp dụng khoa học, công nghệ trong quản lý nông nghiệp theo thời gian thực, đồng thời chuẩn hóa thuật ngữ, dữ liệu và quy trình ghi chép nhật ký canh tác, sử dụng vật tư nông nghiệp, mô tả biện pháp phòng trừ sinh vật gây hại. Hệ thống tạo ra cơ sở dữ liệu liên thông, đáp ứng yêu cầu từng thị trường xuất khẩu, đồng thời giảm chi phí tham gia cho doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã. Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp cùng Đài Truyền hình Việt Nam phổ biến chính sách truy xuất nguồn gốc, nâng cao nhận thức người dân và doanh nghiệp trên phạm vi toàn quốc.
Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định hệ thống là bước đi cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đây không chỉ là công cụ quản lý mà còn là "tấm hộ chiếu dữ liệu", giúp nông sản Việt đạt chuẩn minh bạch thông tin, tạo cơ hội nâng cao chất lượng, mở rộng thị trường và xây dựng thương hiệu quốc gia về nông sản trách nhiệm, minh bạch, bền vững. Với sự phối hợp đồng bộ giữa Bộ, doanh nghiệp công nghệ, địa phương và hợp tác xã, hệ thống truy xuất nguồn gốc hứa hẹn đem lại giá trị thực chất, giúp ngành rau quả chinh phục các thị trường khó tính và tạo niềm tin vững chắc cho người tiêu dùng trong nước.
