 |
| Nỗi lo của người nông dân vùng nguyên liệu khi đầu ra lớn nhất của ngành chè đang gặp biến cố tại thị trường truyền thống. |
Áp lực từ cảng Karachi: Khi "mạch máu" xuất khẩu bị tắc nghẽn
Cuộc khủng hoảng logistics tại cảng Karachi (Pakistan) đang đẩy các doanh nghiệp xuất khẩu chè Việt Nam vào tình thế "ngàn cân treo sợi tóc". Theo báo cáo từ Thương vụ và Đại sứ quán Việt Nam tại Pakistan, gần 500 container chè hiện đang bị ùn ứ, không thể thông quan hoặc trung chuyển sang Afghanistan.
Nguyên nhân chính được xác định là do sự đứt gãy vận chuyển đường bộ giữa Pakistan và Afghanistan, kết hợp với các biện pháp kiểm soát mới nghiêm ngặt của Pakistan đối với hàng quá cảnh. Tình trạng này mang tính bất khả kháng diện rộng khi có tới 11.000 container hàng trung chuyển sang Afghanistan đang bị tắc nghẽn, cùng hàng chục nghìn container hàng xuất nhập khẩu khác của chính Pakistan cũng lâm vào cảnh tương tự do các hiệp hội vận tải đình trệ hoạt động.
Việc hàng hóa phải nằm chờ kéo dài không chỉ làm phát sinh chi phí lưu kho, lưu bãi khổng lồ mà còn đe dọa trực tiếp đến chất lượng sản phẩm. Đặc thù của chè xanh – mặt hàng chủ lực xuất sang khu vực này – là rất dễ bị úa hỏng, giảm hương vị nếu không được bảo quản đúng cách trong thời gian dài.
Ông Hoàng Vĩnh Long, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam, bày tỏ lo ngại việc hàng hóa không được thông quan kéo theo hàng loạt hệ lụy. Trước hết, doanh nghiệp không thể nhận được thanh toán từ đối tác, bởi phần lớn các hợp đồng chỉ được thanh toán khi hàng đến nơi hoặc hoàn tất thông quan. Trong khi đó, nhiều khoản vay ngân hàng của doanh nghiệp đã đến hạn, đặc biệt vào thời điểm cuối năm – giai đoạn áp lực tài chính thường gia tăng.
Trước tình hình này, Bộ Công Thương và Bộ Ngoại giao đã vào cuộc quyết liệt. Nhiều công hàm đã được gửi đi, các cuộc làm việc cấp cao giữa Đại sứ quán Việt Nam và Bộ Thương mại Pakistan đã diễn ra nhằm tìm cơ chế đặc thù cho chè Việt. Ba phương án tháo gỡ đang được cân nhắc:Cho phép chuyển tiếp sang Afghanistan khi điều kiện an ninh cho phép. Tái xuất sang thị trường thứ ba. Tái nhập về Việt Nam để giảm thiểu thiệt hại tối đa.
Thay đổi tư duy: Thoát bóng "nguyên liệu thô" và thị trường truyền thống
Sự cố tại Pakistan là lời cảnh báo đắt giá cho chiến lược tăng trưởng dựa quá nhiều vào các thị trường trung chuyển rủi ro. Nhìn rộng ra bức tranh toàn cảnh, dù Việt Nam nằm trong nhóm 5 quốc gia xuất khẩu chè lớn nhất thế giới, nhưng giá trị thu về lại đang ở mức thấp đáng ngại. Hiện giá chè xuất khẩu của chúng ta chỉ đạt khoảng 65% mức bình quân toàn cầu, bằng 55% so với Ấn Độ và Sri Lanka.
Sự chênh lệch này đến từ việc phần lớn sản phẩm vẫn ở dạng thô, chế biến sâu hạn chế và thiếu thương hiệu mạnh. Trong khi đó, các cường quốc như Sri Lanka đang chuyển dịch mạnh sang chè túi lọc, chè đóng gói và chiếm lĩnh các thị trường cao cấp.
Để "phá thế" khó, ngành chè cần thực hiện đồng bộ hai mũi nhọn: Đa dạng hóa thị trường và Nâng cao giá trị gia tăng.
Về thị trường: Số liệu tháng 11/2025 cho thấy những tín hiệu dịch chuyển tích cực. Trong khi Pakistan giảm sâu (giảm 76,3% về lượng), thì Đài Loan đã vươn lên trở thành thị trường lớn nhất của chè Việt, chiếm 9% tổng kim ngạch với giá xuất khẩu đạt mức cao (1.962 USD/tấn). Các thị trường như Ấn Độ (tăng 104,7%), Mỹ và Ả Rập Xê Út cũng đang cho thấy dư địa phát triển mạnh mẽ.
 |
| PGS.TS Nguyễn Văn Toàn – Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp miền núi phía Bắc. |
Về chất lượng: PGS.TS Nguyễn Văn Toàn – Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp miền núi phía Bắc nhận định: "Để ngành chè phát triển bền vững, trước tiên, chúng ta cần chuyển đổi sang các giống chè chất lượng cao. Kèm theo đó là áp dụng các biện pháp kỹ thuật canh tác tiên tiến, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn nội địa cũng như yêu cầu của các thị trường nhập khẩu. Cuối cùng, vai trò của các doanh nghiệp tư nhân là vô cùng quan trọng trong việc xây dựng chuỗi giá trị hiệu quả. Nếu các doanh nghiệp tư nhân đầu tư vào sản xuất và chế biến các sản phẩm trà cao cấp, xây dựng thương hiệu và phát triển hệ thống thị trường tiêu thụ, ngành chè Việt Nam sẽ có cơ hội phát triển mạnh mẽ và bền vững."
Hướng đi lâu dài: Xây dựng chuỗi giá trị bền vững
Cuộc khủng hoảng hiện tại không chỉ là bài toán về logistics mà là bài toán về năng lực tự cường của toàn ngành. Để phát triển bền vững, ngành chè Việt Nam cần một cuộc cải tổ toàn diện từ gốc đến ngọn:
Hoàn thiện chuỗi liên kết: Doanh nghiệp tư nhân cần đóng vai trò hạt nhân, đầu tư vào công nghệ chế biến sâu và xây dựng thương hiệu thay vì chỉ thu mua xuất thô. Việc liên kết chặt chẽ với nông dân để kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật là "tấm vé" duy nhất để vào các thị trường khó tính như EU hay Mỹ.
Chủ động logistics: Doanh nghiệp cần rà soát lại các điều khoản hợp đồng, đa dạng hóa tuyến vận chuyển và phương thức giao hàng, tránh phụ thuộc tuyệt đối vào một tuyến đường độc đạo qua cảng Karachi.
 |
| Liên kết chuỗi và chủ động logistics: Lối ra cho ngành chè Việt Nam |
Thích ứng với cạnh tranh: Trong bối cảnh Trung Quốc đang thống trị phân khúc chè xanh và Sri Lanka mạnh về chè túi lọc, Việt Nam cần tìm ra các ngách thị trường đặc thù, tận dụng các hiệp định thương mại tự do để tối ưu hóa lợi thế cạnh tranh.
Ngành chè Việt Nam đang đứng trước bước ngoặt lớn. Nếu tháo gỡ được điểm nghẽn tại Pakistan và quyết liệt chuyển đổi theo hướng hữu cơ, chất lượng cao, mỗi chén trà Việt sẽ không chỉ dừng lại ở một mặt hàng nông sản thô, mà sẽ trở thành đại sứ văn hóa, mang lại giá trị kinh tế xứng tầm cho người nông dân và doanh nghiệp.
 Thái Nguyên đầu tư bảo tồn và phát triển vùng chè đặc sản Tân Cương |
 Chè Tân Cương - đặc sản nổi tiếng của Thái Nguyên |
 Loại chè ngon nhất Thái Nguyên, giá 4 triệu đồng/kg có gì đặc biệt? |
