Bức tranh nông nghiệp phục vụ thị trường Tết Nguyên đán 2026 đang hiện lên với những gam màu hoàn toàn trái ngược. Diễn biến thất thường của thời tiết trong năm qua, đặc biệt là ảnh hưởng nặng nề của bão lũ, đã tạo ra một sự phân hóa rõ rệt trong sinh kế của người nông dân. Tại xã Hợp Tiến (Thanh Hóa), dù năng suất giảm nhưng niềm hy vọng vẫn được thắp lên nhờ giá bán tăng cao và sự săn đón sớm của thương lái. Ngược lại, tại xã Toàn Lưu (tỉnh Hà Tĩnh) và các vùng trồng mai trọng điểm tại tỉnh Gia Lai (bao gồm khu vực Bình Định cũ đã sáp nhập), sự khắc nghiệt của thiên tai đã đẩy hàng trăm hộ dân vào cảnh nợ nần, lo âu khi vụ mùa quan trọng nhất trong năm đứng trước nguy cơ mất trắng.
Thủ phủ quất cảnh Hợp Tiến: Mất mùa nhưng được giá, thương lái đặt cọc ngay khi quả còn xanh
Xã Hợp Tiến, từ lâu được mệnh danh là “thủ phủ quất cảnh” của tỉnh Thanh Hóa, đang bước vào giai đoạn nước rút cho vụ Tết với tâm thế vừa mừng vừa lo. Với quy mô hàng trăm héc-ta chuyên canh, nghề trồng quất tại đây đã phát triển hơn 20 năm, trở thành sinh kế chủ lực nuôi sống hàng trăm hộ gia đình và là nguồn cung ứng cây cảnh uy tín cho thị trường các tỉnh phía Bắc và Bắc Trung Bộ. Thiên nhiên đã ưu đãi cho vùng đất này chất đất pha cát với khả năng thoát nước tốt cùng khí hậu thuận lợi, tạo nên thương hiệu quất Hợp Tiến với những đặc điểm vượt trội: dáng cây đẹp, quả sáng bóng, sai trĩu và đặc biệt là độ bền màu cao khi chưng Tết.
Tuy nhiên, niên vụ năm nay là một thử thách chưa từng có đối với người trồng quất nơi đây. Ông Nguyễn Văn Nhàn, một hộ dân kỳ cựu tại thôn 3 với hơn một thập kỷ gắn bó với nghề, hiện đang sở hữu gần 300 gốc quất, đã không giấu được sự lo lắng khi chia sẻ về những khó khăn chồng chất. Theo ông Nhàn, năm nay được xem là năm khó khăn nhất trong lịch sử làm nghề của gia đình. Nguyên nhân chính xuất phát từ những diễn biến thời tiết cực đoan bắt đầu từ tháng 9, khi các đợt mưa bão dồn dập ập đến gây ngập úng trên diện rộng. Hậu quả nhãn tiền là tình trạng cây bị vàng lá, rụng quả non hàng loạt, khiến sản lượng sụt giảm nghiêm trọng.
 |
| Vườn quất nhà bà Lương đã có thương lái đến đặt cọc. Ảnh: Lê Dương |
Phân tích sâu hơn về mức độ thiệt hại, ông Nhàn cho biết ngay cả những vườn quất được đánh giá là sinh trưởng tốt nhất trong vùng cũng chỉ đạt khoảng 70-80% năng suất so với vụ trước. Cá biệt, có nhiều hộ gia đình phải chịu mức thiệt hại lên tới 30-40% lượng quả trên cây. Đây là một con số đáng báo động, phản ánh sự tàn phá khủng khiếp của thiên tai đối với ngành nông nghiệp cây cảnh. Mặc dù vậy, trong "cái khó ló cái khôn", quy luật cung cầu của thị trường đã mang lại một tia hy vọng cho bà con nông dân. Do nắm bắt được tình hình mất mùa chung, tâm lý lo sợ thiếu hàng đã thúc đẩy các thương lái phải hành động sớm hơn mọi năm.
Ông Nhàn phấn khởi chia sẻ về tín hiệu khả quan của thị trường: "Thời điểm này, dù quả trên cây vẫn còn xanh, chưa chuyển màu chín vàng, nhưng thương lái đã bắt đầu tấp nập 'xuống tiền' đặt cọc". Điều đáng chú ý là giá trị đặt cọc và thu mua năm nay đã tăng từ 10-20% so với các năm trước. Nhận định về xu hướng giá cả trong thời gian tới, ông Nhàn dự báo với tình hình sản lượng khan hiếm như hiện nay, giá bán quất cảnh chắc chắn sẽ còn tiếp tục leo thang trong những tuần cận Tết.
Cùng chung nhận định với ông Nhàn, bà Hoàng Thị Lương, chủ nhân của vườn quất quy mô lớn với gần 1.000 gốc ngay cạnh đó, cũng xác nhận tình trạng thương lái tranh nhau đặt mua để "giữ giá". Đối với những người làm nghề như bà Lương, giai đoạn từ nay đến Tết Nguyên đán là khoảng thời gian "vàng" quyết định thành bại của cả một năm lao động. Bà Lương nhấn mạnh sự tỉ mỉ và áp lực trong quy trình chăm sóc giai đoạn cuối: "Chỉ cần lệch nước, lệch phân một chút là quả sẽ không vàng đồng đều, ảnh hưởng ngay đến giá trị thương phẩm". Chính vì vậy, các chủ vườn phải túc trực liên tục bên cây, thực hiện hàng loạt các kỹ thuật phức tạp như chăm tỉa cành, uốn tán tạo thế, bón phân cân đối và điều chỉnh lượng nước tưới chính xác để kích thích quả lên màu đẹp đúng vào dịp Tết.
Theo tổng hợp thông tin từ các chủ vườn tại Hợp Tiến, mặt bằng giá quất năm nay dự kiến sẽ thiết lập mức tăng từ 10-30% so với năm ngoái. Cụ thể, phân khúc cây loại đẹp, có chiều cao từ 1,2-1,5m, sở hữu dáng tròn đều và quả sai, có thể đạt mức giá dao động từ 800.000 đến 1,2 triệu đồng/cây. Riêng đối với những loại cây cỡ lớn, được tạo thế cầu kỳ, nghệ thuật, mức giá có thể lên đến vài triệu đồng. Lãnh đạo xã Hợp Tiến cũng khẳng định, dù chất lượng cây có phần giảm sút do thiên tai, nhưng nhờ giá bán tăng cao, nghề trồng quất vẫn hứa hẹn mang lại nguồn thu ổn định, đảm bảo đời sống cho người dân sau một năm vất vả chống chọi với bão lũ.
Đào phai xã Toàn Lưu: Cơn ác mộng bão chồng bão và nguy cơ mất Tết của người dân Hà Tĩnh
Trái ngược hoàn toàn với không khí giao thương sôi động tại Thanh Hóa, không khí ảm đạm đang bao trùm lên xã Toàn Lưu (tỉnh Hà Tĩnh) - nơi được mệnh danh là "thủ phủ" đào phai của tỉnh. Với diện tích canh tác khoảng 108 ha và hơn 600 hộ dân tham gia sản xuất, cây đào phai từ lâu đã được xác định là cây trồng chủ lực, đóng vai trò then chốt trong công cuộc xóa đói giảm nghèo bền vững của địa phương. Tuy nhiên, giấc mơ về một cái Tết ấm no của người dân nơi đây đang đứng trước nguy cơ tan vỡ do sự tàn phá của thiên nhiên.
Nguyên nhân dẫn đến bi kịch này là sự xuất hiện liên tiếp của hai cơn bão mạnh (bão số 5 và số 10) quét qua địa bàn vào tháng 8 và tháng 9, kèm theo đó là các đợt mưa lũ kéo dài. Những vườn đào được người dân dồn hết tâm sức chăm sóc từ đầu năm, bao gồm những lứa cây từ 2 đến 5 năm tuổi được quy hoạch để xuất bán vào dịp Tết Nguyên đán 2026, đã không thể chống chịu trước sức tàn phá của thiên tai.
 |
| Bão và mưa lũ đã làm nhiều cây đào héo úa, chết dần ở xã Toàn Lưu. Ảnh Báo SGGP |
Khảo sát thực tế tại các vườn đào sau bão vẽ nên một bức tranh xót xa: hàng loạt cây bị bật gốc, gãy đổ ngổn ngang. Bi kịch chưa dừng lại ở đó, ngay khi người dân bắt tay vào công tác khắc phục hậu quả, mưa lớn lại tiếp tục trút xuống, làm gián đoạn quá trình chăm sóc và phục hồi cây. Hậu quả là đến thời điểm hiện tại, khi Tết đã cận kề, hiện tượng đào chết khô hàng loạt do thối rễ đang lan rộng, khiến các chủ vườn như ngồi trên đống lửa. Không chỉ thiệt hại về số lượng, chất lượng của những cây còn sống sót cũng là một bài toán nan giải.
Ông Trần Hựu (69 tuổi, trú tại thôn 3, xã Toàn Lưu), một lão nông với thâm niên gần 20 năm gắn bó với cây đào, chia sẻ trong sự ngao ngán tột độ. Ông cho biết chưa bao giờ ông phải chứng kiến cảnh tượng vườn đào bị khô héo và chết nhiều đến thế do mưa bão. Với quy mô khoảng 100 gốc đào phai, gia đình ông Hựu đã mất đi gần một nửa diện tích do cây chết khô, và con số này vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại. Điều đáng lo ngại hơn là những cây còn sống sót lại đang gặp phải hiện tượng "loạn nhịp sinh học", trổ hoa sớm do thời tiết dị thường. "Cuộc sống của hai vợ chồng già chỉ trông chờ vào vườn đào này, nay thiên tai tàn phá, công sức chăm sóc cả năm coi như mất trắng", ông Hựu xót xa.
Cùng chung cảnh ngộ bi đát là gia đình ông Bùi Công Phượng (56 tuổi), người đang sở hữu vườn đào quy mô lớn với hơn 700 gốc 3 năm tuổi trên diện tích gần 1 ha đồi thoải. Dù địa hình đồi giúp thoát nước tốt hơn vùng trũng, nhưng trước sự khắc nghiệt của thời tiết năm nay, gần 500 gốc đào của gia đình ông vẫn bị thối rễ và chết khô. Ước tính thiệt hại kinh tế của gia đình ông Phượng lên tới hàng trăm triệu đồng. Trong nỗi nghẹn ngào, ông Phượng cho biết hai vợ chồng đang phải dốc toàn lực để chăm sóc số cây ít ỏi còn lại, với hy vọng mong manh là vớt vát được chút vốn liếng trong vụ Tết này.
Ông Trần Bá Hoành, Phó Chủ tịch UBND xã Toàn Lưu, xác nhận tình trạng thiệt hại nặng nề đang diễn ra trên diện rộng. Theo ông Hoành, đợt bão lũ liên tiếp vào nửa cuối năm nay đã khiến khoảng 500 gốc đào bị bật gốc, gãy đổ ngay sau bão, chiếm tới 50% diện tích toàn xã. Dù người dân đã nỗ lực áp dụng nhiều biện pháp cứu chữa, nhưng hiệu quả mang lại rất thấp. Tình trạng cây chết lan rộng khiến người dân gần như đối mặt với việc mất trắng vụ hoa. Nếu như mọi năm, cây đào phai mang về cho địa phương nguồn thu khoảng 10 tỷ đồng, thì năm nay, con số này chắc chắn sẽ sụt giảm nghiêm trọng, đẩy người trồng đào vào cảnh thất thu và khó khăn chồng chất.
Mai vàng tỉnh Gia Lai: Bi kịch "hoa cười người khóc" và gánh nặng nợ nần vùng rốn lũ
Tại tỉnh Gia Lai (đơn vị hành chính mới sáp nhập bao gồm cả khu vực tỉnh Bình Định cũ), người trồng mai vàng đang phải đối diện với một mùa Tết đầy cay đắng. Nghịch lý đau lòng đang diễn ra tại đây là khi Tết còn hơn hai tháng nữa mới đến, hàng loạt vườn mai đã bung nở rực rỡ. Đối với người chơi hoa, mai nở là tín hiệu của mùa xuân, nhưng với người nông dân, đó là tín hiệu của sự mất mát và kiệt quệ kinh tế.
 |
| Tại nhiều vườn mai ở Gia Lai, hàng loạt cây mai bất ngờ bung nở dù còn hơn hai tháng nữa mới đến Tết. Ảnh Báo Nông nghiệp và Môi trường |
Nguyên nhân của hiện tượng mai nở sớm bất thường này xuất phát từ sự rối loạn của thời tiết hậu bão lũ. Những đợt nắng nóng gay gắt xen kẽ với mưa lạnh thất thường đã khiến cây mai "hiểu nhầm" tín hiệu thời tiết và bung nụ sớm. Tại các làng nghề trồng mai lâu năm (như khu vực phường An Nhơn Bắc thuộc tỉnh Gia Lai ngày nay), không khí khẩn trương cứu vãn tình thế đang diễn ra khắp nơi. Các chủ vườn buộc phải cắt bỏ những bông hoa đã nở để dồn dinh dưỡng nuôi phần nụ còn non. Tuy nhiên, giải pháp này dường như không mấy hiệu quả đối với những cây mai cội, mai cổ thụ có giá trị kinh tế cao từ vài chục đến vài trăm triệu đồng, bởi phần lớn chúng đã bung hoa gần hết và không còn khả năng phục hồi kịp cho vụ Tết.
Tại những vườn mai có tuổi đời từ 15-20 năm - vốn được xem là "gia tài" và nguồn thu nhập chính của nhiều hộ gia đình - giờ đây chỉ còn trơ lại bộ cành trụi hoa. Giới chuyên môn nhận định, chỉ cần mai nở trước Tết từ 10-15 ngày đã bị coi là mất mùa, huống chi là nở trước cả hai tháng. Mọi công sức đầu tư từ phân bón, thuốc thang, kỹ thuật uốn tỉa cầu kỳ cho đến chi phí gia cố chống bão... đều coi như đổ sông đổ biển.
Năm nay, người trồng mai tại khu vực An Nhơn Bắc (tỉnh Gia Lai) chịu tác động kép của thiên tai: Bão quét qua làm trụi cành khiến hoa bung nở sớm, tiếp đó là lũ lụt ập đến khiến cây suy kiệt và phát sinh nhiều sâu bệnh. Theo thống kê sơ bộ, trong đợt lũ vừa qua, riêng tại phường An Nhơn Bắc đã có khoảng 726.450 cây mai bị ngập lụt. Đây là năm thứ ba liên tiếp người trồng mai tại đây phải gánh chịu cảnh thất thu, khiến khả năng tài chính của họ rơi vào trạng thái kiệt quệ.
Ông Lê Văn Sang, một chủ vườn tại khu phố Trung Lý, phường An Nhơn Bắc, đau xót cho biết vườn mai của gia đình ông gần như mất trắng do cây bị "sốt" nhiệt độ và hư hại hàng loạt. Thiệt hại là không thể đong đếm, bởi người trồng mai chỉ trông chờ vào duy nhất một vụ Tết để trang trải nợ nần và tái đầu tư. Nay mai đồng loạt xuống sức, ông Sang và nhiều bà con khác lâm vào cảnh không còn khả năng thanh toán các khoản vay ngân hàng. Thậm chí, ông Sang còn phải hoàn trả tiền cọc cho những khách hàng đã đặt mua trước vì chất lượng cây không đảm bảo, và từ chối những đơn hàng mới vì không còn mai để bán.
Bà Nguyễn Thị Ngọc Hân, một hộ dân khác cùng phường, cũng chia sẻ tình cảnh bi đát khi vườn mai bị bệnh và chết gốc hàng loạt. Bà nhấn mạnh khó khăn lớn nhất hiện nay không chỉ là mất thu nhập vụ này, mà là sự thiếu hụt hoàn toàn nguồn vốn để tái đầu tư cho vụ sau. Người trồng mai đang mòn mỏi chờ đợi các chính sách hỗ trợ từ chính quyền địa phương để có thể gượng dậy sau thiên tai.
Có thể thấy, người trồng mai tại tỉnh Gia Lai đang đối diện với một mùa Tết "trắng tay" theo đúng nghĩa đen. Mong mỏi lớn nhất của họ lúc này không chỉ là thời tiết ổn định trở lại, mà là những giải pháp hỗ trợ thiết thực về vốn, kỹ thuật và quy trình phòng trừ dịch bệnh, để vòng xoáy thiệt hại và nợ nần không còn đeo bám trong những năm tiếp theo.
